Corea do Sur

Corea do Sur é chamada en coreano Daehan Minguk, 대한민국^[14], cuxos caracteres significan: grande, 大; Han, nome chinés para Corea, hanja=韓 e pobo ou nación, 民國, literalmente O gran pobo de Han ou A gran nación de Han.

Na súa forma curta, Hanguk, 한국, "País de Han", é empregado para referirse a Corea coma un todo ou tamén Namhan, 남한, "A nación do sur", para referirse a Corea do Sur especificamente. Os norcoreanos refírense ó seu veciño do sur como Namchosŏn, 남조선, literalmente "Joseon do Sur"). O nome Han data das antigas Confederacións Samhan da era dos tres antigos reinos de Corea. En galego, así coma na maioría das linguas occidentais, a nación é a miúdo referida como Corea. Esta verba deriva da dinastía Goryeo, a cal adoptou o seu nome en referencia ó aínda máis antigo Reino de Koguryŏ.

Os primeiros restos humanos atopados en Corea datan de arredor de 500.000 anos.^[15] De acordo coa tradición, no ano -2333, Tangun (tamén chamado Dangun) fundou o reino de Joseon^[16] (a miúdo coñecido como "Gojoseon" para evitar a confusión coa dinastía do século XIV do mesmo nome; o prefixo go significa "vello" ou "anterior"). Despois de numerosas guerras, este reino desintegrouse.

 

A antiga Corea pasou a acoller unha serie de cidades-estado en constantes guerras, que aparecían e desaparecían de xeito constante. Porén, tres reinos, Baekje, Koguryŏ e Silla fixéronse forte e entre os tres dominaron a escena histórica de Corea por máis de douscentos anos, no período coñecido como dos Tres reinos de Corea.^[18] No ano 676, Silla logrou unificar case todo o territorio coreano, agás o reino de Balhae. O dominio destes dous reinos sobre todo Corea e parte de Manchuria deu orixe ó Período dos Estados Norte e Sur.^[19]

Trala súa decadencia, en 918 o xeneral Wang Geon fundou o reino de Goryeo (ou Koryŏ, de onde provén o nome de Corea). No século XIII, a invasión dos mongois debilitou Goryeo: despois de case trinta anos de guerra, o reino conservou o dominio sobre todo o territorio de Corea, aínda que na realidade só era un tributario máis dos mongois.^[16] Coa caída do Imperio Mongol, sucedéronse unha serie de loitas políticas, e trala rebelión do Xeneral Yi Seong-gye en 1388, a dinastía Goryeo foi substituída pola dinastía Joseon.^[16]

 

Entre 1592 e 1598, os xaponeses invadiron Corea, despois de que os Joseon se negasen a brindarlle paso seguro ó exército xaponés, liderados por Toyotomi Hideyoshi, na súa campaña para a conquista de China. A guerra rematou cando os xaponeses se retiraron despois da morte de Hideyoshi. É nesta guerra onde se dá o xurdimento como heroe nacional do almirante Yi Sun-Sin e a popularización do famoso "Barco Tartaruga".^[20]

No século XVII, Corea foi finalmente derrotada polos manchús e uniuse ó Imperio Qing. Durante o século XIX, grazas a súa política isolacionista, Corea gañou o nome de "Reino ermitán".^[15] A dinastía Joseon tratou de protexerse contra o imperialismo occidental, pero foron obrigados a abrir as súas portas ó comercio. Despois das guerras sino-xaponesas e da guerra ruso-xaponesa, Corea quedou baixo o dominio colonial xaponés (1910-1945).^[21] Ó final da segunda guerra mundial, os xaponeses rendéronse ante as forzas soviéticas e estadounidenses, que ocuparon as metades norte e sur de Corea, respectivamente.

En 1948, como consecuencia da división da península entre os soviéticos e os estadounidenses, xurdiron dúas novas entidades: Corea do Norte e Corea do Sur. No norte, un guerrilleiro antixaponés e activista comunista, Kim Il-sung, obtivo o poder a través do apoio soviético, e no sur, un líder político exiliado de dereita, Syngman Rhee, foi nomeado presidente.^[22]

 

O 25 de xuño de 1950, Corea do Norte invadiu a Corea do Sur coa acción militar que desencadeou a Guerra de Corea. Naquel intre, o delegado da Unión Soviética no Consello de Seguridade da ONU estivo ausente como protesta pola negativa de admitir á República Popular da China dentro do organismo.^[22] Isto permitiu ás Nacións Unidas, lideradas polo exército estadounidense, a intervir para frear a invasión. Pola súa parte, a Unión Soviética e a China decidiron apoiar a Corea do Norte, enviando efectivos e provisións ás súas tropas. Despois das perdas masivas de civís norcoreanos e surcoreanos, a guerra chegou a un punto morto.^[22] O armisticio de 1953 dividiu a península ó longo da zona desmilitarizada de Corea, preto da liña de demarcación orixinal. Ningún tratado de paz foi asinado, polo que tecnicamente os dous países continuaron en guerra. Polo menos 2,5 millóns de persoas morreron durante o conflito.^[23]

En 1960, un movemento estudantil levou á renuncia do presidente Syngman Rhee. A este evento seguiulle un período de inestabilidade política, que un ano máis tarde finalizaría co golpe de estado realizado polo Xeneral Park Chung-hee (o "5-16 coup d' état").^[24] Park foi duramente criticado como un ditador desapiadado e pola represión política que existiu durante o seu mandato. Porén, fixo que a economía surcoreana se desenvolvese de xeito significativo, xa que alentou o rápido crecemento económico impulsando as exportacións. Park foi presidente ata o seu asasinato, ocorrido en 1979.^[24]

Os anos que seguiron ó asasinato de Park estiveron marcados novamente pola axitación política, xa que os líderes da oposición anteriormente reprimida realizaron múltiples intentos para acceder á presidencia.^[24] En 1980, realizouse outro golpe de estado, desta volta polo Xeneral Chun Doo-hwan en contra do goberno transitorio de Choi Gyuha, quen ocupaba o cargo de primeiro ministro durante o mandato de Park. O feito de que Chun asumise a presidencia desencadeou protestas a nivel nacional esixindo democracia e legalidade nas eleccións.^[24]

Chun e o seu goberno mantiveron a Corea baixo un réxime despótico ata 1987, cando as manifestacións de traballadores e de grupos opositores estouraron por todo o país.^[24] Ó cabo, o partido político de Chun, o Partido Democrático de Xustiza, e o seu líder, Roh Tae-woo, deron a coñecer a Declaración do 29 de xuño, que incluía o chamamento a eleccións directas para elixir un novo presidente. Roh gañou as eleccións por unha estreita marxe contra os dous dirixentes dos principais partidos de oposición, Kim Dae-Jung e Kim Young-Sam.^[24]

 

En 1988, Seúl organizou satisfactoriamente os Xogos Olímpicos de verán de 1988,^[25] e en 1996 continuouse co desenvolvemento económico que levou ó ingreso do país na Organización para a Cooperación e o Desenvolvemento Económico (OCDE).^[26] Coma a maioría dos seus veciños asiáticos, a economía nacional viuse afectada pola crise financeira asiática de 1997, mais foi quen de recuperarse e continuar o seu crecemento económico.

En xuño de 2000, como parte da "Política solleira" do presidente Kim Dae-Jung, celebrouse o Encontro Intercoreana, o cal tivo lugar en Pionyang, a capital de Corea do Norte.^{[Cómpre referencia]} Máis tarde, ese mesmo ano, Kim recibiu o Premio Nobel da Paz "polo seu traballo para a democracia e os dereitos humanos en Corea do Sur e no leste asiático en xeral e para a paz e a reconciliación con Corea do Norte en particular."^[27] En 2002, Corea do Sur e o Xapón foron os anfitrións da Copa Mundial de Fútbol de 2002, mais as relacións entre ambas nacións deterioráronse debido ao conflito sobre a posesión das Rochas de Liancourt (Dokdo en coreano).^[28]

En decembro de 2012, a "Comisión Electoral Nacional" outorgou a Park Geun-hye o 51,6% dos sufraxios, fronte ó 48% do seu rival, Moon Jae-in. Park, filla do ditador Park Chung-hee, fixo historia ó converterse na primeira muller presidenta de Corea do Sur^[29]

O xefe de estado da República de Corea é o presidente, elixido por voto directo popular para un único mandato de cinco anos. Ademais de ser o representante máis alto da república e o comandante-en-xefe das forzas armadas, o presidente tamén ten considerábeis poderes executivos e nomea o primeiro ministro despois de aprobalo o parlamento, amais de tamén nomear e presidir o Consello de Estado, ou goberno.

O parlamento coreano, unicameral, chámase Asemblea Nacional, ou Gukhoe (국회). Os seus membros serven en mandatos de catro anos. Está composto por 299 deputados, dos cales 243 elíxense por voto rexional e os restantes son distribuídos por votos de representación proporcional. O corpo xudicial mais elevado é o Supremo Tribunal, cuxos xuíces son nomeados polo presidente co consentimento do parlamento.

O 12 de marzo de 2004, o parlamento surcoreano votou a destitución de Roh Moo-hyun debido a acusacións de fraude electoral e incompetencia. O primeiro-ministro Goh Kun dirixirá o pais ata que o Tribunal Constitucional decida sobre a destitución.

En materia de dereitos humanos, respecto á pertenza nos sete organismos da Carta Internacional de Dereitos Humanos, que inclúen o Comité de Dereitos Humanos (HRC), Corea do Sur firmou ou ratificou:

Corea do Sur	Status dos principais instrumentos internacionais de dereitos humanos[30]
	CESCR		CCPR			CERD	CED	CEDAW		CAT[31]		CRC			MWC	CRPD
	CESCR	CESCR-OP[32]	CCPR	CCPR-OP1	CCPR-OP2-DP			CEDAW	CEDAW-OP[33]	CAT	CAT-OP	CRC	CRC-OP-AC	CRC-OP-SC		CRPD	CRPD-OP[34]
Pertenza
Firmado e ratificado,   firmado pero non ratificado,   nin firmado nin ratificado,   sen información,   accedeu a firmar e ratificar o órgano en cuestión, pero tamén recoñece a competencia de recibir e procesar comunicacións individuais por parte dos órganos competentes.

 

Corea do Sur consta dunha cidade especial (Teukbyeolsi; 특별시; 特別市), 6 cidades metropolitanas (Gwangyeoksi, singular e plural; 광역시; 廣域市), e 9 Provincias (do, singular e plural; 도; 道).

Corea forma unha península que se estende ao longo de 1.100 km desde a súa xunta co resto de Asia. Limita ao norte con Corea do Norte, ao leste co Mar do Leste (Mar do Xapón), ao sur co Estreito de Corea (a través do cal fai fronteira co Xapón) e co Mar da China Oriental, e ao oeste co Mar Amarelo, do outro lado do cal se estende China. Alén da parte continental e de moitas illas costeiras, inclúe tamén as illas de Cheju, no Mar da China Meridional, e de Ullung, no Mar do Leste. A paisaxe da metade sur consta de cadeas montañosas parcialmente cubertas de selva, ao leste, separadas por vales profundos e estreitos, e de planicies costeiras densamente poboadas e cultivadas, a sur a e oeste.

O clima local é relativamente temperado, coa precipitación a ser máis forte no verán, durante unha breve estación chuviosa chamada xangma, e con invernos que poden por veces ser moi fríos. A capital e maior cidade de Corea do Sur é Seúl, no noroeste do país. Outras cidades principais son Incheon, situada preto de Seúl, Daejeon, localizada no centro do país, Gwangju, situada no suroeste e Daegu e Busan, localizadas no sueste.

O crecemento económico de Corea do Sur nos últimos 30 anos foi espectacular. O PIB per capita, que era de só 100 $ en 1963, chegou a case 9800 dólares en 2002; o PIB actual^[cando?] é 18 veces maior que o de Corea do Norte. A Corea do Sur está entre as dez maiores economías do mundo. O éxito económico do país débese a un sistema de lazos íntimos desenvolvidos entre o goberno e a iniciativa privada, que inclúe crédito facilitado, restrición a importacións, subsidios a determinados sectores e incentivo ao traballo.

A poboación de Corea é unha das máis homoxéneas, étnica e lingüisticamente, do mundo. A única minoría é unha pequena comunidade chinesa, aínda que as persoas cuxos pais son parellas mestizas (por exemplo, fillos de soldados americanos ou de homes de negocios europeos) sexan encaradas como unha minoría e frecuentemente discriminadas (por exemplo, polos cativos na escola). Os coreanos viviron na Manchuria durante moitos séculos e son hoxe unha minoría na China, e Stalin enviou millares de coreanos de Vladivostok e Khabarovsk, contra a súa vontade, para a Asia Central (na antiga Unión Soviética), mentres que a maioría da poboación coreana do Xapón foi levada para o pais como traballadores forzados durante o período colonial (entre 1910 e 1945).

A inestabilidade política, social e económica na Corea do Sur levou moitos sur-coreanos a emigrar para outros países, en particular aos Estados Unidos de América e ao Canadá. California ten un número moi alto de coreanos e coreano-americanos: ben máis dun millón de persoas.

A arte marcial do taekwondo orixinouse en Corea. Nas décadas de 1950 e 1960, creáronse regras modernas para normalizalo, e en 2000 converteuse en deporte olímpico. Outras artes marciais coreanas inclúen o hapkido, o taekkyon, o tangsudo, o kuk sool won, o soo bahk do e o kumdo.

O béisbol foi introducido a Corea en 1905 e desde entón converteuse no deporte de espectadores máis popular en Corea do Sur.KOIS (2003), páx. 632. Establecida en 1982, a Organización Coreana de Béisbol foi a primeira liga deportiva profesional no país. O equipo surcoreano finalizou terceiro no Clásico Mundial de Béisbol 2006, segundo na edición de 2009 e gañou a medalla de ouro nos Xogos Olímpicos de Beijing 2008.^[35]

En 1988, organizou os Xogos Olímpicos de Seúl 1988, quedando no cuarto lugar do medalleiro, con 12 preseas de ouro, 10 de prata e 11 de bronce. Regularmente, o país obtén bos resultados no tiro con arco, o tenis de mesa, o bádminton, patinaxe de velocidade sobre pista curta, balonmán, hóckey sobre xeo, loita de estilo libre, béisbol, judo, taekwondo, patinaxe e levantamento de pesas. gañou máis medallas nos Xogos Olímpicos de Inverno que calquera outro país de Asia. Na súa última edición, gañou un total 14 medallas (6 de ouro, 6 de prata e 2 de bronce) para sumar un total de 45 medallas (23 de ouro, 14 de prata e 8 de bronce).

Acolleu os Xogos Asiáticos en 1986 (Seúl) e 2002 (Busán) e será sé de novo en 2014 (Inchon).^[36] Tamén foi a sé dos Xogos Asiáticos de Inverno de 1999; e das Universíadas de inverno en 1997 e de verán en 2003. Na Copa Mundial de fútbol de 2002, conxuntamente organizada por Corea do Sur e o Xapón, a selección de fútbol converteuse no primeiro equipo da Confederación Asiática de Fútbol en chegar ás semifinais.^[37] En 2010 celebrouse por primeira vez unha proba do mundial de Fórmula 1, o Gran Premio de Corea do Sur no Circuíto Internacional de Corea, en Yeongam. Ademais, prevese que o Campionato Mundial de Atletismo de 2011 celébrese en Daegu.^[38] Tamén son importantes as tres competicións hípicas do país, entre as que destaca a do parque de carreiras de Seúl que é a maior.

•  Selección de fútbol de Corea do Sur