Leprechaun

Sakontzeko, irakurri: «Clurichaun»

Sakontzeko, irakurri: «Irlandar mitologia»

**Leprechaun**
Pertsonaia Mitologikoaren Ezaugarriak
Leprechaun baten irudia.
Mota	Izaki Mitologikoa
Mitologia	Irlandar mitologia
Lekua	Irlanda

Leprechaun edo Lepracaun (irlanderaz: Leipreachán) gizonezko iratxo edo maitagarri motako izaki bat da -izakera material eta izpiritual bikoitzeko izakiak- eta bere bizilekua Irlandako uhartea du. Leprechaunak irlandar mitologia eta folklorearen zati dira, eta Irlandan beste izaki feerikoekin batera bizi dela esan ohi da, hau da, Tuatha Dé Danann-tarrak eta beste kondairazko jendeekin batera zeltiarrak uhartera ailegatu baino lehen.

Leprechaunak eta irlandar mitologiaren beste izakiak maitagarri feerikoen gotorleku eta matagarrien eraztunekin zerikusia izan ohi dute, askotan aintzineko drumlin -zeltiarrak edo zaharragoak- edo lur mugimenduak egon ohi diren lekuak izaten dira.

Normalean bihurrikeriak egiten gozatzen duten gizon zaharren itxura izaten dute. Beren lanbidea zapatak egin edo konpontzea izaten da. Oso aberatsak direla esaten omen da, guda garaian lurperatuta dauden aberastasunez beteriko lokatzezko ontzien zaindariak baitira. Kondairaren arabera, norbaitek bere begirada leprechaun batean kokatzea lortzen badu, honek ezin dezake ihesik egin, baina begirada beregandik kentzen den unean, leprechauna desagertu egiten da.

Etimologia

Gaur egun hedatu den Leprechaun izakiaren irudia, eskuetan Erromako zubia duelarik.

"Leprechaun" izena irlanderazko luprachán-etik eratorria da; halere aditu askoren ustez izen hori gaeleraren leith bhrogan hitzetatik dator, beren esanahia euskaraz zapatak egiten dituena da. Baina beharbada leprechaun-ak zapata pare bat egiteko gai ez izatea arduragabekeria bat besterik ez da, sarritan etxean ekoiztutako garagardo asko ondoren moxkor antzean egoten baitira.

«Leprechaun» izenerako hainbat etimologia daude. Askotan onartzen den teorietako batek dio 'leipreachán irlandar hitzetik eratorria dela, Patrick S. Dinneen-ek honela definitu zuen: "ipotx, iratxo, leprechauna; luchorpán izendapenarentzako"; Amaitzeko Dinnen-ek honela definitzen du lo define finalmente como "ipotx bat, leprechaun bat; urezko iratxo erako bat"; hitz hau "gorputz erdi" edo "gorputz txiki" bezala ere interpretatua izan da. Etimologia hau Collins English Dictionary hiztegiak ematen duena da.

Itxura

Leprechaun-ek, bereziki San Patrizio egun inguruan ikusten diren agerpenetan, orlegi edo berdez jantzitako gizontxoen itxura izaten dute. Halere, ohiturak dioen arabera, beroki gorri dizdiratxuz, zilarrezko botoiz, galtza urdin eta marroiez, zilarrezko belarri handidun zapatez eta hiru ertzetako kopa garaieko kapela batez ikustea ere ohikoa omen zen.

Beren garaiera hamabost zentimetrotik metro erdi inguru artekoa da, une berberan bihurri eta zintzo aurpegia izan dezakete. Asko bizardunak dira eta pipa erretzen dute. Lanean ari direnean, zapatarien larruzko amantala erabili ohi dute eta matagarrien neurriko zapatak egin edo konpontzeko mailu txiki bat.

Itxuraz, leprechaun eta beren bikotekide maitagarrien arteko harremanak gizakionak bezalakoak dira, baina ez hobeak, askotan zapata bat bakarrik egiten baitiete, behin ere ez parea.

Antzeko pertsonaiak Euskal Mitologian

Sakontzeko, irakurri: «Euskal mitologia»

Beharbada Euskal Mitologian irlandar Leprechaunen antzekotasun edo parekidetasun handiena duen pertsonaia Galtxagorri izango da. Hau ere pertsonai, nimino eta oso bihurria. Beste antzeko pertsonaiak ipotxak, iratxoak eta maitagarriak izango lirateke.

Ohizko ipuiak

Ohizko ipui bat baso sakonetik datorren mailu soinu ahul bat jarraitzen duen bidaiari batekin hasten da. Leprechaunak aurkitu dutela igartzean jator ageri da, bidaiariak bere urrea non ezkutatzen duen esateko eskatu arte. Orduan ehundako kasketaldia har lezake, urrea daukala ukatuz eta irudimenezko erle multzo bat edo erortzeke dagoen zuhaitz bat seinalatuz, edo edozein trikimailu egiten saiatuko da bere bahitzailea despistatu edo nahasi dedin. Gizakiak bere begirada beregandik kentzen duen une horretantxe bertan, leprechaunak bere burua desagertarazten du. Trikimailu hau gaizki ateraz gero, oraindik beste zenbait baliabide gelditzen zaizkio. Adibidez, era harrigarrian eskuzabal agertzeko, bapatean urre txanponez beteriko poltsa bat eskaintzen dio bere bahitzailerari askatasunaren truke. Baina leprechaunek urrearekin ederki gustora uzten dituztenean, hobe da hain azkar zorretan ez gelditzea, bere oparia laster batean hauts bilakatu edo erabat desagertu egiten delako.

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q244392
Multimedia: Leprechauns / Q244392