Urzh ar vreudeur prezegerien

Krogit e-barzh !
Un danvez pennad eo ar pennad-mañ ha labour zo d'ober c'hoazh a-raok e beurechuiñ.
Gallout a rit skoazellañ Wikipedia dre glokaat anezhañ. 

Urzh ar vreudeur prezegerien

mendicant order, first order, aozadur

Rann eus	Dominican Family
Deiziad krouiñ	1216, 1215
Anv berr	O.P.
Den heverk	Girolamo Savonarola, Michelangelo Buonarroti, Tommaso d'Aquino
Relijion	Iliz katolik roman
Diazezer	Domingo de Guzmán
Den e penn an aozadur	Master of the Order of Preachers
Testenn ar ger-stur	Laudare, benedicere, praedicare.
Stad	Italia
Isaozadur	Nuns of the Order of Preachers
Sez sokial	Basilica of Saint Sabina
Danvez pennañ	lifestance organisation
Lec'hienn ofisiel	http://op.org/, https://www.osservatoredomenicano.it/, https://www.dominicos.org/
Ardamezioù	coat of arms of the Dominican Order (I)
Istor	Q5396936

An dominikaned pe Urzh ar vreudeur prezegerien^[1] a zo un urzh relijiel bet krouet e 1216 gant Domingo de Guzmán (bet ganet war-dro 1170 e Caleruega, rannvro Burgos hag aet da Anaon e Bologna e 1221).

Dominikan eo an anv a vez roet d'un ezel eus Urzh ar vreudeur prezegerien. Da-heul anv un ezel eus an urzh e kaver peurliesañ al lizherennoù o.p. evit "ordinis praedicatorum" e latin, da lavarout eo "eus urzh ar brezegerien". An dominikaned a reer peurvuiañ eus an urzh-se. Leanezed a zo ivez en urzh, anvet e vezont Dominikanezed peurliesañ.

Kaset e oa bet Domingo de Guzmán gant ar pab Inosant III da brezeg en Okitania adalek 1205 evit lakaat ar Gatared da zistreiñ war-du ar Gatolikiezh. Brud ha doujañs en doa gounezet abalamour d'e zoare da vevañ.

E 1206 e krouas un ti leanezed e Prouille e-kichen Fanjeaux (en departamant an Aude bremañ).

E 1214 e voe roet dezhañ un ti evit bodañ ar re a yae da brezeg gantañ. Dedennet e voe Foulques, eskob Tolosa, a yeas gantañ da Roma evit goulenn digant ar pab Inosant III asantiñ da grouidigezh un urzh nevez. Chom a reas ar pab en entremar, met asantet e voe gant Honorius III e 1216.

Heuilhañ a reas an urzh reolenn Sant Eosten betek ma kemeras e 1220 e reolennoù dezhañ : un urzh kester, o lakaat ar pouez war stummadur e izili (teologiezh, gwir...), ar galv da brezeg hag ur speredelezh arvestel, gant un aozadur demokratel.

Gouestlet eo bet an dominikaned d'ar stourm ouzh an Disivoud protestant. Fiziet e voe an Inkizision enno e 1233. Kreskiñ a reas an urzh. Ul levezon bras en deus bet en Europa a-bezh evel kuzulierien ar pennoù-bras er Grennamzer hag e-kerzh an Azginivelezh. O levezon deologel a zo bet bras ivez. Staliet e oant er c'hêrioù dreist-holl. O galv da vont davet an dud a lakae anezho da gejañ gant skourroù preder un tamm war vevenn ar gristeniezh pe en diavaez zoken. Kudennoù diabarzh a savas diwar-benn ar reolennoù pa ne chomas ket an urzh unan kester hep tizhout an disrann.

Koll a rejont levezon adalek an XVI^vet kantved. Pellaet e oant diouzh prederiadennoù ar mare ha kemeret eo bet o flas gant ar Jezuisted en ur stumm.

Skarzhet in bet eus Frañs e 1792 hag eus un toullad broioù bet aloubet gant Frañs goude.

En XIX^vet kantved e teuas an nevesadur dre taliadur an urzh e Stadoù-Unanet Amerika e 1804. Distro da Frañs e 1843 a-drugarez da Henri-Dominique Lacordaire. Berzh a reas Skol Biblek Jeruzalem krouet er ger-se e 1890. Anv an École pratique d'études bibliques roet gant Marie-Joseph Lagrange a intente pouezañ war he zuadur skiantel ha reiñ ul lusk nevez d'an devarnerezh katolik.

E penn kentañ an XXvet int bet skarzhet eus Frañs e 1904 diwar lezenn Émile Combes war ar c'hongregadurioù (unan hepken a veze aotreet e pep departamant), met aotreet e voent da vont en-dro er bloavezhioù 1920.

Kalz dominikaned o deus tapet brud ha levezzon en XXvet kantved : Yves Marie Joseph Congar a gemeras ur pezh bras e Sened meur Vatikan II ; Marie-Dominique Chenu, bet kuzulier luskad ar veleien vicherour ; Louis-Joseph Lebret gant Économie et humanisme hag an digorradur d'an trede bed ; Timothy Radcliffe gant e skridoù teologel digor ha leun a fent.

O vezañ ma fell da izili an urzh bezañ tost ouzh prederiadennoù an dud e vez kemmoù ha daeloù bepred.

Hervez levr-bloaz ar Vatikan embannet e 2010 e oa 5923 dominikan e 2008, 4466 anezho beleget.

Aozet eo an urzh e "Proviñsoù" (un 39 bennak er bed gant 602 gouent) gant ur priol dilennet e penn pep hini. Dilennet e vez Mestr an Urzh gant ur Chabistr meur.

Roll mistri an urzh abaoe ar penn kentañ a gaver er pennad "Mestr Urzh an Dominikaned" Bez 'z eus domikinanezed, ha kloastret e vezont, hag un trede urzh evit merc'hed a gelenn gant ur reolenn, hag un urzh evit laiked, paotred ha merc'hed o vevañ "er bed".

• Jordan von Sachsen (war-dro 1190-1237), lakaet war roll ar wenvidien e 1825 , bet mestr an urzh etre 1222 ha 1237.
• Diana degli Andalò (1201-1236), lakaet war roll ar wenvidien e 1888 pe 1891 asambles gant Cecilia Caesarini (war-dro 1203-1290) hag Amata, div domininakanez ivez.
• Sant Raymond de Peñafort (1175 pe 1180-1275)
• Réginald d'Orléans (1175 pe 1183-1220), lakaet war roll ar wenvidien e 1875 gant ar Pab Pi IX.
• Giovanni da Vercelli (war-dro 1205-1283), c'hwec'hvet Mestr Urzh an Dominikaned (1264-1283), lakaet war roll ar wenvidien e 1903.
• Sant Tomaz Akwino (1228-1274)
• Johannes Eckhart (pe Ekart) (war-dro 1260-1327 ?), anvet "Mestr Eckhart"
• Heinrich Seuse, gwenvidig (war-dro 1295-1366)
• Johannes Tauler (war-dro 1300-1361)
• Sant Visant Ferrer (1350-1419), lakaet war roll ar sent gant ar Pab Kallistus III d'an 3 a viz Mezheven 1455.
• Santez Katarina a Siena (1380-1347), lakaet war roll ar sent e 1461 gant ar Pab Pi II ha graet Doktor an Iliz gant ar Pab Paol VI d'ar 4 a viz Here [[1983}}.
• Sant Antonino da Firenze (1389-1459), lakaet war roll ar sent gant ar Pab Adrian VI d'an 31 a viz Mae 1523.
• Guido di Pietro (war-dro 1400-1455), en urzh Fra Giovanni da Fiesole, lesanvet Il Beato pe Fra Angelico ; lakaet war roll ar wenvidien e 1983
• Girolamo Savonarola (1452-1498)
• Tomás de Torquemada (1420-1498)
• Johannes Diez, anvet "Tetzel" (war-dro 1465-1519)
• Bartolomé de las Casas (1484-1566)
• Tomasso de Vio, anvet "Cajetan" (1489-1534)
• Giordano Bruno (1548-1600), bet ezel eus an urzh etre 1565 ha 1576. Kondaonet evel disivouder ha devet ez-vev e 1600.
• Tomasso Campanella (1588-1639)
• Agnès de Jésus (1602-1634) ; bet lakaet war roll ar wenvidien gant ar Pab Yann-Baol II d'an 20 a viz Du 1994.
• Henri-Dominique Lacordaire (1802-1861)
• Sant Joseph-Marie Díaz Sanjurjo ( † 20 a viz Gouere 1857 ; merzher)
• Sant Joseph-Melchior García Sanpedro Suarez (1821-1858) ; merzher bet lakaet war roll ar sent gant ar Pab Yann-Baol II d'an 19 a viz Mezheven 1988.
• Sant Valentin de Berrio-Ochoa y Aristi ( † 1 a viz Du 1861 ; merzher)
• Hyacinthe-Marie Cormier (1832-1916; bet Mestr Urzh an Dominikaned etre 1904 ha 1916 ; bet lakaet war roll ar wenvidien gant ar Pab Yann-Baol II d'an 20 a viz Du 1994.
• Marie-Joseph Lagrange (Albert war marilh ar boblañs) (1855-1938), krouer Skol Biblek Jeruzalem
• Buenaventura García de Paredes (1866-1936) ; bet Mestr Urzh an Dominikaned etre 1926 ha 1929 ; bet lakaet war roll ar wenvidien gant ar Pab Benead VI d'an 28 a viz Here 2007.
• Réginald Marie Garrigou-Lagrange (1877-1964)
• Marie-Vincent Bernadot (1883-1941)
• Marie-Dominique Chenu (1895-1990)
• Louis-Joseph Lebret (1897-1966)
• Yves Marie Joseph Congar (1904-1995)
• Jean Cardonnel (1921-2009)
• Vincent Cosmao (1923-2006)

• Inosant V
• Benead XI, Niccolò Boccasini (1240-1304), bet Mestr Urzh an Dominikaned etre 1296 ha 1298, Pab e 1303-1304, lakaet war roll ar wenvidien gant ar Pab Klemañs XII e 1763.
• Nikolaz V
• Pi V, Antonio Michele Ghistieri (1504-1572), bet lakaet war roll ar sent d'an 22 a viz Mae 1712 gant ar Pab Klemañs XI.
• Benead XIII

• Lec'hienn an Dominikaned