David Kotzé

 

 

Die latere ds. Kotzé het sy eerste jare op ’n boereplaas, Kantienpoort, in die distrik Aliwal-Noord deurgebring. Die grondslag vir sy latere vorming is syns insiens daar in sy ouerhuis gelê, waartoe die plaaslewe ook baie bygedra het. Destyds was skole skaars en so moes sy ouers self inspring om die kinders te leer. Dikwels was hulle douvoordag uit die bed uit en by ’n liggie aan die etenstafel was al die kinders dan druk besig met hul lesse. Nadat ’n skool gebou is (waarskynlik op ’n plaas in die omgewing), moes die kinders gedwee met die ABC in die vreemde taal wegval en spoedig met weersien boonop kennis maak met die Dutch mark.

Tydens die Tweede Vryheidsoorlog (1899–1902) is die skooltjie gesluit en ná die vryheidstryd is David Kotzé eers na ’n paar dorpskole, van waar hy begin 1908 na Potchefstroom gegaan het vir sy teologiese opleiding. Hy het omstreeks 1959 gesê sy studiejare was vir hom "’n fees". "Die aanraking met manne en studie onder leiding van manne soos proff. (Jan Lion) Cachet, (Jan) Kamp, drr. (Ferdinand) Postma en (J.D.) Du Toit en die omgang met die medestudente het my oë oopgemaak vir die beginsels waarmee die Here ons begenadig het. Veral van Totius het ek veel geleer. Toe hy in 1911 professor word, het (ek en) my drie klasmaats wyle ds. J.V. Coetzee, di. J.H. Boneschans en J.C. van der Walt ... ook net met Teologie begin." Hy het sy studie einde 1914 voltooi.

 

 

Weens die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog (1914–1918) en die gepaardgaande Maritz-rebellie (1914), moes Kotzé en sy klasmaats eers wag voor hulle beroep is. Eers op 27 November 1915 is hy te Waterkloof bevestig as predikant van die Gereformeerde kerk Koster in die dae toe die twee gemeentes nog een was. Van Koster was hy die eerste predikant nadat dit in 1914 van Rustenburg afgestig het. Hierna het gevolg Rustenburg van 1921 tot 1946, Swartruggens (tot 1951), Pietersburg (tot 1955) en laastens Ventersdorp (tot 1960).

As leraar van Swartruggens het hy die Gereformeerde kerk Elandskraal op Mooinooi se hoeksteen op 2 September 1950 gelê. In 1972 is die kerkgebou opgeknap en ’n nuwe preekstoel, orrel en banke ingesit.

Ds. Kotzé was die vyfde beroepene na Pietersburg nadat die vorige leraar, ds. Christian Malan, in 1951 na Linden vertrek het. So word ds. Kotzé dan Pietersburg se vyfde predikant. Hy is op 24 November 1951 in die gemeente bevestig. In hierdie tydperk het die sake van die kerkraad in 'n rustige bedding gevloei. Die kerk het 'n nuwe tydperk binnegetree ten opsigte van sy geldsake. Die klem is weer gelê op die insameling van die offergawes. Met vreugde kon gemeld word dat Pietersburg op 7 Augustus 1954 sy beoogde £1 000 vir die Eeufeesbedieningsfonds bymekaargebring het. (Die Sinode het dié fonds gestig waarvan die rente meerdere bediening in gemeentes moes bevorder.)

Vanaf dié tyd het daar sprake van ’n nuwe kerk begin kom. Die ou kerkie wat al herbou en vergroot is, het te klein geword. Vanaf Oktober 1954 is met alle erns geld bymekaargemaak vir die nuwe kerk. Die administrasie van die gemeente het ook toe so uitgebrei dat 'n kaartstelsel aangepak is asook 'n attestasie-skriba gekies is om die meerdere werksaamhede te behartig. Min. Tom Naudé het in die tyd (1953) die Kanselbybel aan die kerk geskenk. Ongelukkig moes die kerk op 15 Januarie 1955 ds. Kotzé losmaak (vier jaar en drie dae ná ds. Malan se vertrek) aangesien hy 'n beroep aangeneem het na Ventersdorp. Hy woon later in GK Rustenburg se ou pastorie van omstreeks 1973 tot 1980. Hy het in die tyd op gevorderde leeftyd nog in Rustenburg gepreek.

Ds. Kotzé was twee maal getroud: eers met Hester Hendrina van Rooy (gebore Steynsburg, 30 Julie 1892, oorlede Rustenburg, 1 Augustus 1936), die tiende kind van H.C. van Rooy (1855–1941) van die plaas Roosterfontein, distrik Steynsburg, die oudste kind van die Van Rooy-stamvader, Johannes Cornelis van Rooy. Uit dié huwelik is twee seuns gebore: Die seuntjie, Gabriël, is op 9 Junie 1917 op Steynsburg gebore en oorlede op 2 Oktober 1927 op Rustenburg. Die dogter, Hester Hendrina, is op 4 November 1919 op Steynsburg gebore en het blykbaar baie oud geword (oorlede 1991) ouma van ds Ronald Bain.

Sy tweede eggenote was die onderwysers Laurika (gebore op Bethulie, 27 Julie 1907, oorlede in Pretoria, 3 Augustus 1994), ’n dogter van ds. J.A. van Rooy (die stamouers se sewende kind) en dus ’n niggie van sy eerste vrou. Uit dié huwelik, op 21 Desember 1938, is op 30 Oktober 1941 'n dogter, Breggie, gebore. Sy is op 21 November 1981 in Pretoria oorlede en op haar geboortedorp, Rustenburg, begrawe.

Ds. P.J. Venter skryf in ds. Kotzé se lewensberig in die Almanak van 1985 hy het tot kort voor sy dood, 'n week voor sy 96ste verjaardag, altyd baie goeie gesondheid geniet en lewenslank noukeurig gelet op wat hy eet. "Hy was nie groot van postuur nie; tog het hy verbasende werkkrag gehad en het besonder baie werk gedoen, veral vrugbare werk in die Kerk en die koninkryk van God." Al was hy ruim 24 jaar lank emeritus-predikant, het ds. Kotzé nie die emeritaatstraktement geneem nie omdat hy, volgens hom, oorgenoeg gehad het om van te leef.

•  
  Studente en personeel van die Voorbereidende en Teologiese Skool op Potchefstroom voor die eerste gebou, 1913. Voor: Hester Coetzee, Betsie Postma, S.G Yssel, J.J.A. Coetzee, prof. Ferdinand Postma, prof. J.D. du Toit (Totius), prof. A.P.C. Duvenage, prof. Jan Kamp, Piet van der Walt, Rachel Wentzel, Vera Gill. Tweede ry: Nollie Vermaas, G.P. van der Linde, J.V. Coetzee, D.G. Venter, C.J.H. de Wet, J.C. van der Walt, D.N. Kotzé, H.F. Duvenage, Vera Pienaar, Frikkie Potgieter, J.L.M. Wiechers. Derde ry: Piet Coetzee, Jan Triechaardt, Nic Steyn, B.J. de Klerk, J.H. Boneschans, H.S. van Jaarsveld, Pieter Coetzee. Vierde ry: Prof. Joon van Rooy, ene Oosthuizen, C.W.M. Du Toit, E.L.J. Venter, T.D. Venter, Daan Marais, J.V. Coetzee, Lou van Rooy, A.S.E. Yssel, H. van der Walt, S.P. Engelbrecht, Izak le Roux, ene Marais, L.J. du Plessis. Vyfde ry: ene Scholtemeyer, Willie Geere.
•  
  Die Algemene Sinode van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika op Rustenburg, 4 April 1924, onder die seringboom waaronder die Kerk in 1859 gestig is en met prof. H.H. Kuyper as deputaat van die Geref. Kerke in Nederland. Eerste ry: A.S.E. Yssel, C.W.M. du Toit, J.V. Coetzee, J.G.H. van der Walt, J.H. Boneschans, J.C. van der Walt. Tweede ry: D.P. du Plessis, D. Rumpff, T. Hamersma, D. Postma, M. Postma, prof. H.H. Kuyper, L.P Vorster, proff. J.D. du Toit, J.A. du Plessis, I.D. Kruger. Derde ry: D.N. Kotzé, N.H. van der Walt, A. Duvenage, J.A. van Rooy, C.J.H. de Wet, B.J. de Klerk, W.J. de Klerk, G.H.J. Kruger, D.G. Venter, H.P.J. Pasch. Vierde ry: F.P.J. Snyman, H.J. Venter, P.J.S. de Klerk, H.S. van Jaarsveld, H.J.R. du Plessis, J.H. Kruger.
•  
  1927: Die Algemene Sinode van die GKSA op Reddersburg. Ds. Krüger staan tweede van regs in die tweede ry. Eerste ry: D. Rumpff, N.H. van der Walt, J.G.H. van der Walt, prof. J.A. du Plessis, prof. C.J.H. de Wet, T. Hamersma, L.P Vorster, J.A. van Rooy, H.P.J. Pasch. Tweede ry: H.S. van Jaarsveld, H. Venter, F.P.J. Snyman, J.C. van der Walt, D.G Venter, C.W.M. du Toit, I.D Krüger, H.J.R. du Plessis. Derde ry: J.V. Coetzee, G.H.J. Kruger, E.L.J. Venter, D. Postma, D.P. du Plessis, A.S.E Yssel, D.N. Kotzé. Vierde ry: J.H. Boneschans, T.T. Spoelstra, W.J. Postma, W.J. Snyman, A. Duvenage, P.J.S. de Klerk, B.J. de Klerk.
•  
  Die Algemene Sinode van die GKSA 1930 in sitting op Burgersdorp. Eerste ry: S. van der Walt, Jacs van Rooy. Tweede ry: Dr. E. Venter, J.C. van der Walt, H.J. Venter, J.G.H. van der Walt, G.H.J. Kruger, W.J. Postma, W.J. Snyman, Dirk Postma, D.N. Kotzé, J.H. Boneschans, A. Duvenage. Derde ry: H.P.J. Pasch, N.H. van der Walt, W.J. de Klerk, T. Hamersma, J.A. van Rooy, J.V. Coetzee, D.P. du Plessis, H.S. van Jaarsveld en D.G. Venter. Vierde ry: H. du Plessis, A.S.E. Yssel, J.P. Jooste, A. Postma, I.D. Krüger, W.F. Venter, T.T. Spoelstra, F.P.J. Snyman, dr. P.J.S. de Klerk, prof. Jacobus du Plessis, H.J.R. du Plessis, Derk Rumpff.
•  
  Die Algemene Sinode van die GKSA 1933 in sitting Pretoria, afgeneem op die trap van die Uniegebou. Eerste ry: A. Postma, P.G.W. Snyman, Derk Rumpff, J.G.H. van der Walt, I.D. Krüger, prof. J.C. Coetzee, T.T. Spoelstra, A.S.E. Yssel, D.N. Kotzé, W.J. Postma, J.P. van den Berg, I.J. van der Walt. Tweede ry: H.F.V. Kruger, J.H. Boneschans, J.M. de Wet. Tweede ry: W.J. de Klerk, P.J.S. de Klerk, B.J. de Klerk, B. de Klerk, S.J. van der Walt, L.S. van der Walt, J.A. Schutte, N.H. van der Walt, E.I.J Venter, H.S. van Jaarsveld, H.J. Venter, D.G Venter, J.V. Coetzee. Vierde ry: J. van Rooy, A. Aucamp, H.P.J. Pasch. Vyfde ry: J.A. van Rooy, J.H. Kruger, G.H.J. Kruger, W.F. Venter, I.J. Lessing, J.B. du Plessis, S.P. van der Walt, J.P. Jooste, J.L. de Bruin, S. du Toit, D.P. du Plessis, F.P.J. Snyman.
•  
  Die Nasionale Sinode van die GKSA van 1939 voor die Vrouemonument in Bloemfontein. Eerste ry: H.S. van Jaarsveld, F.N. Lion Cachet, W.J. Postma, B. de Klerk, H.J. Venter, J. van Rooy, P.W. van der Walt, P.G.W. Snyman. Tweede ry: N.H. van der Walt, J.G.H. van der Walt, D. Postma, dr. J.D. Du Toit, J.A. van Rooy, dr. C.J.H de Wet, dr. S.O. Los, dr. J.P. Jooste, J.V. Coetzee, I.D Kruger, J.C. van der Walt. Derde ry: J.P. van der Berg, G.H.J. Kruger, A.L Aucamp, M. Postma, J.M. de Wet, I.J. Lessing. Vierde ry: Jacs van Rooy, J.L. de Bruin, J.A. Schutte, A. Postma, E.L.J. Venter, D.G. Venter, J.L. Vorster, T.T. Spoelstra, Derk Rumpff, H. du Plessis. Vyfde ry: dr. B.J. de Klerk, P.J. de Klerk, J.J. Venter, J.H. Boneschans, L.S. van der Walt, S. du Toit, J.F. du Plooy, A.S.E. Yssel. Sesde ry: H.F.V. Kruger, P.J.S. de Klerk, D.N. Kotze, W.J. Snyman, W.F. Venter, S.P. van der Walt, J.W.J. van Ryssen, N.J. Snyman, B.R. Krüger, D.J. van der Walt.
•  
  Die moderamen en adviseur van die GKSA se partikuliere sinode Suid-Transvaal in sitting in die Gereformeerde kerk Bethal, 1956. Van links: Prof. W.J. Snyman, ds. Kotzé, ds. A.A. Venter, drr. S.C.W. Duvenage en S.J. du Plessis.
•  
  Studente, dosente en besoekende predikante neem in April 1949 tydens die Sinode van die GKSA afskeid van Totius by die Teologiese Skool Potchefstroom. Eerste ry: D.F. Malan, G.P. Scheepers, C. Hatting, L.J. Botha, P.W. Buys, S.C.W. Duvenage, P.W. van der Walt, W.J. Postma, G.P.L. van der Linde, J.J.S. Venter, G.C.P. van der Vyver, M.J. Booyens, S.J. du Plessis, K.S. van Wyk de Vries. Tweede ry: J.V. Coetzee, P.J. Venter, P.J. Coetzee, J.W.J. van Ruyssen, D.J. van der Walt, H.G. Stoker, J.C. van der Walt, J.H. Boneschans, prof. J.D. du Toit, B.J. de Klerk, D.G Venter, A.S.E. Yssel, H.S. van Jaarsveld, H.J. Venter, D.N. Kotzé, N.T. Snyman. Derde ry: D.C.S. van der Merwe, B.R. Krüger, J. Postma, R.S.J. van Wyk, M. Postma, J.L. de Bruin, C.E.G. Malan, J.J.H. Booysen, B.J. de Klerk, A.L. Aucamp, J.A. Schutte, I.J. van der Walt, L.S. Van der Walt, S. du Toit, A. Duvenage, W.J. Snyman, P.J.S. de Klerk, T.T. Spoelstra.Vierde ry: D.J. Delport, J.L. Vorster, J.P. Jooste, A.A. Venter, J.F. du Plooy, H.F.V. Kruger, Jacs van Rooy, I.J. Lessing, J.M. de Wet, S.P. van der Walt, P.J. de Klerk.

• (af) Die Gereformeerde Vroueblad. 1959. Die Gereformeerde vrou 1859–1959. Potchefstroom: Potchefstroom Herald.
• (af) Die familie Van Rooy in Suid-Afrika Geargiveer 7 Julie 2018 op Wayback Machine. URL besoek op 13 Desember 2016.
• (af) Venter, ds. H.J. 1959. Eeufees-gedenkalbum van die Gereformeerde kerke in die Klassis Waterberg 1859–1959. Potgietersrus: Deputaatskap vir die Eeufees en Gedenkalbum.