P.W. Buys

 

Pieter Willem Buys is op 15 Oktober 1923 op Germiston gebore. Sy ouers kom albei oorspronklik van die Karoo af. Sy vader was van Steynsburg afkomstig en sy ma, ’n nooi Du Plessis, was oorspronklik van Philippolis. Toe hy nog ’n jong seun was, verhuis die gesin na ’n plaas tussen Brakpan en Heidelberg.^[3]

Ná sy laerskooldae op Brakpan en hoërskooldae op Bronkhorstspruit behaal hy die B.A.-graad, B.D.-graad en in 1952 die M.Th.-graad (met ’n verhandeling oor Die teologiese fundering van die owerheid wat hy in net nege maande afhandel) aan die Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys. Van 1948 tot 1950 is hy predikant van die gekombineerde Gereformeerde gemeentes Theunissen en Bultfontein in die Vrystaat. As jong predikant beïndruk hy die gemeenskap sodanig dat ’n straat in Theunissen na hom genoem word. Vanaf 1950 tot 1953 bedien hy die gemeente op Kroonstad in die Vrystaat en in 1953 word hy na Potchefstroom beroep. In 1961 woon hy drie maande lank in Nederland, terwyl hy besig is met sy doktorale studies. Vanaf 1966 tot 1973 was hy predikant by die Noordbrug-gemeente op Potchefstroom.

As besonder begaafde prediker word hy gevra om tydens die Gereformeerde Kerk se eeufees in 1959 te Rustenburg een van die eredienste waar te neem. Hy behaal sy D.Th.-graad in 1970 aan die Potchefstroomse Universiteit met ’n proefskrif getiteld Die ekklesiologiese onderskeiding organisme en instituut as antwoord op die problematiek van die volkskerk: ’n historiese, prinsipiële en praktiese studie.^[3]

 

Vanaf 1973 tot 1988 word hy professor in die vakke Etiek en Apologetiek aan die Potchefstroomse Universiteit. In hierdie jare is hy vanaf 1983 tot 1985 rektor van die Teologiese Skool en vanaf 1981 tot 1988 hoof van die Departement Dogmatologiese Vakke. Talle artikels verskyn in hierdie tyd van hom in wetenskaplike en kerklike tydskrifte en ook in boeke. Namens die Gereformeerde Kerk is hy vanaf 1979 verantwoordelik vir ’n hersiening van die Totius-beryming van die Psalmboek, waarin hy veral daarop fokus om moeilik verstaanbare woorde, hoofsaaklik Nederlandismes, met suiwer Afrikaanse woorde te vervang. Na sy emeritering in 1988 begin hy met pastorale versorging van bejaardes in drie aftree-oorde in Potchefstroom, insluitende Huis Eikelaan.

Hy is vir ’n geruime tyd lid en voorsitter van die Deputate vir Kerklike Publikasies en talle artikels van hom verskyn in Die Kerkblad en Die Gereformeerde Vroueblad. Vir 34 jaar lank is hy ook die redakteur van die kerklike jeugblad Slingervel. Vir sy werk in hierdie verband ontvang hy in 1997 ’n oorkonde van die Sinode van die Gereformeerde Kerk. Hy word per geleentheid uitgenooi om as gaslektor op te tree by die Seminary of the Kosin Presbyterian Church in Pusan, Suid-Korea. Sy besoek dra daartoe by dat verskeie studente uit Korea hierna hulle nagraadse studie aan die Potchefstroomse Universiteit kom doen het.

In 1949 is hy getroud met Louisa (Lulu) Minnaar, ’n huwelik waaruit twee seuns (Gerrit en Johan) en drie dogters (Mietsie, Susan en Louise) gebore word. Hy is op 27 November 1999 op Potchefstroom oorlede en sy vrou op 8 Mei 2001. Ná sy vrou se dood bemaak sy kinders sy literêre nalatenskap aan die Nasionale Letterkundige Navorsingsentrum en Museum (NALN) in Bloemfontein.

 

Deur die jare verskyn daar gedigte van hom in Stiebeuel 2 en Tydskrif vir Letterkunde, waarna hy in 1977 debuteer met Pleroma.^[4] Hierdie titel verwys na die alomteenwoordigheid van God in die ganse skepping en hierdie gedagte staan sentraal in al sy bundels. Die bundel se motto is Jeremia 23: 24: “Vervul ek nie die hemel en die aarde nie?” Die gedigte word in sewe afdelings verdeel, waar sewe die volmaakte getal ingevolge die Christendom en die Bybel is, sodat die samehang van alles in God ook deur die strukturering van die bundel ondersteun word. Deur fyn waarneming word gedigte gemaak van die alledaagse (soos die natuur) en hierdie sigbare dinge word telkens met die onsigbare verbind. Omdat alles eindelik in God bymekaarkom, kan uiterstes ook langs mekaar staan en in ’n gedig soos Japan word selfs die verskrikking van Hirosjima en Nagasaki aangeraak. In hierdie gedig werk die digter op boeiende wyse met teenstellings en word Japan eers as rustige en popmooi plek gesien soos deur die oë van ’n toeris, maar die verwysings na die vulkaan Fuji en die stede wat met die atoombomme vernietig is roep reeds die geskiedenis van wat hier gebeur het in die geheue.  Die vrou wat deur die bestraling vermink is en haar man en ses kinders daar verloor het, is die finale kontras met die landskap. Ten spyte van God se alomteenwoordigheid, is Hy tog ook afwesig in sommige mense se lewens, soos uitgebeeld in Gasvrou. Die bundel verloop vanaf die meer algemene gaandeweg na ’n hoogtepunt, waar die afdeling De profundis (met gedigte oor donker en die dood), gevolg word deur Pleroma (met gedigte oor God se alomteenwoordigheid) en laastens die afdeling Vreugde, met heerlike belewenis van die glorie van God.

Sy opvolgbundel is Wit korbeel, waar ’n korbeel die uitstekende stuk in ’n muur is waarop ’n balk kan rus, dit wil sê ’n stut wat die balk in die lug hou. Die titel word verklaar in die gedig Mag ek?, waar die digter sy bereidwilligheid om te dien, te stut en te ondersteun uitspreek. Weereens is die religieuse die onderbou van die bundel, maar die gedigte spreek ’n groot verskeidenheid temas aan. Hierdie temas sluit in die wêreld as bron van poësie, besinning oor die bestaansrede van die mens en sy sterflikheid (met ironiese verwysing na die onuitroeibaarheid of “onsterflikheid” van die kankersel) en die predikant en sy preekbediening.

In Van sigbare en onsigbare dinge ^[5] verwys die titel na 2 Korintiërs 4:18 wat impliseer dat dit wat jy sien eintlik tydelike teken of simbool is van die ewige dinge wat jy nie kan sien nie.^[6] Oor abstrakte sake (dood, siekte, metafisika) word dus konkrete gedigte gemaak. Die teenstellings wat reeds in die titel aangeraak word, is teenwoordig in die kontras tussen klein en magtige, tydelike en ewige, lig en donker, sigbare en onsigbare. Die bundel sluit herinneringsgedigte in, natuurgedigte (waar veral voëls ’n vername rol speel) en gedigte oor die mense wat die digter se pad gekruis het, ook in die siekekamer en ouetehuis. Soos die uitspraak van die Duitse digter Rilke wat voor in die bundel afgedruk word, het hierdie onverwante dinge deel van sy lewe geword en dig hy met die wysheid wat ervaring bring. Die bundel-eenheid word dan juis deur hierdie aanhaling bevestig, waar ’n wye belewenisveld bou aan een lewe en insig en die sigbare altyd iets van die onsigbare daarin verweef het. Die gedigte word in vyf ongetitelde afdelings verdeel. In die eerste afdeling is veral gedigte oor menslike lyding en verlies, met Yad Vaschem wat die gruwel van die Joodse uitwissing in die Tweede Wêreldoorlog aangrypend uitbeeld. Die tweede afdeling bevat hoofsaaklik natuurverse en fokus veral op winter. Winterdag I slaag daarin om uit die lelike beelde van hierdie harde seisoen ’n mooi vers te maak. Die volgende afdeling beskryf die leraar wat na sy eie aftrede in die ouetehuis bedien, waar die inwoners op die dood wag. Hier is dit die kort Naamloos wat die verlies kernagtig en treffend saamvat. Afdeling vier beskryf ’n eie siektegeskiedenis. Die kort laaste afdeling bevat godsdienstige gedigte, waarin die Skepping, die vroue in Jesus se stamboom en in Kunstenaar naas Hom Jesus as Skeppingsmiddelaar besing word.^[7]

 

Van sy gedigte word in verskeie versamelbundels opgeneem, insluitende Groot verseboek, Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte en Honderd jaar later.

Die skoollied van die Hoër Tegniese Skool Carel de Wet op Vanderbijlpark word deur hom geskryf en hy vertaal ook ’n aantal godsdienstige boeke in Afrikaans, insluitende H.J. Hegger se My weg na die lig en Jan Overduin se Die kindergebed.

Hy skryf ook verskeie teologiese studies wat as deel van die Potchefstroomse Universiteit se wetenskaplike studiereeks gepubliseer word. Hierdie geskrifte sluit in Luther, die Reformasie en ons, ’n Paar gedagtes oor ’n Calvinistiese kunsetiek met besondere verwysing na die probleem van pornografie en perssensuur, Sabbatsheiliging, Die botsing van pligte as etiese vraagstuk, Dans: ’n Gereformeerde studie en Calvyn en die kuns.

Met sy aftrede in 1988 dra sy studente ’n huldigingsbundel Waar die paaie saamwoon aan hom op. Die Sinode van die Gereformeerde Kerk oorhandig in 1997 ’n oorkonde aan hom in erkenning vir sy waardevolle en onbaatsugtige werk aan Slingervel. ’n Straat in Theunissen word reeds in die vyftigerjare na hom vernoem.

Werke wat uit sy pen verskyn sluit in:^[8][9]

Eksterne skakel na Buys se Blog: http://pwbuys.blogspot.co.za/

• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk. Eerste uitgawe, 1980.
• Kannemeyer, J.C. Verse vir die vraestel. Tafelberg-Uitgewers Beperk. Eerste uitgawe, 1998.
• Kannemeyer, J.C. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Human & Rousseau. Kaapstad en Pretoria.  Eerste uitgawe, 2005.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel 3. Van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 2006.

• De Bruyn, P.J. Prof. P.W. Buys. Die Kerkblad, 9 Februarie 2000,
• Lategan, Leana. Digter P.W. Buys ‘die ander Totius’. Volksblad, 20 Oktober 2003.

• Buys, P.W. Curriculum vitae – P.W. Buys. Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein.