Kuru üzüm

Kuru üzüm, bir kurutulmuş meyve türüdür. Üzümün kurusudur ve kuruyemiş olarak kabul edilmese de onun gibi çiğ tüketildiği gibi, üzüm hoşafı olarak ya da üzümlü ekmek ve üzümlü keklerde de kullanılır. Rengine göre beyaz kuru üzüm ve siyah kuru üzüm olmak üzere iki temel gruba ayrılır. Halk dilinde kişmiş de denir.^[1]

Ağırlığına bağlı olarak % 67 ilâ % 72 si fruktoz ve glukoz şekerinden oluşur.^[2] Ayrıca, % 3 protein ve % 3.5 diyet lifi bulunur.^[3] Diğer kuru meyveler (kuru erik, kuru kayısı) gibi kuru üzüm de antioksidan özelliklere sahip, fakat C vitamini açısından fakirdir. Sodyum oranı düşüktür ve kolesterol içermez.^[4]

Yeni verilere göre, kan basıncında hafif artışlar görülen kimselerde uzun süreli rutin (günde üç kez) kuru üzüm tüketimi kan basıncını düşürebilir.^[5]

Kuru üzüm ticari olarak hasat edilen üzüm tanelerinin kurutulmasıyla üretilir. Bir üzüm tanesinin kuruması için, üzümün içindeki suyun hücrelerin iç kısmından, su damlacıklarının buharlaşabileceği üzüm yüzeyine tamamen çıkarılması gerekir. Ancak bu difüzyon işlemi çok zordur, çünkü üzüm kabuğunun kütikülünde suyun geçmesini engelleyen balmumu bulunur.^[6] Ayrıca üzümün dış katmanlarında yer alan fiziksel ve kimyasal mekanizmalar da su kaybını önleyecek şekilde uyarlanmıştır. Ticari kuru üzüm üretiminin üç adımı ön işlem, kurutma ve kurutma sonrası işlemleri içerir.

Ön arıtma

Ön arıtma, kurutma işlemi sırasında artan su çıkarma oranını sağlamak için kuru üzüm üretiminde gerekli bir adımdır. Daha hızlı su çıkarma oranı, esmerleşme oranını azaltır ve daha arzu edilen kuru üzümlerin üretilmesine yardımcı olur. Bu süreci tamamlamanın tarihsel yöntemi Akdeniz ve Küçük Asya bölgelerinde geliştirilmiştir. Potasyum karbonat ve yağ asitlerinin etil esterlerinden yapılmış kuru bir emülsiyon soğuk daldırma kullanıldı. Son zamanlarda üzümleri yağ emülsiyonlarına veya seyreltik alkali çözeltilere maruz bırakmak gibi yeni yöntemler geliştirilmiştir. Bu yöntemler, üzümün dış yüzeyine su transferini teşvik edebilir ve bu da kurutma işleminin verimliliğini artırmaya yardımcı olur.

Kurutma

Üç tür gıda kurutma yöntemi bulunmaktadır: güneşte kurutma, gölgede kurutma ve mekanik kurutma. Güneşte kurutma ucuz bir süreçtir; bununla birlikte, çevresel kirlenme, böcek enfeksiyonları ve mikrobiyal bozulma meydana gelebilir ve sonuçta ortaya çıkan kuru üzümler genellikle düşük kalitededir. Ek olarak, güneşte kurutma çok yavaş bir işlemdir ve en çok arzu edilen kuru üzümleri üretmeyebilir.^[7] Mekanik kurutma, hızlı kurumanın garanti edildiği daha güvenli ve daha kontrollü bir ortamda yapılabilir. Bir tür mekanik kurutma, mikrodalga ısıtma kullanmaktır. Üzümdeki su molekülleri, mikrodalga enerjisini emerek hızlı buharlaşmaya neden olur. Mikrodalga ısıtma genellikle kabarık kuru üzüm üretir.

Kurutma sonrası işlemler

Kurutma işlemi tamamlandıktan sonra kuru üzümler, kurutma işlemi sırasında gömülmüş olabilecek yabancı cisimleri gidermek için su ile temizlendiği işleme tesislerine gönderilir. Saplar ve kalitesiz kuru üzümler de çıkarılır. Yıkama işlemi rehidrasyona neden olabilir, bu nedenle eklenen nemin giderildiğinden emin olmak için yıkamadan sonra başka bir kurutma aşaması tamamlanır. Kuru üzüm üretimindeki tüm aşamalar, kuru üzümün kalitesinin belirlenmesinde oldukça önemlidir.^[8] Bazen, polifenol oksidaz ve fenolik bileşikler arasındaki reaksiyonun neden olduğu esmerleşme oranını azaltmak için ön işlem aşamasından sonra ve kurutmadan önce kuru üzümlere kükürt dioksit uygulanır. Kükürt dioksit ayrıca lezzetin korunmasına ve kurutma işlemi sırasında bazı vitaminlerin kaybolmasının önlenmesine yardımcı olur.

Dünyada yılda 1,2 milyon tona yakın kuru üzüm üretilmektedir. En fazla çekirdeksiz kuru üzüm üretiminde bazı yıllar Türkiye bazı yıllar da Amerika Birleşik Devletleri birincidir ve bunları üçüncü olarak İran takip eder. Diğer üretici ülkeler arasında Yunanistan, Şili, Arjantin, Avustralya ve Güney Afrika Cumhuriyeti sayılır.^[9][10]

Türkiye'nin kuru üzüm ihracatının hemen hemen tamamını çekirdeksiz kuru üzümler oluşturmaktadır. 2010 yılı kuru üzüm ihracatı 417 milyon dolar olarak gerçekleşmiş olup, 2011 yılında ise bir önceki yıla oranla % 21'lik artış ile bu rakam 506 milyon dolara yükselmiştir. Türkiye'den kuru üzüm ithal eden ülkeler İngiltere, Almanya, Hollanda ve İtalya başta olmak üzere Avrupa Birliği ülkelerdir.^[9]

En çok ithalat yapan ülkeler arasında ilk sırayı Büyük Britanya (% 24,5) alır ve bunu Almanya (% 9,5), Rusya (% 8) ve Hollanda (% 6,5) takip eder. bu dört ülkenin itahalatı dünya ithalatının yaklaşık yarısını oluşturur.^[9]

Kuru üzüm köpeklerde böbrek yetmezliğine yol açar. Bunun sebebi bilinmiyor^[11]