[go: up one dir, main page]
Pumunta sa nilalaman

Charles Darwin

baguhin ang mga link
Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya
Charles Darwin
Charles Darwin, edad 45 noong 1854 at gumagawa tungo sa paglilimbag ng On the Origin of Species
Kapanganakan12 Pebrero 1809(1809-02-12)
Mount House, Shrewsbury, Shropshire, Inglatera
Kamatayan19 Abril 1882(1882-04-19) (edad 73)
Down House, Downe, Kent, Inglatera
NasyonalidadBritish
MamamayanBritish
Nagtapos(edukasyong tersiyaryo):
University of Edinburgh (medisina)
University of Cambridge (ordinaryong Batsilyer ng Sining)
Kilala saThe Voyage of the Beagle
On the Origin of Species
evolution by
natural selection,
karaniwang pinagmulan
AsawaEmma Darwin (1839–1896)
ParangalRoyal Medal (1853)
Wollaston Medal (1859)
Copley Medal (1864)
Karera sa agham
LaranganNaturalista
InstitusyonGeological Society of London
Academic advisorsJohn Stevens Henslow
Adam Sedgwick
ImpluwensiyaAlexander von Humboldt
John Herschel
Charles Lyell
NaimpluwensiyahanJoseph Dalton Hooker
Thomas Henry Huxley
George Romanes
Ernst Haeckel
Pirma
"Charles Darwin", with the surname underlined by a downward curve that mimics the curve of the initial "C"
Bahagi ng serye sa
Biolohiyang ebolusyonaryo

Si Charles Robert Darwin FRS (12 Pebrero 1809 – 19 Abril 1882) ay isang Ingles na naturalista.[I] Kanyang pinatunayan na ang lahat ng mga espesye ng buhay ay nagmula sa loob ng maraming panahon mula sa karaniwang mga ninuno,[1] at nagmungkahi ng teoriyang siyentipiko na ang sumasangay na paterno ng ebolusyon ay nagresulta mula sa isang prosesong tinatawag na natural na seleksiyon.[2] Inilimbag ni Darwin ang kanyang teoriya na may nakapipilit na ebidensiya para sa ebolusyon sa kanyang 1859 na aklat na On the Origin of Species(Tungkol sa Pinagmulan ng Espesye) na nanaig sa siyentipikong pagtakwil ng mas naunang mga konsepto ng transmutasyon ng mga espesye.[3][4] Nang mga 1870, ang pamayanang siyentipiko at karamihan sa pangkahalatang publiko ay tumanggap sa ebolusyon bilang isang katotohan. Gayunpaman, marami ang pumabor sa magkakalabang mga paliwanag at hanggang sa paglitaw lamang ng modernong ebolusyonaryong sintesis mula 1930 hanggang 1950 nang ang isang malawak na kasunduan ay nabuo kung saan ang natural na seleksiyon ang basiko o saligang mekanismo ng ebolusyon.[5][6] Sa binagong anyo, ang pagkakatuklas siyentipiko ni Darwin ang nagsasamang teoriya ng mga agham ng buhay na nagpapaliwanag sa dibersidad ng buhay.[7][8]

Ang simulang interes ni Darwin sa kalikasan ang tumulak sa kanya upang iwananan ang kanyang medikal na edukasyon sa Unibersidad ng Edinburgh; bagkus siya ay tumulong upang imbestigahan ang mga marinong inbertebrato. Ang mga pag-aaral sa Unibersidad ng Cambridge ang humikayat sa kanyang pasyon para sa natural na agham.[9] Ang kanyang limang taong paglalakbay sa HMS Beagle ang nagtayo sa kanya bilang isang bantog na heolohista na ang mga obserbasyon at teoriya ay sumuporta sa mga ideyang unipormitaryano ni Charles Lyell at ang publikasyon ng kanyang hornal sa paglalakbay ay nagpasikat sa kanya bilang isang manunulat.[10]

Bilang palaisipan sa heograpikal na distribusyon ng mga hayop sa kaparangan (wildlife) at mga fossil na kanyang tinipon sa paglalakbay, sinimulan ni Darwin ang detalyadong mga imbestigasyon at noong 1838 ay binuo ang kanyang teoriya ng natural na seleksiyon. [11] Bagaman kanyang tinalakay ang kanyang mga ideya sa ibang mga naturalista, siya ay nangailangan ng panahon para sa masidhing pagsasalisik at ang kanyang kanyang gawang heolohikal ang may prioridad.[12] Kanyang sinusulat ang kanyang teoriya noong 1858 nang si Alfred Russel Wallace ay nagpadala sa kanya ng sanaysay na naglalarawan ng parehong ieya na tumulak sa mabilis na magkasamang publikasyon ng kanilang parehong mga teoriya.[13] Ang akda ni Darwin ang naglatag ng ebolusyonaryong pinagmulan na may pagbabago bilang nananaig na siyentipikong paliwanag ng dibersipikasyon sa kalikasan.[5] Noong 1871, kanyang siniyasat ang ebolusyon ng tao at ang seksuwal na seleksiyon sa The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex na sinundan ng The Expression of the Emotions in Man and Animals. Ang kanyang pagsasaliksik sa mga halaman ay inilimbag sa isang serye ng mga aklat at sa kanyang huling aklat, kanyang siniyasat ang mga bulate at ang mga epekto nito sa lupa.[14] Bilang pagkilala sa katanyagan ni Darwin bilang isang siyentipiko, siya ay pinarangalan ng isang malaking seremonyal na puneral sa Westminster Abbey kung saan siya inilibing malapit kay John Herschel at Isaac Newton.[15] Si Darwin ay inilarawan bilang isa sa pinakamaimpluwensiya (most influential) na pigura sa kasaysayan ng sangkatauhan.[16][17]

Talambuhay

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Kabataan at edukasyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Si Charles Robert Darwin ay ipinanganak sa Shrewsbury, Shropshire, Inglatera noong 12 Pebrero 1809 sa tahanan ng kanyang pamilya na the Mount.[18] Siya ang ikalima sa anima na anak ng mayamang lipunang doktor at tagapondong si Robert Darwin at ng kanyang inang si Susannah Darwin (née Wedgwood). Siya ay apo ni Erasmus Darwin sa panig ng ama at ni Josiah Wedgwood sa panig ng ina. Ang kanyang parehong pamilya ay mga Unitarian bagaman ang mga Wedgwoods ay tumatanggap sa Anglikasnismo. Si Robert Darwin na mismong isang tahimik na malayang taga-isip (freethinker) ay pinabautismuhan ang sanggol na si Charles sa isang simbahang Anglikano ngunit si Charles at ang kanyang mga kapatid ay dumalo sa isang kapilyang Unitarian kasama ng kanilang ina. Ang walong taong gulang na si Charles ay mayroon ng kagustuhan sa natural na kasaysayan at kumukolekta nang siya ay dumalo sa paaralang pang-araw na pinatatakbo ng kanyang mangangaral noong 1817. Noong Hulyong iyon, ang kanyang ina ay namatay. Mula Setyembre 1818, kanyang sinamahan ang kanyang matandang kapatid na lalakeng si Erasmus na dumadalo sa malipat na Anglikanong Shrewsbury School bilang boarder.[19]

Ginugol ni Darwin ang tag-init nang 1825 bilang aprentis na doktor na tumutulong sa kanyang ama na gumamot ng mahihirap ng Shropshire bago pumasok sa University of Edinburgh Medical School kasama ng kanyang kapatid na si Erasmus noong Oktubre 1825. Kanyang natagpuang ang mga aralin na mapurol at ang siruhiya ay nakababalisa kaya kanyang tinalikuran ang kanyang mga pag-aaral. Kanyang pinag-aralan ang taksidermiya mula kay John Edmonstone na isang pinalayang itim na alipin na sumama kay Charles Waterton sa kagubatan ng Timog Amerika at kadalasang umuupo kasama ng "napaka kaaya aya at matalinong lalake".[20]

Sa ikalawang taon ni Darwin, siya ay sumali sa Lipunang Plinian na isang pangkat na pang natural na kasaysyan ng mga estudyante na ang mga debate ay lumihis sa radikalismo (historikal)radikal na materialismo. Kanyang tinulungan si Robert Edmond Grant sa mga imbestigason nito sa anatomiya at siklo ng buhay ng mga marinong inberterbrato sa Firth of Forth at noong 27 Marso 1827 ay ipinrisinta sa Plinian ang kanyang sariling pagkakatuklas na ang mga itim na spore na matatagpuan sa mga kabibi ng talaba ay mga itlog ng lintang skate. Isang araw, pinuri ni Grant ang mga ebolusyonaryong ideya ni Jean-Baptiste Lamarck. Namangha si Darwin ngunit kamakailan ay nabasa ang parehong mga ideya ng kanyang lolong si Erasmus at nanatiling walang pakielam.[21] Si Darwin ay bagkus nabagot sa kursong natural na kasaysayan ni Robert Jameson na sumasakop sa heolohiya kabilang ang debate sa pagitan ng Neptunismo at Plutonismo. Kanyang pinag-aralan ang klasipikasyon ng mga halaman at tumulong sa trabaho sa mga koleksiyon ng University Museum na isa sa pinakamalaking mga museo ng Europa sa panahong ito.[22]

Ang pagtalikod sa mga medikal na pag-aaral na ito ay uminis sa kanyang ama na tusong nagpadala sa kanya sa Christ's College, Cambridge para sa Batsilyer ng Sining bilang unang hakbang tungo sa pagiging Anglikanong parson. Dahil si Darwin ay hindi kwalipikado para sa Tripos, kanyang sinalihan ang ordinaryong digring kuro noong Enero 1828.[23] Mas pinili niya ang pagsakay at pagbabaril kesa sa pag-aaral. Ang kanyang pinasan si William Darwin Fox ay ipinakilala siya sa isang sikat na kinahuhumalingang pagkolekta ng mga salagubang na masigasig na pinursigi ni Darwin na inilimbag ang ilan sa kanyang mga natuklasan sa Stevens' Illustrations of British entomology. Siya ay naging isang malapit na kaibigan at tagasunod ng propesor ng botaniya na si John Stevens Henslow at nakilala ang iba pang mga pangunahing naturalista na nakitang ang gawaing siyentipiko bilang relihiyosong natural na teolohiya at nakilala sa mga don bilang "ang lalakeng lumakad kasama ni Henslow". Nang malapit na ang kanyang mga eksaminasyon, si Darwin ay tumutok sa kanyang mga pag-aaral at nasiyahan sa wika at lohika ng mga Ebidensiya ng Kristiyanismo ni William Paley.[24] Sa kanyang huling eksaminasyon noong Enero 1831, mahusay niyang naisagawa ito na lumabas na ikasampu sa mga 178 na kandidato para sa ordinaryong digri.[25]

Si Darwin ay kailangang manatili sa Cambridge hanggang Hunyo. Kanyang pinag-aralan ang Natural na Teolohiya ni Paley na gumawa ng argumento para sa disenyo ng diyos sa kalikasan na nagpapaliwanag na ang adaptasyon bilang ang diyos na kumikilos sa pamamagitan ng mga batas ng kalikasan.[26] Kanyang binasa ang bagong aklat ni John Herschel na naglalarawan ng pinakamataas na layunin ng natural na pilosopiya bilang pag-unawa sa mga batas sa pamamagitan ng induktibong pangangatwiran batay sa obserbasyon at ang Sariling Salaysay ni Alexander von Humboldt ng mga siyentipikong paglalakbay. Sa kanyang pagkapukaw "na may isang nagniningas na kasigasigan" na mag-ambag, si Darwin ay nagplanong bumisita sa Tenerife kasama ng ilang mga kaklase pagkatapos ng pagtatapos sa paaralan upang pag-aaralan ang natural na kasaysayan sa mga tropiko. Bilang paghahanda, siya ay sumali sa kursong heolohiya ni Adam Sedgwick at pagkatapos ay sumama dito noong tag-init para sa isang dalawang linggo sa mapang strata sa Wales.[27] Pagkatapos ng isang linggo kasama ng mga kaibigang kaklase sa Barmouth, siya ay umuwi sa bahay na natagpuan ang isang liham mula kay Henslow na nagmumungkahi kay Darwin bilang isang angko (kung hindi pa natatapos) na maginoong naturalista para sa iasng pinondohan ng sariling lugar kasama ng kapitang si Robert FitzRoy na higit bilang isang kasama kesa isa lamang kolekto sa HMS Beagle na aalis na sa loob ng apat na linggo sa isang paglalakbay upang ibalangkas ang dalampasigan ng Timog Amerika.[28] Tumutol ang ama ni Darwin sa planong dalawang taong paglalakbay na itinuturing itong isang aksaya ng panahon ngunit hinikayat ng bayaw ng kanyang ama na si Josiah Wedgwood upang pumayag sa pagsali ng kanyang anak.[29]

Paglalakbay sa Beagle

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Para sa mas marami pang mga detalye hinggil sa paksang ito, tingnan ang Ikalawang paglalakbay sa HMS Beagle.
Route from Plymouth, England, south to Cape Verde then southwest across the Atlantic to Bahia, Brazil, south to Rio de Janeiro, Montevideo, the Falkland Islands, round the tip of South America then north to Valparaiso and Callao. Northwest to the Galapagos Islands before sailing west across the Pacific to New Zealand, Sydney, Hobart in Tasmania, and King George's Sound in Western Australia. Northwest to the Keeling Islands, southwest to Mauritius and Cape Town, then northwest to Bahia and northeast back to Plymouth.
Ang paglalakbay ng Beagle

Nagsimula noong 27 Disyembre 1831, ang paglalakbay ay tumagal nang halos limang taon at gaya nang pakay ni Fitzroy, ginugol ni Darwin ang karamihan ng kanyang panahon sa lupa na umiimbestiga sa heolohiya at gumawa ng mga koleksiyon ng natural na kasaysayan habang ang Beagle ay nagsiyasat at nagbalangkas ng mga dalampasigan.[5][30] Kanyang maingat na itinago ang mga akda ng kanyang mga obserbasyon at teoretikal na spekulasyon at sa mga pagitan habang nangyayari ang paglalakbay, ang kanyang mga specimen ay ipinadala sa Cambridge kasama ng kanyang mga liham kabilang ang isang kopya ng kanyang hornal para sa kanyang pamilya.[31] Siya ay may ilang kadalubhasaan sa heolohiya, pagkolekta ng salagubang at pagdidisekta ng mga marinong inbertebrato ngunit ibang mga paksa ay isang baguhan at may kakayahang magkolekta ng mga specimen para sa pagsisiyasat ng mga dalubhasa.[32] Sa kabila ng masamang pagdurusa mula sa sakit sa dagat, si Darwin ay sumulat ng saganang mga akda habang nasa barko. Ang karamihan sa mga akda ng zoolohiya tungkol sa mga marinong inbertebrato simula sa plankton na kanyang kinolekta sa isang kalmadong pagpapahinga.[30][33]

Sa kanilang unang paghinto sa dalampasigan sa St. Jago, natuklasan ni Darwin na ang isang puting bandang mataas sa batong pangbulkan mga talampas ay kinabibilangan ng mga kabibi. Siya ay binigyan in Fitzroy ng unang bolyum ng Principles of Geology ni Charles Lyell na naglatag ng mga unipormitarianong mga konsepto ng lupa na mabagal na umaahon o bumababa sa loob mahabang mga panahon,[II] at nakita ni Darwin ang mga bagay sa paraan ni Lyell na nagteteorisa at nag-iisip na sumulat ng aklat sa heolohiya.[34] Si Darwin ay nalugod sa kagubatang tropikal sa Brazil [35] ngunit namuhi sa kanyang nakitang pang-aalipin.[36]

Sa Punta Alta sa Patagonia, siya ay nakagawa ng isang malaking pagkakatuklas ng mga buto na fossill ng isang malaking hindi na umiiral (ekstinto) na mamalya sa mga talampas sa tabi ng modernong mga kabibi na nagpapakita ng kamakailang ekstinksiyon na walang mga tanda ng pagbabago sa klima o katastropiya. Kanyang natukoy ang hindi kilalang Megatherium sa pamamagitan ng isang ngipin at sa kaugnayan nito sa mabutong kalasag na mayroon sa simula para sa kanya ay tila isang tulad na higanteng bersiyon ng kalasag ng lokal na mga armadillo. Ang mga pagkakatuklas na ito ay nagdala ng dakilang interest nang sila ay tumuntong sa Inglatera.[37][38] Sa kanyang mga pagsakay kasama ng mga gaucho sa looban upang galugarin ang heolohiya at kumolekta ng maraming mga fossil, siya ay nagtamo ng panlipunan, pampolitika at antropolohikal na kabatiran sa parehong katutubo at mananakop na mga tao sa panahon ng himagsikan at nalamang ang dalawang mga uri ng rhea ay may magkahiwalay ngunit magkasanib na mga teritoryo.[39][40] Sa lagpas pa sa timog, kanyang nakita ang mga hinakbangang kapatagan ng shingle at mga kabibe bilang tumaas na mga tabing dagat nagpapakita ng isang serye ng mga elebasyon. Kanyang binasa ang ikalawang bolyun ni Lyell at tinaggap ang pananaw nito ng mga "sentro ng pagkakalikha" ng mga espesye ngunit ang kanyang mga pagkakatuklas at pagteteorisa ang humamon sa mga ideya ni Lyell ng makinis na pagpapatuloy at ekstinksiyon ng mga espesye.[41][42]

On a sea inlet surrounded by steep hills, with high snow covered mountains in the distance, someone standing in an open canoe waves at a square-rigged sailing ship, seen from the front
As HMS Beagle surveyed the coasts of South America, Darwin theorised about geology and extinction of giant mammals.

Ang tatlong mga Fuegian sa barko na sinunggaban sa unang paglalakbay ng Beagle at gumugol ng isang tao sa Inglatera ay muling ibinalik sa Tierra del Fuego bilang mga misyonaryo. Natuklasan ni Darwin ang mga ito na palakaibigan at sibilisado ngunit ang mga kamag-anak nito ay tila "miserable, mababang mga hindi maamo", na iba tulad ng mga ligaw na hayop mula sa mga domestikadong hayop.[43] Para kay Darwin, ang pagkakaiba ay nagpapakita ng kultural na mga pagsulong at hindi ang inperioridad o pagiging mababa ng lahi. Hindi tulad ng kanyang mga kaibigan siyentipiko, kanya ngayong iniisip na walang hindi matutulay na pagitan sa pagitan ng mga tao at hayop.[44] Sa paglipas ng isang tao, ang misyon ay tinalikuran. Ang Fuegian na kanilang pinangalanang Jemmy Button ay namuhay na tulad ng ibang mga katutubo, may asawa at walang pagnanais na bumalik sa Inglatera.[45]

Si Darwin ay nakaranas ng lindol sa Chile at nakita ang mga tanda na ang lupa ay umahon kabilang ang mga kama ng tulya na nadala sa taas ng mataas na alon. Sa taas ng Andes, kanyang nakita ang mga kabibe at ilang mga puno ng fossil na lumaki sa buhangin ng tabing dagat. Kanyang tineorisa na habang ang lupa ay umaahon, ang mga karagatang isla ay nalunod at ang coral reef sa palibot nito ay lumabi upang bumuo ng mga atoll.[46][47]

Sa heolohikal na bagong Galápagos Islands, naghanap si Darwin ng ebidensiya na nagkakabit sa mga hayop sa kaparangan (wildlife) sa mas matandang "sentro ng pagkakalikha" at natagpuan ang mga mockingbird na kaugnay ng nasa Chile ngunit iba mula isla hanggang isla. Kanyang narinig ang kaunting pagkakaiba sa hugis ng mga shell ng mga pawikan ay nagpapakitang kung aling isla ang mga ito nanggaling ngunit nabigong kolektahin ang mga ito kahit pa pagkatapos kainin ang mga pawikan na dinala sa barko bilang pagkain.[48][49] Sa Australia, ang marsupial na dagang-kangaroo at ang platypus ay tila labis na hindi karaniwan na inakala ni Darwin na halos tila may dalawang natatanging mga Manlilikha ang gumagawa.[50] Kanyang natagpuan ang mga Aborigine "na may mabuting kasiyahan at kaaya aya" at kanyang napansin ang kanilang paglaho sa pamamagitan ng pagtira ng mga Europeo.[51]

Inimbestigahan ng Beagle kung paanong ang mga atoll sa Cocos (Keeling) Islands ay nabuo at ang survey ay sumuporta sa pagteteorisa ni Darwin.[47] Si FitzRoy ay nagsimulang sumulat ng opisyal na "Salaysay" ng mga paglalakbay ng Beagle at pagkatapos na basahin ang diary ni Darwin, kanyang iminungkahi na isama ito sa kanyang salaysay.[52] Ang Hornal ni Darwin ay kalaunang muling isinulat bilang hiwalang na ikatlong bolyum sa natural na kasaysayan.[53]

Sa Cape Town, nakipagkita sina Darwin at FitzRoy kay John Herschel, na kamakailang sumulat kay Lyell na pumpuri sa unipormitarianismo bilang nagbubukas na matapang na spekulasyon sa "misteryo ng mga misteryo, na pagpapalit ng mga espesye ng iba" bilang "isang natural na kontradistinksiyon sa isang milagrosong proseso".[54] Sa kanyang pagsasaayos ng kanyang mga akda habang ang barko ay naglalakbay papauwi, si Darwin ay sumulat na kung ang kanyang lumalaking suspisyon tungkol sa mga mockingbird, pawikan at Falkland Islands Fox ay tama, "ang gayong mga katotohanan ay nagpapahina sa pagiging matatag ng Species" (such facts undermine the stability of Species) at pagkatapos ay maingat na idinagdag ang "would" bago ang "undermine".[55] Kanyang kalaunang isinulat na ang gayong mga katotohanan ay "tila para sa akin magbibigay ng ilang linaw sa pinagmulan ng espesye".[56]

Pagkakabuo ng teoriyang ebolusyonaryo ni Darwin

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Three quarter length portrait of Darwin aged about 30, with straight brown hair receding from his high forehead and long side-whiskers, smiling quietly, in wide lapelled jacket, waistcoat and high collar with cravat.
Habang isang kabataan, si Darwin ay sumali sa elitistang siyentipiko.

Nang tumuntong ang Beagle sa Falmouth, Cornwall noong 2 Oktubre 1836, si Darwin ay isang ng selebridad sa mga palibot na siyentipiko dahil noong Disyembre 1835, pinalakas ni Henslow ang reputasyon ng kanyang dating estadyante sa pamamagitan ng pagbibigay sa mga napiling naturalista ng isang pampleto ng mga liham ni Darwin. h[57] Binisita ni Darwin ang kanyang bahay sa Shrewsbury at nakita ang mga kamag-anak at pagkatapos ay mabilis na tumungo sa Cambridge upang makita si Henslow na nagpayo sa paghahanap ng mga pwedeng naturalista upang ikatalogo ang mga koleksiyon at umayon na kunin ang mga botanikal na specimen. Ang ama ni Darwin ay nangsiwa ng mga pamumuhunan na pumayag sa kanyang anak na maging isang pinopondohan ang sariling isang maginoong siyentipiko at ang isang nanabik na Dawin ay nagtungo sa mga institusyon sa London na binigyan ng fete at naghanap ng mga eskeprto upang ilarawan ang mga koleksiyon. Ang mga zoolohista ay may malaking nakapatong na gawain at may panganib na ang mga specimen ay maiwan lamang sa taguan.[58]

Sabik na nakipagkita si Charles Lyell kay Darwin sa unang beses noong Oktubre 29 at sandali nito ay ipinakilala siya sa isang pasulong na anatomistang si Richard Owen na may mga pasilidad sa Royal College of Surgeons upang gumawa sa mga butong fossil na kinolekta ni Darwin. Ang nakasusupresang mga resulta ni Owen ay kinabibilangan ng ibang malaking ekstintong ground sloth gayundin ng Megatherium, isang halos kompletong kalansay ng hindi kilalang Scelidotherium at isang may sukat ng hippopotamus-at may sukat ng rodent na bungong tinawag na Toxodon na kamukha ng isang higanteng capybara. ang mga pragmento ng kalasag ay nagmula sa Glyptodon na isang tulad ng malaking armadillong hayop gaya ng unang akala ni Darwin.[59][38] Ang mga ekstintong hayop na ito ay nauugnay sa mga buhay na espesye sa Timog Amerika.[60]

Nang kalagitnaan ng Disyembre, si Darwin ay kumuha ng pagtuloy sa Cambridge upang mangasiwa ng paggawa sa kanyang mga koleksiyon at muling isulat ang kanyang hornal.[61] Kanyang isinulat ang kanyang unang papel na nagpapakitang ang masa ng lupa ng Timog Amerika ay mabagal na umaahon at sa sabik na pagsuporta ni Lyell ay binasa ito sa Geological Society of London noong 4 Enero 1837. Sa parehong araw, kanyang iprinisinta ang kanyang mga specimen ng mamalya at ibon sa Zoological Society. Ang ornitolohistang si John Gould ay sandaling naghayag na ang mga ibon ng Galapagos na inakala ni Darwin na paghahalo ng mga blackbirds, "gros-beaks" at mga finch ay katunayan labindalawang magkakahiwalay na mga espesye ng finch. Noong Pebrero 17, si Darwin ay inihalala sa Konseho ng Geological Society at ang pagtatalumpati ni Lyell ay nagprisinta ng mga pagkakatuklas ni Owen sa mga fossil ni Darwin na nagbibigay diin sa heograpikal na pagpatuloy ng espesye na sumusuporta sa kanyang mga ideyang unipormitaryan.[62]

Sa simula nang Marso, si Darwin ay lumipat sa London upang maging malapit sa kanyang trabaho na sumama sa palibot na kakilalang mga siyentipiko ni Lyell at mga eskpertong gaya ni Charles Babbage,[63] na naglarawan sa diyos bilang tagaprograma ng mga batas. Si Darwin ay nanatili sa kanyang malayang taga-isip na kapatid na si Erasmus, bahagi ng palibot ng Whig na ito at malapit na kabigan ng manunulat na si Harriet Martineau na nagtaguyod ng Malthusianismo na pinagsasaligan ng kontrobersiyal na mga repromang Batas ng Mahira upang pigilan ang welfare na magsanhi ng oberpopulasyon at karagdagang kahirapan. Bilang Unitarian, kanyang tinanggap ang radikal na mga implikasyon ng transmutasyon ng espesye na itinaguyod ni Grant at mas batang mga siruhano na naimpluwensiyahan ni Geoffroy. Ang transmutasyon ay anathema sa mga Anglikano na nagtatanggol sa kaayusang panlipunan [64] ngunit ang mga kilalang siyentipiko ay bukas na tumalakay sa paksa at may malawak na interest sa liham ni John Herschel na pumupuri sa pakikitungo ni Lyell bilang paraan upang mahanap ang isang natural na sanhi ng pinagmula ng espesye.[54]

Nakipagkita si Gould kay Darwin at sinabi sa kanya na ang mga mockingbird ng Galápagos mockingbird mula sa iba't ibang mga isla ay magkakahiwalay na espesye at hindi lamang mga pagkakaiba at ang inakala ni Darwin na "wren" ay nasa pangkat finch rin. Hindi binigyan ni Darwin ng tatak ang mga finch ayon sa isla ngunit ayon sa mga akda ng iba sa Beagle, kabilang si Fitzroy, siya ay naglaan ng mga espesye sa mga isla .[65] Ang dalawang mga rhea ay mga natatangi ring espesye at noong Marso 14, inanunsiyon ni Darwin kung paanong ang distribusyon ng mga ito ay nagbago tungko sa timog.[66]

A page of hand-written notes, with a sketch of branching lines.
Nang kalagitnaan ng Hulyo 1837, sinimlan ni Dawin sa kanyang notebook na "B" ang tungkol sa "Transmutasyon ng Espesye" at sa pahina 36 ay sumulat na "I think" sa itaas ng kanyang unang ebolusyonaryong puno.

Sa kalagitnaan ng Marso, si Darwin ay naghinuha sa kanyang Red Notebook sa posibilidad na "ang isang espesye ay nagbabago sa iba" upang ipaliwanag ang heograpikal na distribusyon ng mga buhay na espesye gaya ng mga rhe at ang mga ekstintong hayop gaya ng kakaibang Macrauchenia na kamukha ng isang higanteng guanaco. Ang kanyang pag-iisip sa panahon ng buhay, aseksuwal na reproduksiyon at seksuwal na reproduksiyon na nabuo sa kanyang notebook na "B" noong kalagitnaan ng Hulyo tungo sa pagbabago sa supling "upang umangkop at baguhin ang lahi hanggang sa pagbabago ng mundo" na nagpapaliwanag sa mga pawikan ng Galapagos, mockingbird at mga rhea. Kanyang iginuhit ang sumasangay na inapo at pagkatapos ng henealohikal na pagsasangay ng isang ebolusyonaryong puno kung saan "mangmang na pag-uspan ang isang hayop na mas mataas sa iba pa" na nagtatapon sa independiyenteng mga angkan (lineages) na tumutungo sa mas mataas na mga anyo ni Lamarck [67]

Labis na pagtatrabaho, sakit, at pagpapakasal

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Tingnan din: Kalusugan ni Charles Darwin

Habang binubuo ang kanyang masidhing pag-aaral ng transmutasyon, si Darwin ay nalublob sa mas maraming trabaho. Habang muling sinusulat ang kanyang Hornal, kanyang kinuha ang pag-eedit at paglilimbag ng mga ulat ng eksperto sa kanyang mga koleksiyon at sa tulong ni Henslow ay nagkamit ng isang kaloob ng salapi na £1,000 upang suportahan ang multi-bolyum na Zoology of the Voyage of H.M.S. Beagle na isang halagang katumbas ng mga £89,000 in 2022.[68] Kanyang pinalawak ang pagpopondo upang isama ang kanyang mga plinanong aklat sa heolohiya at umayon sa mga hindi realistikong petsa sa tagalimbag.[69] Habang nagsisimula ang panahong Victorian, si Darwin ay nagpatuloy sa pagsusulat ng kanyang Hornal at noong Agosto 1837 ay nagsimulang tuwirin ang mga patunay ng tagalimbag.[70]

Ang kalusugan ni Darwin ay nagdusa mula sa pagpipilit na ito. Noong Setyembre 20, siya ay nagkaroon ng "hindi komportableng palpitasyon ng puso" kaya ang kanyang mga doktor ay humikayat sa kanya "tigilan ang lahat ng trabaho" at mamuhay sa probinsiya ng ilang mga linggo. Pagkatapos bisitahin ang Shrewsbury, kanyang sinalihan ang kanyang mga kamag-anak na Wedgwood sa Maer Hall, Staffordshire ngunit kanilang natuklasan sila na labis na sabi sa mga kuwento ng kanyang paglalakbay para siya ay makagpahinga. Ang kanyang kaaya-aya, matalino at kulturadong pinsan na si Emma Wedgwood na siyam na buwang mas matanda kay Dawin ang nag-aalaga sa kanyang lumpong tiyahin. Ang kanyang tiyuhing si Jos ay nagturo ng area sa lupa kung saan ang mga cinder ay naglaho sa ilalim ng loam at nagmungkahing ito ay gawa ng mga bulate na pumukaw sa "isang bago at mahalagang teoriya" sa kanilang papel sa pagkakabuo ng lupa na ipinrisinta ni Darwin sa Geological Society noong Nobyembre 1.[71]

Tinulak ni William Whewell na kunin ang mga tungkulin ng Kalihim ng Geological Society. Pagkatapos na simulang tanggihan ang trabaho, kanyang tinanggap ito noong Marso 1838.[72] Sa kabila ng pagiging matrabaho ng pagsulat at pageedit ng mga ulat ng Beagle, si Darwin ay nakagaw ng kahanga hangang pagsulong sa transmutasyon na kumuha ng bawat oportunidad upang tanuning ang mga ekspertong naturalista at sa hindi ordinaryo, ang mga taong may praktikal na karanasan gaya ng mga magsasaka at tagapag-alaga ng kalapati.[5][73] Over time his research drew on information from his relatives and children, the family butler, neighbours, colonists and former shipmates.[74] Kanyang isinama ang sangkatauhan sa kanyang mga spekulasyon sa simula pa lang at sa pagkita ng isang orangutan sa zoo ng 28 Marso 1838 ay napansin ang tulad ng bata nitong pag-aasal.[75]

Ang pagod ay nagdulot ng pinsala at sa Hunyo, siya ay nakahiga sa ilang mga araw na may problem sa tiyan, sakit ng ulo at mga sintomas ng puso. Sa natitira ng kanyang buhay, siya ay paulit ulit na nalumpo ng mga yugto ng sakit sa tiyan, pagsusuka, mga pigsa, mga palpitasyon, panginginig at iba pang mga sintomas lalo na sa mga panahon ng stress gaya ng pagdalo sa mga pagtitipon o pakikisalamuha. Ang sanhi ng sakit ni Darwin ay nananatiling hindi alam at ang mga pagtatangka sa paggamot ay may kaunting tagumpay.[76]

Noong Hunyo 23, siya ay kumuha ng pagpapahinga at umalis na "nagheheolohisa" (geologizing) sa Scotland. Kanyang binisita ang Glen Roy sa magandang panahon upang makita ang mga paralelong "daanan" na hinati sa mga gilid ng bundok sa tatlong mga taas. Kanyang kalaunang inilimbag ang kanyang pananaw na ang mga ito ay mga marinong tumaas na pampang ng dagat ngunit kanyang tinanggap na ang mga ito ay mga dalampasigan ng isang proglacial na lawa.[77]

Three quarter length portrait of woman aged about 30, with dark hair in centre parting straight on top, then falling in curls on each side. She smiles pleasantly and is wearing an open necked blouse with a large shawl pulled over her arms
Pinili ni Darwin na pakasalan ang kanyang pinsang siEmma Wedgwood.

Pagkatapos na buong gumaling, siya ay bumalik sa Shrewsbury noong Hulyo. Sa pagkasanay sa araw araw na pagsusulat tungkol sa paglalahi ng hayop (animal breeding), siya ay sumulat ng paggala galang mga pag-iisip tungkol sa karera at mga prospekto sa dalawang papel na ang isa ay may mga hanay na may uluhang "Marry" at "Not Marry". Ang mga pakinabang ay kinabibilangan ng "konstanteng kasama at isang kaibigan sa matandang edad  ...mas mabuti kesa sa isang aso kahit papaano", at mga laban sa puntong gaya ng "kulang sa pera para sa mga aklat" at "teribleng pagkawala ng panahon".[78] Sa pagpasya na pabor dito, kanya itong tinalakay kasama ng kanyang ama at binisita si Emma noong Hulyo 29. Hindi niya naggawang magmungkahi ngunit laban sa payo ng kanyang ama, kanyang binanggit ang kanyang mga ideya tungkol sa transmutasyon.[79]

Sa pagpapatuloy ng kanyang pagsasaliksik sa London, ang malawak na pagbabasa ni Darwin ay kinabibilangan na ngayon ng ika-anim na edisyon ng An Essay on the Principle of Population ni Malthus

"In Oktubre 1838, that is, fifteen months after I had begun my systematic enquiry, I happened to read for amusement Malthus on Population, and being well prepared to appreciate the struggle for existence which everywhere goes on from long-continued observation of the habits of animals and plants, it at once struck me that under these circumstances favourable variations would tend to be preserved, and unfavourable ones to be destroyed. The result of this would be the formation of new species. Here, then, I had at last got a theory by which to work..."[80]

Noong Oktubre 1838, na labing limang buwan pagkatapos ng aking sistematikong pagsisiyasat, nagkataong nabasa ko sa katuwaan si Malthus tungkol sa Populasyon at sa pagiging maiging handa na makilala ang hirap para sa pag-iral na saanman ay nagpapatuloy mula sa mahabang patulkoy na obserbasyon ng mga pag-aasal ng mga hayop at halaman, muling tumimo sa akin na sa ilalim ng mga sirkunstansiyang ito, ang mga pumapabor na bariasyon (pagkakaiba) ay may kagawiang maingatan, at ang mga hindi pumapabor ay nasisira. Ang resulta nito ay ang pagkakabuo ng bagong espesye. Dito, kung gayon, sa wakas ay may isang teoriya na pagtatrabahuhan..."

Isinaad ni Malthus na malibang ang populasyon ng tao ay hindi mapipigil, ito ay tataas sa isang progresyong heometriko at sa sandali ay lalabis sa suplay ng pagkain na tinatawag na katastropiyang Malthusian.[5] Si Darwin ay labis na handa na makita na ito ay lumalapat rin sa "paglalaban laban ng mga espesye" ng mga halaman ni de Candolle at paglalaban sa eksistensiya sa mga ahayop na nagpapaliwanag kung paanong ang mga bilang ng espesye ay medyo matatag. Dahil sa ang espesye ay palaging dumadami ng higit sa makukuhang mga pinagkukuna, ang mga pumapabor na bariasyon ay gagawa sa mga organismo na mas maigi sa pagpapatuloy (surviving) at pagpasa ng mga bariasyon sa kanilang mga supling samantalang ang mga hindi pumapabor na bariasyon ay mawawala. Ito ay magreresulta sa pagkakabuo ng mga bagong espesye.[5][81] Noong 28 Setyembre 1838, kanyang binigyang diin ang ang kabatirang ito na inilalarawan ito bilang isang uri ng pagsisiksik, pagpupwersa ng mga umangkop na istraktura sa mga pagitan sa ekonomiya ng kalikasan habang ang mas mahinang mga istraktura ay napapatalsik.[5] Sa gitna ng Disyembre, kanyang nakita ang pagkakatulad sa pagitan ng mga magsasaka na pumipili ng pinakamahusay na lahi at ang Kalikasang Malthusian na pumipili mula sa tsansang mga iba upang "ang bawat bahagi ng bagong nakamit na istraktura ay buong praktikal at nasakdal",[82] na iniisip na ang paghahambing na ito "ay isang magandang bahagi ng aking teoriya".[83]

Noong Nobyembre 11, si Darwin ay bumalik sa Maer at nag-alok ng kasal kay Emma na muling sinabi ang kanyang mga ideya sa kanya. Tinanggap ito ni Emma at sa mga palitan ng mapagmahal na liham, kanyang ipinakita kung paano niya pinahalagahan ang pagiging bukas ni Darwin sa kanilang mga pagkakaiba at gayundin ang paghahayag ng kanyang malakas na paniniwalang Unitarian at pagkabahala na ang tapat na mga pagdududa ni Darwin ang maaaring maghiwalay sa kanila sa kabilang buhay. [84] Habang siya ay naghahanap ng bahay sa Londo, ang mga yugto ng sakit ay nagpatuloy at si Emma ay sumulat kay Darwin na humihikayat sa kanya na magpahinga na halos propetikong nagmarka na "kaya huwag kang magkakasakit pa, aking sinisintang Charley hanggang sa makasama kita upang alagaan kita." Kanyang natagpuan ang kanilang tinawag na "Macaw Cottage" sa Gower Street, at pagkatapos ay inilipat ang kanyang "museo" noong pasko. Noong 24 Enero 1839, si Darwin ay inihilalal bilang kapanalig sa Royal Society.[85]

Noong Enero 29, si Darwin at Emma Wedgwood ay ikinasala sa Maer sa isang seremonyong Anglikano na isinaayos upang umangkop sa mga Unitarian at sandaling pagkatapos ay sumakay sa tren sa London at tumungo sa kanilang bagong bahay. [86]

Pagkakalimbag ng teoriya ng natural na seleksiyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Para sa mas marami pang mga detalye hinggil sa paksang ito, tingnan ang Pagkakalimbag ng teoriya ni Darwin.
Studio photo showing Darwin's characteristic large forehead and bushy eyebrows with deep set eyes, pug nose and mouth set in a determined look. He is bald on top, with dark hair and long side whiskers but no beard or moustache.
Si Charles Darwin, sa edad na 46 noong 1855 na sa panahong ito ay gumagawa tungo sa publikasyon ng kanyang teoriya ng natural na seleksiyon.[87]

Sa simula nang 1856, si Darwin ay nag-iimbestiga kung ang mga itlog at binhi ay maaaring magpatuloy sa paglalakbay sa tubig dagat upang magkalat ng espesye sa buong karagatan. Papataas na pinagdudahan ni Hooker ang tradisyonal na pananaw na ang espesye ay nakapirme ngunit ang kanilang batang kaibigang si Thomas Henry Huxley ay matatag na laban sa ebolusyon. Si Lyell ay na-intriga sa mga spekulasyon ni Darwin na hindi natatanto ang sakop nito. Nang kanyang mabasa ang isang papel ni Alfred Russel Wallace na "On the Law which has Regulated the Introduction of New Species", kanyang nakita ang mga pagkakatulad ng pag-iisip ni Darwin at kanyang hinikayat na ilimbag ito upang ilatag ang pagiging una dito. Bagaman walang nakita si Darwin na banta rito, siya ay nagsimula ng trabaho sa isang maikling papel. Ang paghahanap ng mga sagot sa mga mahirap na tanong ang paulit ulit na nagpaantala sa kanya at kanyang pinalawig ang kanyang mga plano sa "isang malaking aklat tungkol sa espesye" na pinamagatang Natural Selection. Kanyang pinagpatuloy ang kanyang mga pagsasaliksik na nagkakamit ng impormasyon at mga specimen mula sa mga naturalista sa buong mundo kabilang si Wallace na nagtatrabaho sa Borneo. Ang Amerikanong botanistang si Asa Gray ay nagpakita rin ng parehong mga interest at noong 5 Setyembre 1857, pinadalhan ni Darwin si Gray ng isang detalyadong balangkas ng kanyang mga ideya kabilang ang abstrakto ng Natural Selection. Noong Disyembre, si Darwin ay tumanggap ng isang liham mula kay Wallace na nagtatanong kung ang aklat ay magsisiyasat ng mga pinagmulan ng tao. Siya ay tumugon na kanyang iiwasan ang paksa na "labis na napapalibutan ng mga prehudisyo" samantalang hinihikayat si Wallace sa pagteteorisa at nagdagdag na "Ako ay tutungo ng higit sa iyo".[88]

Ang aklat ni Dawin ay isang bahagi lamang naisulat nang noong 18 Hunyo 1858, siya ay nakatanggap ng isang papel mula kay Wallace na naglalarawan ng natural na seleksiyon. Sa pagkabiglas na siya ay naantala, ipinadala ito ni Dawin noong araw na iyon kay Lyell gaya ng hiniling ni Wallace [89][90] , at bagaman hindi humingi si Wallace para sa paglilimbag, si Darwin ay nagmungkahi na ipapapadala niya ito sa anumang hornal na pinili ni Wallace. Ang kanyang pamilya ay nasa krisis na ang mga anak sa barrio ay namamatay sa scarlet fever at kanyang inilagay ang mga materya sa kamay nina Lyell at Hooker. Pagkatapos ng ilang diskusyon, sila ay nagpasya sa isang pinagsamang presentasyon sa Linnean Society sa Hulyo 1 ng On the Tendency of Species to form Varieties; and on the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selection. Gayunpaman, ang anak na sanggol na lalake ni Darwin ay namatay sa scarlet fever (lagnat) at siya ay labis na nasiphayo upang makadalo dito.[91]

May kaunting mabilis na atention sa paghahayag ng teoriyang ito. Ang presidente ng Linnean Society ay nagmarka noong Mayo 1859 na ang taon ay hindi minarkahan ng anumang rebolusyonaryong mga pagkakatuklas.[92] Isa lamang review ang sapat na uminis kay Darwin upang maalala ito kalaunan. Si propesor Samuel Haughton ng Dublin ay nag-angking "ang lahat ng bago sa kanila ay hindi totoo at ang totoo ay luma."[93] Si Darwin ay naghirap sa loob ng labingtatlong buwan upang bumuo ng abstrakto ng kanyang "malaking aklat" na dumadanas ng sakit ngunit kumukuha ng patuloy na paghihikayat mula sa kanyang mga kaibigang siyentipiko. Pinangasiwaan ni Lyell na ilimbag ito ni John Murray.[94]

Ang On the Origin of Species(Tungkol sa Pinagmulan ng Espesye) ay napatunayang hindi inaasahang sumikat na ang buong suplay ng 1,250 kopya ay labis na binili nang ito ay ibenta noong 22 Nobyembre 1859.[95] Sa aklat na ito, inilatag ni Darwin ang "isang mahabang argumento" ng mga detalyadong obserbasyon, paghihinuha, at pagsasaalang alang mga inaasahang pagtutol.[96] Ang kanyang tanging alusyon sa ebolusyon ng tao ang pangungunsap na "ang liwanag ay ihahagis sa (o bibigyan ng liwanag ang) pinagmulan at tao at ng kanyang kasaysayan",[97] Ang kanyang teoriyang ay simpleng nakasaad sa introduksiyon:

As many more individuals of each species are born than can possibly survive; and as, consequently, there is a frequently recurring struggle for existence, it follows that any being, if it vary however slightly in any manner profitable to itself, under the complex and sometimes varying conditions of life, will have a better chance of surviving, and thus be naturally selected. From the strong principle of inheritance, any selected variety will tend to propagate its new and modified form.[98]
Habang maraming mga indibidwal ng bawat espesye ay ipinapanganak na posibleng magpatuloy; at bilang resulta, may kadalasang paulit ulit na pakikipaglaban para sa eksistensiya, sumusunod na anumang nilalang, kung ito ay magbago gayunpaman ng kaunti sa anumang paraan ng mapapakinabangan sa sarili nito, sa ilalim ng masalimuot at minsang nagbabagong mga kondisyon ng buhay, ay may mas mabuting tsansa ng pagpapatuloy at kaya ay natural na napili. Mula sa malakas na prinsipyo ng pagmamana, anumang napiling uri ay may kagawiang magpalaganap ng bago at binago nitong anyo.

Siya ay naglagay ng isang malakas na kaso para sa karaniwang pinagmulan (common descent), nugnit iniwasan ang sa panahong ito na kontrobersiyal na terminong "ebolusyon". Sa huli ng aklat, siya ay nagbigay ng konklusyon na:

There is grandeur in this view of life, with its several powers, having been originally breathed into a few forms or into one; and that, whilst this planet has gone cycling on according to the fixed law of gravity, from so simple a beginning endless forms most beautiful and most wonderful have been, and are being, evolved.[99]
May kadakilaan sa pananaw na ito ng buhay, sa ilang mga kapangyarihan nito, na orihinal na hiningahan sa ilang mga anyo o sa isa; at, bagaman ang planetang ito ay dumanas ng pagsisiklo ayon sa nakapirmeng batas ng grabidad, mula sa simple, ang nagsisimulang walang hanggangng mga anyo na pinakamaganda at pinaka kahanga hanga ay nag-ebolb at nag-eebolb.

Mga tugon sa pagkakalimbag nito

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Three quarter length portrait of sixty year old man, balding, with white hair and long white bushy beard, with heavy eyebrows shading his eyes looking thoughtfully into the distance, wearing a wide lapelled jacket.
Sa bakasyon ng pamilya ni Darwin noong 1868 sa kubo ng Isle of Wight, si Julia Margaret Cameron ay kumuha ng mga larawan na nagpapakita ng lumagong balbas ni Darwin noong1866.
White bearded head of Darwin with the body of a crouching ape.
Isang 1871 karikatura kasunod ng publikasyon ng The Descent of Man na karaniwan sa maraming nagpapakita kay Darwin na may katawan ng ape (bakulaw) na nag-uugnay sa kanya sa popular na kultura bilang pangunahing may-akda ng teoriyang ebolusyonaryo.[100]
Para sa mas marami pang mga detalye hinggil sa paksang ito, tingnan ang Reaction to Darwin's theory.

Ang aklat na ito ay pumukaw ng internasyonal na interest na may kaunting kontrobersiya kesa sa bumati sa sikat na Vestiges of the Natural History of Creation.[101] Bagaman ang sakit ni Darwin ang pumigil sa kanya mula sa mga publikong debate, kanyang sabik na inusisa ang tugong siyentipiko, na nagkokomento sa mga sipi ng diyaryo, mga artikulo, mga panunuya, mga karikatura at at tumugon dito kasama ng kanyang kasama sa buong mundo.[102] Darwin had only said "Light will be thrown on the origin of man",[103] but the first review claimed it made a creed of the "men from monkeys" idea from Vestiges.[104] Kabilang sa mga simulang pumpabor na tugon, ang mga review ni Huxley ay bumatikos kay Richard Owen na pinuno ng establisyementong siyentipiko na sinubukan ni Huxley pabagsakin.[105] Noong Abril, ang review ni Owen ay umatake sa mga kaibigan ni Darwin at aroganteng itinakwil ang kanyang mga ideya na gumalit kay Darwin,[106] ngunit si Owen at ang iba ay nagsimulang magtaguyod ng mga ideya ng ginabayan ng supernatural na ebolusyon.[107]

Ang tugon ng Simbahan ng Inglatera (Church of England) ay halo. Ang mga dating tutor ni Darwin sa Cambridge na sina Sedgwick at Henslow ay tumakwil sa mga ideya na ito nugnit ang mga liberal na pari ay binigyan ng kahulugan ang natural na seleksiyon bilang instrumento ng disenyo ng diyos na nakita ng ito ng paring si Charles Kingsley bilang "tulad ng dakila na konsepsiyon ng diyos".[108] Noong 1860, ang publikasyon ng Essays and Reviews ng pitong mga liberal na Anglikanong teologo ang nagpalihis ng atensiyon ng mga pari mula kay Darwin na ang ideya nito kabilang ang mataas na kritisismo (higher criticism) ay inatake ng mga autoridad ng simbahan bilang heresiya. Dito, ikinatwiran ni Baden Powell na ang himala ay sumira sa mga batas ng diyos, kaya ang paniniwala sa mga ito ay ateistiki at pinuri ang "dakilang bolsiyum ni Ginoong Darwin [na sumusuporta]; sa dakilang prinsipyo ng sariling nag-eebolb na mga kapangyarihan ng kalikasan".[109] Tinalakay ni Asa Gray ang teleolohiya kasama si Darwin na umangkat at namahagi ng pampleto ni Gray tungkol sa teistikong ebolusyon na "ang natural seleksiyon ay hindi inkonsistente sa natural na teolohiya".[108][110] Ang pinaka kilalang konprontasyon ang publikong debate tungkol sa ebolusyon sa Oxford noong 1860 habang nangyayari ang pagpupuplong ng Association for the Advancement of Science, kung saan ang obispo ng Oxford na si Samuel Wilberforce, bagaman hindi tumututol sa transmutason ng espesye ay nangatwiran laban sa paliwanag ni Darwin at pagmumula ng tao mula sa mga ape. Si Joseph Hooker ay malakas na nangatwiran para kay Darwin at ang maalamat na sagot ni Thomas Huxley na siya ay mas mabuting galing sa isang ape kesa sa isang tao na hindi ginamit ng tama ang kanyang mga kaloob, ang naging simbolo ng pagtatagumpay ng agham laban sa relihiyon.'[108][111]

Kahit pa ang mga malapit na kaibigan ni Darwin na sina Gray, Hooker, Huxley at Lyell ay naghayag pa rin ng iba't ibang mga reserbasyon ngunit nagbigay ng malakas na suporta gaya ng iba pang lalo na ang mga mas batang naturalista. Sina Gray at Lyell ay naghangad ng rekonsilyasyon sa pananampalataya samantalang si Huxley ay nagpinta ng isang polarisasyon sa pagitan ng relihiyon at agham. Siya ay palabang nangampanya laban sa autoridad ng mga pari sa edukasyon,[108] na naglalayon na pataubin ang pananaig ng mga pari at artistokratikong baguhan sa ilalim ni Owen bilang pabor sa bagong henerasyon ng mga propesyonal na siyentipiko. Ang pag-aangkin ni Owen na ang anatomiya ng utak ay nagpapatunay na ang mga tao hiwalay na biolohikal na order mula sa mga ape ay ipinakitang mali ni Huxley sa isang mahabang pagtatalo na pinarodiya ni Kinsgley bilang ang "Great Hippocampus Question" at pinabulaanan si Owen.[112]

Ang Darwinismo ay naging isang kilusan na sumasakop sa isang malawak na saklaw ng mga ebolusyonaryong ideya. Noong 1862, ang Geological Evidences of the Antiquity of Man ni Lyell ay nagpasikat ng bago ang kasaysayan (prehistory) bagaman ang kanyang pagiingat sa ebolusyon ay sumiphayo kay Darwin. Pagkatapos ng ilang mga linggo ang Evidence as to Man's Place in Nature ni Huxley ay nagpatunay na sa anatomiya, ang mga tao ay mga ape at pagktapos ang The Naturalist on the River Amazons ni Henry Walter Bates ay nagbigay ng empirikal na ebidensiya ng natural na seleksiyon.[113] Ang pag-iimpluwensiya (lobbying) ay nagdala kay Darwin ng pinakamataas na karangalang siyentipiko ng Britansiya na Medalyang Copley na ginawad noong 3 Nobyembre 1864. .[114] Sa parehong araw, idinaos ni Huxley ang unang pagpupulong na naging kilala na impluwensiya na X Club na inilaan para sa "agham, puro, at malayang, hindi sinusupil ng mga dogmang relihiyoso".[115] Sa huling dekada, karamihan sa mga siyentipiko ay umaayon na ang ebolusyon ay nangyari ngunit ang isa lamang minoridad ang sumusuporta sa pananaw ni Darwin na ang pangunahing mekanismo nito ang natural na seleksiyon.[116]

Ang On the Origin of Species ay isinalin sa maraming mga wika na naging pangunahing siyentipikong teksto na umaakit ng atensiyon mula sa lahat ng takbo ng buhay kabilang ang mga lalakeng trabahador na dumalo sa mga pagtuturo ni Huxley.[117] Ang teoriya ni Darwin ay sumidhi rin sa iba't ibang mga kilusan sa panahong ito [III] at naging isang pangunahing bahagi ng popular na kultura. [IV] Pinarodiya ng mga kartoonista ang ninuno ng mga hayop sa isang lumang tradisyon na nagpapakita ng mga tao na may katangian ng hayop at sa Britanya, ang mga imaheng ito ang nagpasikat sa teoriya ni Darwin sa hindi nakababantang paraan. Habang may sakit noong 1862, si Darwin ay nagsimulang tubuan ng balbas at nang siya ay muling lumitaw sa publiko noong 1866, ang mga karikatura sa kanya bilang isang ape (bakulaw) ay tumulong na umugnay ng lahat ng mga anyo ng ebolusyonismo sa Darwinismo.[100]

Pinamgmulan ng Tao, seleksiyong seksuwal, at botaniya

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Head and shoulders portrait, increasingly bald with rather uneven bushy white eyebrows and beard, his wrinkled forehead suggesting a puzzled frown
Noong 1878, ang sumisikat na si Darwin ay dumanas ng mga taon ng pagkakasakit.

Sa kabila ng paulit ulit na yugto ng sakit sa huli ng dalawampu't dalawang mga taong kanyang buhay, ang paggawa ni Darwin ay nagpatuloy. Sa pagkakalimbag ng kanyang On the Origin of Species bilang abstrakto ng kanyang teoriya, siya ay nagpatuloy sa mga eskperimento, pagsasaliksik at pagsusulat ng "malaking aklat". Kanyang isinama ang pinagmulan ng tao mula sa mas naunang mga hayop kabilang ang ebolusyon ng lipunan at mga kakayang pang-isipan gayundin ang papapaliwanag ng nagpapalamuting kagandahan sa kahayupan at lumawak sa bagong mga pag-aaral ng mga halaman. Ang kanyang mga pagsisiyasat tungkol sa polinasyon ng insekto ay tumungo noong 1861 sa mga dakilang pag-aaral ng mga ligaw na orchid na nagpapakita ng pag-aangkop (adaptation) ng kanilang mga bulaklak upang umakit ng mga spesipikong gamu gamo sa bawat espesye at siguruhin ang krus na pertilisasyon. Ang kanyang 1862 na Fertilisation of Orchids ang nagbigay ng unang detalyadong demonstrasyon ng kapangyarihan ng natural na seleksiyon upang ipaliwanag ang masalimuot na mga ugnayang ekolohikal, na gumagawa ng mga masusubok na prediksiyon o hula. Habang humihina ang kanyang kalusugan, siya ay nakahilata sa kanyang kwarto na punto ng mga nag-iimbentong eksperimento upang balangkasin ang pagkilos ng mga baging.[118] Ang mga humahangang bisita ay kinabibilangan ni Ernst Haeckel na isang masigasig na tagapagtaguyod ng Darwinismus na nagsasama ng Lamarckismo at ang idealismo ni Goethe.[119] Wallace remained supportive, though he increasingly turned to Spiritualism.[120]

Ang The Variation of Animals and Plants under Domestication noong 1868 ang unang bahagi ng pinlanong "malaking aklat" ni Dawin at kinabibilangan ng hindi matagumpay na mga hipotesis ng panhenesis na nagtatangkang ipaliwanag ang pagmamana. Ito ay nabenta nang mabilis sa simula sa kabila ng sukat nito at isinalin sa maraming mga wika. Kanyang isinulat ang karamihan ng ikalwang bahagi ngunit nanatiling hindi nalilimbag habang siya ay nabubuhay.[121]

Darwin's figure is shown seated, dressed in a toga, in a circular frame labelled "TIME'S METER" around which a succession of figures spiral, starting with an earthworm emerging from the broken letters "CHAOS" then worms with head and limbs, followed by monkeys, apes, primitive men, a loin cloth clad hunter with a club, and a gentleman who tips his top hat to Darwin.
Punch's almanac for 1882, published shortly before Darwin's death, depicts him amidst evolution from chaos to Victorian gentleman with the title Man Is But A Worm.

Pinasikat na ni Lyell ang bago ang kasaysayan (prehistory) ng tao at ipinakita ni Huxley na sa paglalarawang anatomikal, ang mga tao ay mga ape.[113] Sa pagkakalimbag ng The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex noong 1871, inilatag ni Darwin ang ebidensiya mula sa iba't ibang mga sanggunian na ang mga tao ay mga hayop na nagpapakita ng pagpapatuloy ng pisikal, at pang-isipang katangian at ipinrisinta ang seleksiyong seksuwal upang ipaliwanag ang impraktikal na mga katangian ng hayop gaya ng plumahe ng peacock gayundin ang ebolusyong pantao ng kultura, mga pagkakaiba sa kasarian, at pisikal at kultural na katangiang panglahi habang binibigyang diin na ang mga tao ay lahat isang espesye.[122] Ang kanyang pagsasaliksik gamit ang mga larawan ay pinalawig sa kanyang aklat noong 1872 na The Expression of the Emotions in Man and Animals na isa sa mga unang aklat na nagtatanghal ng mga inilimbag na larawan na tumatalakay ng ebolusyon ng sikolohiya ng tao at ang pagpapatuloy nito sa pag-aasal ng mga hayop. Ang parehong mga aklat na ito ay napatunay sumikat at si Darwin ay humanga sa pangkalahatang pag-aayon sa kanyang mga pananaw kung saan ang kanyang mga pananaw ay tinanggap at nagmamarkang "ang bawat isa ay pinag-uusapan ito ng walang pagkabigla".[123] Ang konklusyon ay "ang tao sa kanyang lahat ng mga dakilang katangian, na may simpatiya na nakakaramdan para sa mga pinakanababa, na may kabutihan na lumalawig hindi laman sa ibang mga tao ngunit sa pinakamapagpakumbabang nilalang, na may tulad ng diyos na katalinuhan na tumagos sa mga kilos at konstitusyon ng sistemang solar-sa lahat ng mga dumakilang kapangyarihan-ang tao ay nagdadala pa rin sa kanyang balangkas na pangkatawan ang hindi mabuburang tanda ng kanyang mababang pinagmulan."[124]

Ang kanyang mga eksperimentong nauugnay sa ebolusyon at mga imbestigasyon ay tumungo sa mga aklat na Insectivorous Plants, The Effects of Cross and Self Fertilisation in the Vegetable Kingdom, different forms of flowers on plants of the same species, at The Power of Movement in Plants. Sa kanyang huling aklat, siya ay bumalik sa The Formation of Vegetable Mould through the Action of Worms.

Kamatayan at legasiya

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Ang pinaniniwalaang huling litrato ni Darwin noong 1881 bago ang kanyang kamatayan.

Noong 1882, si Darwin ay na-diagnos ng tinawag na "angina pectoris" na nangangahulugan sa panahong ito ng koronaryong trombosis at sakit sa puso. Sa panahon ng kanyang kamatayan, na-diagnos ng mga doktor ang "mga pag-atakeng anginal" at "pagkabigo ng puso". Si Darwin ay namatay sa Down House noong 19 Abril 1882. Ang kanyang mga huling salita sa kanyang pamilya na nagsasabi kay Emma na "Hindi ako natatakot sa kamatayan-Alalahanin kung paanong naging mabuti kang asawa sa akin-Sabihin mo sa lahat ng aking mga anak na alalahanin kung paano sila naging mabuti sa akin" at pagkatapos ay habang si Emma ay nagpapahinga, paulit ulit na sinabi ni Darwin kay Henrietta at Francis "Halos sulit na magkasakit upang maalagaan ninyo".[125] Inaasahan niyang ilibing sa bakuran ng simbahan sa Downe ngunit sa kahilingan ng mga kasama ni Darwin at pagkatapos ng publiko at parliamentaryong pagsusumamo, isinaayos ni William Spottiswoode (na presidente ng Royal Society) na si Darwrin ay parangalan ng isang malaking seremonyal na puneral sa Westminster Abbey malapit kauy John Herschel at Isaac Newton.[15][126]

Nakumbinsi ni Darwin ang karamihan sa mga siyentipiko na ang ebolusyon bilang pinagmulan na may modipikasyon ay tama at siya ay itinuturing na isang dakilang siyentipiko na nagrebolusyonisa ng mga ideya. Bagaman kakaunti ang umaayon sa kanyan na "ang natural na seleksiyon ang pangunahin ngunit hindi eksklusibong paraan ng modipikasyon", siya ay pinangaralan noong Hunyo 1909 ng higit sa 400 mga opisyal at siyentipiko mula sa buong mundo na nagpulong sa Cambridge upang alalahanin ang kanyang ika-100 taon at ang ika-15 taong anibersaryo ng kanyang aklat na On the Origin of Species.[127] Sa panahong ito na tinatawag na "ang eklipse ng Darwinismo", ang mga siyentipiko ay nagmungkahi ng iba't ibang mga alternatibong ebolusyonaryong mekanismo na kalaunang napatunayang hindi mapagtatanggol. Ang pagkakabuo ng modernong ebolusyonaryong sintesis mula 1930 hanggang 1950 na nagsasama ng natural na seleksiyon kasama ng henetikang populasyon at Mendelian na henetika ay nagdala ng malawak na siyentipikong kasunduan na ang natural na seleksiyon ang basikong mekanismo ng ebolusyon. Ang sintesis na ito ang naglatag ng balangkas para sa mga modernong debate at pagpipino ng teoriyang ito.[6]

Mga anak

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Mga anak ni Darwin
William Erasmus Darwin (27 Disyembre 1839–1914)
Anne Elizabeth Darwin (2 Marso 1841 – 23 Abril 1851)
Mary Eleanor Darwin (23 Setyembre 1842 – 16 Oktubre 1842)
Henrietta Emma "Etty" Darwin (25 Setyembre 1843–1929)
George Howard Darwin (9 Hulyo 1845 – 7 Disyembre 1912)
Elizabeth "Bessy" Darwin (8 Hulyo 1847–1926)
Francis Darwin (16 Agosto 1848 – 19 Setyembre 1925)
Leonard Darwin (15 Enero 1850 – 26 Marso 1943)
Horace Darwin (13 Mayo 1851 – 29 Setyembre 1928)
Charles Waring Darwin (6 Disyembre 1856 – 28 Hunyo 1858)

Si Darwin at kanyang asawang si Emma ay may 10 mga anak: ang dalawa ay namatay sa pagkasanggol. Ang kanyang anak na si Anne Darwin ay namatay sa edad na 10 at ito may isang nakapipinsalang epekto kay Darwin at sa kanyang asawa. Sa mga nabuhay niyang anak, sina George, Francis at Horace ay naging mga Fellows of the Royal Society,[128] na respektibong mga natatanging astronomo, botanista at inheryong sibil[129]. Ang kanyang anak na si Leonard ay naging sundalo, politiko, ekonomista at tagapagturo ng estadistiko at biologong ebolusyonaryong si Ronald Fisher.[130]

Mga pananaw ni Darwin

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Three quarter length studio photo of seated girl about nine years old, looking slightly plump and rather solemn, in a striped dress, holding a basket of flowers on her lap.
Noong 1851, si Darwin ay gumuho nang ang kanyang anak na si Annie ay namatay. Sa panahong ito, ang kanyang pananampalataya sa Kristiyanismo ay paunti ng paunti at tumigil na siya sa pagsisimba.[131]

Ang tradisyong relihiyoso ng pamilya ni Darwin ay hindi konpormistang Unitarianismo. Ang kanyang ama at lolo ay mga malayang taga-isip at ang kanyang binyag at ang boarding school ang Church of England.[19] Nang siya ay pumasok sa Cambrige upang maging tao ng simbahan (clergyman), hindi niya pinagdudahan ang literal na katotohanan sa Bibliya.[24] Kanyang nalaman ang agham ni John Herschel, na tulad ng teolohiyang natural ni William Paley ay naghanap ng mga paliwanag sa mga batas ng kalikasan kesa sa mga milagro at nakita ang pag-aangkop ng espesye bilang isang ebidensiya ng disenyo.[26][27] Habang nakasakay sa Beagle, si Darwin ay medyo ortodokso at sisipi/quote ng Bibliya bilang isang autoridad sa moralidad.[132] Kanyang hinanap ang mga "sentro ng paglikha" upang ipaliwanag ang distribusyon at iniugnay ang antlion na matatagpuan malapi sa mga kangaroo sa mga natatanging "panahon ng Paglikha".[50] Sa kanyang pagbabalik, siya ay naging kritiko ng Bibliya bilang isang kasaysayan at nagtaka kung bakit ang lahat ng mga relihiyon ay hindi dapat magkakatumbas na balido.[132] Sa mga sumunod na ilang taon habang masidhing nagpapalagay sa heolohiya at transmutasyon ng espesye, siya ay nagbigay ng labis na pag-iisip sa relihiyon at hayagang tinalakay ito kay Emma na ang mga paniniwala ay nagmula sa masidihing pag-aaral at pagtatanong.[84] Ang teodosiya nina Paley at Malthus ay nangatwiran sa mga kasamaan gaya ng pagkagutom bilang isang resulta ng mga batas ng manlilikha na mabuti na may kabuuang mabuting epekto. Para kay Darwin, ang natural na seleksiyon ay lumikha ng kabutihan ng pag-aangkop ngunit kanyang inalis ang pangangailangan ng disenyo.[133] Hindi niya nakita ang gawa ng isang diyos na makapangyarihan sa lahat sa lahat ng mga sakit at pagdurusa gaya ng isang ichneumon wasp na nagpaparalisa ng isang higad bilang buhay na pagkain nito para sa mga itlog nito.[110] Kanya pa ring nakita ang mga organismo bilang sakdal na umangkop at ang On the Origin of Species ay nagrereplekta ng kanyang mga pananaw na teolohikal. Bagaman kanyang pinaniwalaan ang relihiyon bilang isang stratehiyang pang-tribo ng pagpapatuloy, nag-atubili siyang iwaksi ang ideya ng Diyos bilang isang huling tagabigay ng batas. Siya ay patuloy na nabalisa sa problema ng kasamaan.[134][135] Si Darwin ay nanatiling isang malapit na kaibigan ng vicar ng Downe na si John Innes at patuloy na gumampan ng isang pangunahing gawaing pang-parokya ng simbahan[136] ngunit noong 1849 ay naglalakad tuwing linggo habang ang kanyang pamilya ay nagsisimba.[131] Kanyang itinuring na "hangal na magduda na ang isang tao ay maging isang masigasig na teista at isang ebolusyonista" [137][138] at bagaman tahimik tungkol sa kanyang mga pananaw na relihiyoso, noong 1879 ay kanyang isinulat na "Hindi ako kailanman naging ateista sa kahulugang pagtanggi sa pag-iral ng isang Diyos. - Sa tingin ko na sa pangkalahatan...ang agnostiko ay pinaka-tamang deskripsiyon ng aking katayuan ng pag-iisip."[84][137] Ang "Kuwentong Lady Hope" na inilimbag noong 1915 ay nag-angkin na si Darwin ay bumalik sa Kristiyanismo habang nakalatay sa kama. Ang mga pag-aangking ito ay itinatwa ng mga anak ni Darwin at ito ay itinakwil bilang mali ng mga historyan.[139]

Komemorasyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Estatwa ni Charles Darwin sa Natural History Museum sa London

Sa buong buhay ni Darwin, maraming mga katangiang heograpiko ay ipinangalan sa kanya. Kabilang dito ang Darwin Sound at Darwin na naging kabiserang siyudad ng Northern Territory ng Australia.[140] Ang higit sa 120 espesye at 9 na henera ay ipinangalan sa kanya.[141] Ang isang halimbawa ang pangkat ng mga tanager na nauugnay sa mga natagpuan ni Darwin sa Mga islang Galápagos na sikat na nakilala bilang Mga finch ni Darwin.[142] Ang akda ni Darwin ay patuloy na ipinagdidiwang ng maraming mga publikasyon at mga pangyayari. Inalala ng Linnean Society of London ang mga nagawa ni Darwin sa pamamagitan ng Gantimpalang Darwin-Wallace simula 1908. Ang Araw ni Darwin ay naging taunang pagdiriwang ng iba't ibang mga pangkat at indibidwal at noong 2009 ay nagsaayos ng isang pagdiriwang ng ika-dalawaang daang taong kapanganakan ni Darwin at ang ika-150 anibersaryo ng paglilimbag ng On the Origin of Species.[143] Si Darwin ay inalala rin sa United Kingdom na ang kanyang larawan ay nakalimbag sa kabaligtaran ng ng mga perang £10 kasama ng isang hummingbird at ang HMS Beagle na inisyu ng Bangko ng Inglatera.[144] Ang isang sukat ng buhay na estatwa ni Darwin ay makikita sa pangunahing bulwagan ng Natural History Museum in London. [145]

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ Coyne, Jerry A. (2009). Why Evolution is True. Viking. pp. 8–11. ISBN 978-0-670-02053-9.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  2. ↑ Larson 2004, pp. 79–111
  3. ↑ Coyne, Jerry A. (2009). Why Evolution is True. Oxford: Oxford University Press. p. 17. ISBN 0-19-923084-6. In The Origin, Darwin provided an alternative hypothesis for the development, diversification, and design of life. Much of that book presents evidence that not only supports evolution but at the same time refutes creationism. In Darwin's day, the evidence for his theories was compelling but not completely decisive.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  4. ↑ Glass, Bentley (1959). Forerunners of Darwin. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. p. iv. ISBN 0-8018-0222-9. Darwin's solution is a magnificent synthesis of evidence...a synthesis...compelling in honesty and comprehensiveness{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 van Wyhe 2008
  6. ↑ 6.0 6.1 Bowler 2003, pp. 178–179, 338, 347
  7. ↑ The Complete Works of Darwin Online – Biography. darwin-online.org.uk. Retrieved on 2006-12-15
    Dobzhansky 1973
  8. ↑ As Darwinian scholar Joseph Carroll of the University of Missouri–St. Louis puts it in his introduction to a modern reprint of Darwin's work: "The Origin of Species has special claims on our attention. It is one of the two or three most significant works of all time—one of those works that fundamentally and permanently alter our vision of the world...It is argued with a singularly rigorous consistency but it is also eloquent, imaginatively evocative, and rhetorically compelling." Carroll, Joseph, pat. (2003). On the origin of species by means of natural selection. Peterborough, Ontario: Broadview. p. 15. ISBN 1-55111-337-6.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  9. ↑ Leff 2000, About Charles Darwin
  10. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 210, 284–285
  11. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 263–274
  12. ↑ van Wyhe 2007, pp. 184, 187
  13. ↑ Beddall, Barbara G. (1968). "Wallace, Darwin, and the theory of natural selection". Journal of the History of Biology. 1 (2): 261–323. doi:10.1007/BF00351923. ISSN 0022-5010.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  14. ↑ Freeman 1977
  15. ↑ 15.0 15.1 Leff 2000, Darwin's Burial
  16. ↑ "Special feature: Darwin 200". New Scientist. Nakuha noong 2 Abril 2011.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  17. ↑ Hart, Michael H. (2000). The 100: A Ranking of the Most Influential Persons in History. New York: Citadel. ISBN 0-89104-175-3. {{cite book}}: Invalid |ref=harv (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  18. ↑ John H. Wahlert (11 Hunyo 2001). "The Mount House, Shrewsbury, England (Charles Darwin)". Darwin and Darwinism. Baruch College. Inarkibo mula sa orihinal noong 6 Disyembre 2008. Nakuha noong 26 Nobyembre 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  19. ↑ 19.0 19.1 Desmond & Moore 1991, pp. 12–15
    Darwin 1958, pp. 21–25
  20. ↑ Darwin 1958, pp. 47–51
  21. ↑ Browne 1995, pp. 72–88
  22. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 42–43
  23. ↑ Browne 1995, pp. 47–48, 89–91
  24. ↑ 24.0 24.1 Darwin 1958, pp. 57–67
  25. ↑ Browne 1995, p. 97
  26. ↑ 26.0 26.1 von Sydow 2005, pp. 5–7
  27. ↑ 27.0 27.1 Darwin 1958, pp. 67–68
    Browne 1995, pp. 128–129, 133–141
  28. ↑ "Darwin Correspondence Project – Letter 105 – Henslow, J. S. to Darwin, C. R., 24 Agosto 1831". Nakuha noong 29 Disyembre 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  29. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 94–97
  30. ↑ 30.0 30.1 Keynes 2000, pp. ix–xi
  31. ↑ van Wyhe 2008b, pp. 18–21
  32. ↑ Gordon Chancellor; Randal Keynes (2006). "Darwin's field notes on the Galapagos: 'A little world within itself'". Darwin Online. Nakuha noong 16 Setyembre 2009. {{cite web}}: Unknown parameter |month= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  33. ↑ Keynes 2001, pp. 21–22
  34. ↑ Browne 1995, pp. 183–190
  35. ↑ Keynes 2001, pp. 41–42
  36. ↑ Darwin 1958, pp. 73–74
  37. ↑ Browne 1995, pp. 223–235
    Darwin 1835, p. 7
    Desmond & Moore 1991, p. 210
  38. ↑ 38.0 38.1 Keynes 2001, pp. 206–209
  39. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 189–192, 198
  40. ↑ Eldredge 2006
  41. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 131, 159
    Herbert 1991, pp. 174–179
  42. ↑ "Darwin Online: 'Hurrah Chiloe': an introduction to the Port Desire Notebook". Nakuha noong 24 Oktubre 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  43. ↑ Darwin 1845, pp. 205–208
  44. ↑ Browne 1995, pp. 244–250
  45. ↑ Keynes 2001, pp. 226–227
  46. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 160–168, 182
    Darwin 1887, p. 260
  47. ↑ 47.0 47.1 Darwin 1958, p 98–99
  48. ↑ Keynes 2001, pp. 356–357
  49. ↑ Sulloway 1982, p. 19
  50. ↑ 50.0 50.1 "Darwin Online: Coccatoos & Crows: An introduction to the Sydney Notebook". Nakuha noong 2 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  51. ↑ Keynes 2001, pp. 398–399.
  52. ↑ "Darwin Correspondence Project – Letter 301 – Darwin, C.R. to Darwin, C.S., 29 Abril 1836".
  53. ↑ Browne 1995, p. 336
  54. ↑ 54.0 54.1 van Wyhe 2007, p. 197
  55. ↑ Keynes 2000, pp. xix–xx
    Eldredge 2006
  56. ↑ Darwin 1859, p. 1
  57. ↑ Darwin 1835, editorial introduction
  58. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 195–198
  59. ↑ Owen 1840, pp. 16, 73, 106
    Eldredge 2006
  60. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 201–205
    Browne 1995, pp. 349–350
  61. ↑ Browne 1995, pp. 345–347
  62. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 207–210
    Sulloway 1982, pp. 20–23
  63. ↑ "Darwin Correspondence Project – Letter 346 – Darwin, C. R. to Darwin, C. S., 27 Pebrero 1837". Nakuha noong 19 Disyembre 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link) proposes a move on Friday 3 Marso 1837,
    Darwin's Journal (Darwin 2006, pp. 12 verso) backdated from Agosto 1838 gives a date of 6 Marso 1837
  64. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 201, 212–221
  65. ↑ Sulloway 1982, pp. 9, 20–23
  66. ↑ Browne 1995, p. 360
    "Darwin, C. R. (Read 14 Marso 1837) Notes on Rhea americana and Rhea darwinii, Proceedings of the Zoological Society of London". Nakuha noong 17 Disyembre 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  67. ↑ Herbert 1980, pp. 7–10
    van Wyhe 2008b, p. 44
    Darwin 1837, pp. 1–13, 26, 36, 74
    Desmond & Moore 1991, pp. 229–232
  68. ↑ UK Retail Price Index inflation figures are based on data from Clark, Gregory (2017). "The Annual RPI and Average Earnings for Britain, 1209 to Present (New Series)". MeasuringWorth. Nakuha noong Enero 27, 2019.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  69. ↑ Browne 1995, pp. 367–369
  70. ↑ Keynes 2001, p. xix
  71. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 233–234
    "Darwin Correspondence Project – Letter 404 – Buckland, William to Geological Society of London, 9 Marso 1838". Nakuha noong 23 Disyembre 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  72. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 233–236.
  73. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 241–244, 426
  74. ↑ Browne 1995, p. xii
  75. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 241–244
  76. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 252, 476, 531
    Darwin 1958, p. 115
  77. ↑ Desmond & Moore 1991, p. 254
    Browne 1995, pp. 377–378
    Darwin 1958, p. 84
  78. ↑ Darwin 1958, pp. 232–233
  79. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 256–259
  80. ↑ Darwin 1958, p. 120
  81. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 264–265
    Browne 1995, pp. 385–388
    Darwin 1842, p. 7
  82. ↑ "Darwin transmutation notebook E p. 75". Nakuha noong 17 Marso 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  83. ↑ "Darwin transmutation notebook E p. 71". Nakuha noong 17 Marso 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  84. ↑ 84.0 84.1 84.2 "Darwin Correspondence Project – Belief: historical essay". Inarkibo mula sa orihinal noong 2009-02-25. Nakuha noong 25 Nobyembre 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  85. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 272–279
  86. ↑ Desmond & Moore 1991, p. 279
  87. ↑ Darwin Online: Photograph of Charles Darwin by Maull and Polyblank for the Literary and Scientific Portrait Club (1855), John van Wyhe, Disyembre 2006
  88. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 412–441, 457–458, 462–463
  89. ↑ Ball, P. (2011). Shipping timetables debunk Darwin plagiarism accusations: Evidence challenges claims that Charles Darwin stole ideas from Alfred Russel Wallace. Nature. online
  90. ↑ J. van Wyhe and K. Rookmaaker. (2012). A new theory to explain the receipt of Wallace's Ternate Essay by Darwin in 1858. Biological Journal of the Linnean Society10.1111/j.1095-8312.2011.01808.x
  91. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 466–470
  92. ↑ Browne 2002, pp. 40–42, 48–49
  93. ↑ Darwin 1958, p. 122
  94. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 374–474
  95. ↑ Desmond & Moore 1991, p. 477
  96. ↑ Darwin 1859, p 459
  97. ↑ Darwin 1859, p 490
  98. ↑ Darwin 1859, p 5
  99. ↑ Darwin 1859, p 492
  100. ↑ 100.0 100.1 Browne 2002, pp. 373–379
  101. ↑ van Wyhe 2008b, p. 48
  102. ↑ Browne 2002, pp. 103–104, 379
  103. ↑ Darwin 1859, p. 488
  104. ↑ Browne 2002, p. 87
    Leifchild 1859
  105. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 477–491
  106. ↑ Browne 2002, pp. 110–112
  107. ↑ Bowler 2003, p. 186
  108. ↑ 108.0 108.1 108.2 108.3 "Darwin and design: historical essay". Darwin Correspondence Project. 2007. Inarkibo mula sa orihinal noong 2009-06-15. Nakuha noong 17 Setyembre 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  109. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 487–488, 500
  110. ↑ 110.0 110.1 Miles 2001
  111. ↑ Bowler 2003, p. 185
  112. ↑ Browne 2002, pp. 156–159
  113. ↑ 113.0 113.1 Browne 2002, pp. 217–226
  114. ↑ "Darwin Correspondence Project – Letter 4652 – Falconer, Hugh to Darwin, C. R., 3 Nov (1864)". Nakuha noong 1 Disyembre 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  115. ↑ "Darwin Correspondence Project – Letter 4807 – Hooker, J. D. to Darwin, C. R., (7–8 Abril 1865)". Nakuha noong 1 Disyembre 2008.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  116. ↑ Bowler 2003, p. 196
  117. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 507–508
    Browne 2002, pp. 128–129, 138
  118. ↑ van Wyhe 2008b, pp. 50–55
  119. ↑ Darwin Correspondence Project: Introduction to the Correspondence of Charles Darwin, Volume 14. Naka-arkibo 2008-12-07 sa Wayback Machine. Cambridge University Press. Retrieved on 28 Nobyembre 2008
  120. ↑ Smith 1999.
  121. ↑ Freeman 1977, p. 122
  122. ↑ Darwin 1871, pp. 385–405
    Browne 2002, pp. 339–343
  123. ↑ Browne 2002, pp. 359–369
    Darwin 1887, p. 133
  124. ↑ Darwin 1871, p. 405
  125. ↑ Darwin, Emma (1882). "[Reminiscences of Charles Darwin's last years.] CUL-DAR210.9". Nakuha noong 8 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  126. ↑ Desmond & Moore 1991, pp. 664–677
  127. ↑ Bowler 2003, pp. 222–225
    van Wyhe 2008
    Darwin 1872, p. 421
  128. ↑ "List of Fellows of the Royal Society / 1660–2006 / A-J" (PDF). Inarkibo mula sa orihinal noong 2008-06-09. Nakuha noong 16 Setyembre 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  129. ↑ O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Charles Darwin", Arkibo ng Kasaysayan ng Matematika ng MacTutor, Pamantasan ng San Andres.
  130. ↑ Edwards, A. W. F. 2004. Darwin, Leonard (1850–1943). In: Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press.
  131. ↑ 131.0 131.1 van Wyhe 2008b, p. 41
  132. ↑ 132.0 132.1 Darwin 1958, pp. 85–96
  133. ↑ von Sydow 2005, pp. 8–14
  134. ↑ von Sydow 2005, pp. 4–5, 12–14
  135. ↑ Moore 2006
  136. ↑ "Darwin Correspondence Project – Darwin and the church: historical essay". Inarkibo mula sa orihinal noong 2010-10-07. Nakuha noong 4 Enero 2009.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  137. ↑ 137.0 137.1 Letter 12041 – Darwin, C. R. to Fordyce, John, 7 Mayo 1879
  138. ↑ Darwin's Complex loss of Faith The Guardian 17-Sept-2009
  139. ↑ Moore 2005
    Yates 2003
  140. ↑ "Territory origins". Northern Territory Department of Planning and Infrastructure, Australia. Inarkibo mula sa orihinal noong 2006-09-18. Nakuha noong 15 Disyembre 2006.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  141. ↑ "Charles Darwin 200 years – Things you didn't know about Charles Darwin". Inarkibo mula sa orihinal noong 28 Mayo 2009. Nakuha noong 23 Mayo 2009. {{cite web}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  142. ↑ Sulloway 1982, pp. 45–47
  143. ↑ Shapin, Steven (7 Enero 2010). "The Darwin Show". London Review of Books. Nakuha noong 25 Enero 2010. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong); Invalid |ref=harv (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  144. ↑ "Bank of England – Current Banknotes – £10 – Design Features". Bank of England. Inarkibo mula sa orihinal noong 25 Mayo 2005. Nakuha noong 15 Marso 2011. {{cite web}}: |archive-date= / |archive-url= timestamp mismatch (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  145. ↑ "Darwin's statue on the move". Natural History Museum. 23 Mayo 2008. Nakuha noong 7 Pebrero 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)

Mga pinagkuhaan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga panlabas na kawing

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Charles_Darwin&oldid=2137401"