Tenes

Tenes

liwermor ← tenes → oganeson
At ↑ Ts ↓ Uhs 117 Ts
Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	tenes, Ts, 117 (łac. tennessine)
Grupa, okres, blok	17, 7, p
Masa atomowa	[294][a][1]
Właściwości atomowe Konfiguracja elektronowa [Rn]5f146d107s27p5 (przewidywana) Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 32, 32, 18, 7 (wizualizacja powłok)
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 293Ts {syn.} 14,2 ms α 10,91–11,14 289Mc 294Ts {syn.} ~77,9 ms α 10,81 290Mc
Niebezpieczeństwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Wiarygodne źródła oznakowania tej substancji według kryteriów GHS są niedostępne.
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Tenes (Ts, łac. tennessine) – syntetyczny pierwiastek chemiczny, transuranowiec o liczbie atomowej 117. Po raz pierwszy zsyntetyzowano go w drugiej połowie 2009 roku^[2] w laboratorium w Dubnej w Rosji.

W lipcu 2009 w Zjednoczonym Instytucie Badań Jądrowych w Rosji rozpoczęto eksperyment mający na celu uzyskanie pierwiastka 117^[3] przez reakcję syntezy:

4820Ca + 24997Bk → 297117Ts^* → 294117Ts + 310n

4820Ca + 24997Bk → 297117Ts^* → 293117Ts + 410n

Berkel użyty w tym eksperymencie został wytworzony w amerykańskim Oak Ridge National Laboratory^[4]. Informacja o powodzeniu syntezy ukazała się w kwietniu 2010 w czasopiśmie Physical Review Letters^[5]. Powstało sześć jąder dwóch izotopów pierwiastka 117, które uległy dalszym przemianom. Izotop ²⁹⁴Ts rozpadał się przez długi szereg przemian α, prowadzący do jądra ²⁷⁰Db, które uległo spontanicznemu rozszczepieniu. Szereg rozpadów nuklidu ²⁹³Ts był dwukrotnie krótszy. Przy okazji wytworzonych zostało 11 nieznanych dotąd izotopów kilku innych pierwiastków superciężkich, bogatych w neutrony^[6][7].

W 2012 zespołowi z Dubnej udało się powtórzyć eksperyment, co jest warunkiem koniecznym dla uznania odkrycia przez IUPAC^[8]. Niezależne potwierdzenie wyników tego eksperymentu przyniosły badania międzynarodowego zespołu w Instytucie Badań Ciężkich Jonów w Darmstadt, który zsyntetyzował kilka kolejnych jąder tego pierwiastka^[9].

Przed zatwierdzeniem nazwy tego pierwiastka stosowano nazwę systematyczną wynikającą z liczby atomowej – ununseptium.

W 2016 fani Terry’ego Pratchetta zwrócili się do Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej o nazwę dla tego pierwiastka brzmiącą octarine, z proponowanym symbolem Oc^[10].

8 czerwca 2016 IUPAC zarekomendowała dla ununseptium nazwę tennessine (Ts). Została ona zaproponowana zgodnie z tradycją upamiętniania miejsca lub regionu geograficznego, gdzie dokonano odkrycia – w tym przypadku uhonorowano stan Tennessee, gdzie znajduje się Oak Ridge National Laboratory^[11]. 28 listopada 2016 IUPAC zatwierdziła tę nazwę^[12]. Według wstępnej opinii Komisji Terminologii Chemicznej Polskiego Towarzystwa Chemicznego nazwą tego pierwiastka w języku polskim jest tenes^[13].

• historia odkryć pierwiastków chemicznych