Tennessin

Tennessin,  ₁₁₇Ts

Ciri-ciri umum
Sebutan	/uːn.uːnˈsɛptiəm/ ( dengar) oon-oon-SEP-tee-əm
Rupa	tidak diketahui
Tennessin dalam jadual berkala
At ↑ Ts ↓ (Usu) livermorium ← tennessin → oganesson
Nombor atom (Z)	117
Kumpulan, kala	kumpulan 17, kala 7
Blok	Blok p
Berat atom piawai (Ar)	[294]
Konfigurasi elektron	[Rn] 5f14 6d10 7s2 7p5 (diramalkan)[1]
Bil. elektron per petala/cengkerang	2, 8, 18, 32, 32, 18, 7 (diramalkan)
Ciri-ciri fizikal
Fasa	pepejal (diramalkan)[1]
Takat lebur	573–773 K ​(300–500 °C, ​572–932 (diramalkan)[1] °F)
Takat didih	823 K ​(550 °C, ​1022 (diramalkan)[1] °F)
Ciri-ciri atom
Keadaan pengoksidaan	−1, +1, +3, +5 (ramalan)[1]
Jejari kovalen	165 (dianggarkan)[2] pm
Rampaian
Nombor CAS	54101-14-3
Sejarah
Penemuan	Institut Gabungan untuk Kajian Nuklear dan Makmal Kebangsaan Lawrence Livermore (2010)
Isotop utama bagi tennessin
Iso­top Kelim­pahan Separuh hayat Mod reputan Pro­duk 294Ts syn 78+370 −36 ms α 290Mc 293Ts syn 14+11 −4 ms α 289Mc
lihat bincang sunting | rujukan | dalam Wikidata

Ununseptium ialah nama sementara bagi unsur kimia buatan manusia superberat dengan simbol sementara Uus dan nombor atom 117. Unsur ini, yang juga dikenali dengan nama eka-astatin atau unsur 117 secara ringkas, ialah unsur kedua terberat yang pernah dihasilkan. Penemuannya pertama kali diumumkan pada 2010, apabila unsur itu dikatakan telah berjaya dihasilkan di Dubna melalui kerjasama Rusia dan Amerika. Satu lagi uji kaji yang dijalankan pada 2011 telah menghasilkan salah satu daripada hasil reputan ununseptium dengan kaedah yang berbeza dan sedikit sebanyak membuktikan hasil daripada uji kaji pada 2010. Uji kaji asal telah berjaya diulangi pada tahun 2012. Namun, Majlis Kerja Gabungan IUPAC/IUPAP (JWP) masih belum memberi respon sama ada ununseptium akan dikenalpasti sebagai telah ditemui.

Di dalam jadual berkala, ununseptium diletakkan di dalam kumpulan 17. Sebelum ini, semua ahli kumpulan 17 adalah halogen. Meskipun beberapa ciri-ciri utama ununseptium seperti takat lebur, takat didih dan tenaga pengionan pertama dijangkakan akan mengikuti arah aliran berkala, unsur ini paling berkemungkinan bukan sejenis halogen. Terdapat beberapa tanda yang mengatakan isotop-isotop yang lebih berat mempunyai kestabilan yang lebih tinggi, walaupun isotop yang lebih ringan adalah kurang stabil.

Pada 2004, kumpulan Institut Gabungan untuk Kajian Nuklear (JINR) di Dubna, Moscow Oblast, Rusia telah mencadangkan satu eksperimen untuk mensintesis unsur 117 (yang dinamakan sebegitu kerana terdapat 117 proton di dalam nukleusnya) dengan melakurkan sasaran berkelium (unsur 97) dengan pancaran kalsium (unsur 20).^[3] Namun, kumpulan di Makmal Kebangsaan Oak Ridge di Amerika Syarikat, satu-satunya pengeluar berkelium dunia, ketika itu tidak boleh menyediakan berkelium kerana bahan ini tidak dikeluarkan.^[3] Rancangan untuk mensintesis unsur 117 telah diketepikan buat sementara waktu untuk memberi ruang kepada pensintesisan unsur 118 yang dihasilkan dengan melanggarkan sasaran kalifornium dengan kalsium.^[4]

Kumpulan Rusia ini perlu menggunakan unsur yang mereka tidak boleh perolehi kerana sifat pancaran kalsium itu: isotop kalsium yang digunakan dalam pancaran itu, kalsium-48, mempunyai 20 proton dan 28 neutron; ia adalah nukleus stabil atau hampir stabil yang paling ringan dengan jumlah neutron sebanyak itu. Nukleus kedua paling ringan yang seperti ini, zink-68, adalah lebih berat.^[5] Pancaran ini dihasilkan di Rusia dengan mengeluarkan secara kimia^[6] jumlah kecil kalsium-48 yang terdapat dalam kalsium semula jadi Bumi.^[7] Oleh itu, nukleus yang tinggal menjadi lebih berat dan lebih hampir dengan pulau kestabilan yang dicari-cari, satu konsep yang mencadangkan bahawa sesetengah atom superberat boleh jadi agak stabil. Namun, setakat 2013 nukleus berat yang cukup masih belum dapat dihasilkan, dan di dalam jadual nuklid, isotop-isotop ini cenderung untuk memiliki kurang neutron daripada unsur-unsur di pulau kestabilan.^[8]

Pada tahun 2008, kumpulan Amerika telah melancarkan semula program penghasilan berkelium, dan pasukan di Rusia telah dihubungi.^[3] Pengeluaran itu berjaya menghasilkan 22 miligram berkelium, cukup untuk menjalankan eksperimen itu.^[10] Berkelium itu selepas itu telah disejukkan dan ditulenkan secara kimia, proses yang memakan masa 90 hari.^[11] Sasaran berkelium itu perlu dibawa ke Rusia dengan cepat: separuh hayat isotop berkelium yang digunakan (berkelium-249) hanyalah 330 hari, yang bermaksud selepas tempoh ini, separuh daripada berkelium itu tidak akan menjadi berkelium lagi. Malah, jika ujikaji ini tidak bermula dalam enam bulan selepas sasaran itu dihantar, eksperimen ini perlu dibatalkan kerana jumlah berkelium yang tidak mencukupi.^[11] Pada musim panas 2009, sasaran itu telah dibungkus di dalam 5 bekas plumbum untuk dihantar dengan penerbangan komersil dari New York ke Moscow.^[11]

Kumpulan ini perlu menguruskan terlebih dahulu halangan birokratik antara kedua-dua negara untuk memastikan sasaran ini tiba tepat pada masanya di Rusia. Namun, ini tidak dapat menghalang masalah sebegini berlaku: kertas kerja yang hilang atau tidak lengkap menyebabkan pegawai kastam Rusia menghalang kemasukan sasaran itu ke Rusia sebanyak dua kali. Walaupun ia telah merentasi Lautan Atlantik lima kali, seluruh perjalanan hanya mengambil masa beberapa hari.^[11] Berkelium itu kemudiannya dihantar ke Dimitrovgrad, Ulyanovsk Oblast untuk dipasang di atas filem titanium nipis, kemudian ia dihantar ke Dubna di mana ia dipasangkan di dalam pemecut zarah JINR, pemecut zarah paling berkuasa bagi pensintesisan unsur-unsur superberat.^[10]

Ujikaji bermula pada Jun 2009, dan pada Januari 2010, para saintis di Makmal untuk Reaksi Nuklear Flerov telah mengumumkan secara dalaman bahawa mereka telah berjaya mengesan pereputan unsur baru dengan Z = 117 melalui dua rantaian pereputan isotop ganjil-ganjil (yang melalui 6 pereputan alfa sebelum menjalani pembelahan spontan) dan isotop ganjil-genap (3 reputan alfa sebelum pembelahan).^[12] Pada 9 April 2010, satu laporan rasmi telah diterbitkan di dalam jurnal Physical Review Letters. Ia mendedahkan bahawa isotop-isotop yang disebutkan di dalam rantaian sebelumnya merujuk kepada isotop ²⁹⁴
Ts dan ²⁹³
Ts seperti berikut:^[9]

²⁴⁹
₉₇Bk + ⁴⁸
₂₀Ca → ²⁹⁷
₁₁₇Ts* → ²⁹⁴
₁₁₇Ts + 3 ¹
₀n (1 peristiwa)

²⁴⁹
₉₇Bk + ⁴⁸
₂₀Ca → ²⁹⁷
₁₁₇Ts* → ²⁹³
₁₁₇Ts + 4 ¹
₀n (5 peristiwa)

Sebelum sintesis ununseptium, tidak ada satupun produk reputan ununseptium yang diketahui.^[9] Jadi, dakwaan penemuan ununseptium oleh JWP adalah tidak berasas, apalagi pengiktirafannya sebagai satu unsur. Moscovium-289, salah satu produk reputan ununseptium, telah dihasilkan secara terus pada 2011 dan bukannya secara tidak terus melalui pereputan ununseptium, tetapi cara reputannya adalah sama dengan cara reputan ununseptium sewaktu penemuannya.^[13] Namun, para penemu ini tidak menghantar dakwaan penemuan ununseptium apabila JWP sedang mengkaji semula dakwaan penemuan unsur-unsur trans-kopernisium (unsur selepas kopernisium).^[14] Kumpulan Dubna telah mengulangi ujikaji ini dengan jayanya pada 2012 lalu mengesahkan sintesis ununseptium dan bergerak selangkah lebih dekat dengan meletakkan unsur ini secara rasmi di dalam jadual berkala. Para saintis telahpun memfailkan dokumen pendaftaran unsur,^[15] dan staf JWP yang baru telahpun mengusahakan untuk menetapkan keutamaan dakwaan tersebut.^[16]

Menurut tatanama Mendeleev bagi unsur yang belum ditemui dan dinamakan, ununseptium sepatutnya dikenali sebagai eka-astatin atau dvi-iodin. Pada 1979, IUPAC telah menerbitkan tatanama IUPAC, dan bedasarkan ia unsur ini dinamakan ununseptium (dengan simbol yang sepadan, Uus),^[17] nama unsur sistematik yang menjadi nama sementara bagi unsur ini sehingga penemuan unsur ini disahkan dan satu nama ditetapkan bagi unsur ini. Cadangan ini selalunya diabaikan oleh ramai saintis yang memanggil unsur ini dengan nama "unsur 117" dengan simbol (117) atau, dengan lebih ringkas, 117.^[1] Menurut tatanama IUPAC buat masa ini, nama semua unsur yang baru ditemui perlu berakhir dengan "-ium", beerti nama ununseptium mesti berakhir dengan "-ium" dan bukannya "-ine", walaupun ununseptium ternyata sejenis halogen. Unsur kumpulan halogen biasanya berakhir dengan "-ine".^[18]

Belum ada satu nama yang telah dicadangkan bagi unsur ini. Namun, jika unsur ini dikenalpasti oleh JWP, para saintis di Dubna akan mendapat hak untuk menamakannya. Satu pihak di Dubna telah mengatakan pada Jun 2012 bahawa proses ini "mungkin memakan masa hampir setahun".^[15]

Kestabilan nukleus-nukleus menurun dengan mendadak semakin meningkat nombor atom selepas plutonium, unsur asal yang paling berat, oleh itu semua isotop dengan nombor atom lebih daripada 101 mereput secara radioaktif dengan separuh hayat kurang sehari, dengan pengecualian dubnium-268. Tidak ada unsur dengan nombor atom lebih daripada 82 (selepas plumbum) mempunyai isotop yang stabil.^[20] Walau bagaimanapun, oleh sebab-sebab tertentu yang masih belum diketahui, terdapat sedikit peningkatan kestabilan nuklear di sekitar nombor atom 110 - 114, yang membawa kepada kemunculan konsep yang kini dikenali dalam fizik nuklear sebagai "pulau kestabilan". Konsep yang dicadangkan oleh profesor Universiti California, Glenn Seaborg ini menjelaskan mengapa unsur-unsur superberat bertahan lebih lama dari yang diramalkan.^[21] Ununseptium ialah unsur kedua terberat yang pernah dihasilkan setakat ini dan adalah radioaktif dengan separuh hayat yang nampaknya kurang daripada satu saat. Namun, ia masih lagi lebih panjang daripada nilai yang diramalkan dalam laporan penemuan.^[9] Kumpulan Dubna percaya bahawa sintesis unsur ini ialah bukti eksperimen langsung bagi kewujudan pulau itu.^[19]

Pengiraan menggunakan model penerowongan kuantum meramalkan kewujudan beberapa isotop ununseptium dengan separuh hayat reputan alfa setinggi 40 milisaat, berkemuncak pada ²⁹⁶Uus (kajian berakhir pada ³⁰³Uus).^[23] Kajian model titisan cecair bagi isotop-isotop unsur ini menunjukkan hasil yang sama; penting untuk mengetahui bahawa pereputan beta tidak diambil kira. Bagaimanapun, trend kestabilan meningkat umum dengan mengambil kira mod pereputan utama bagi isotop-isotop lebih berat daripada ³⁰¹Uus telah ditunjukkan: ³⁰⁹Uus dan isotop-isotop yang lebih berat diramalkan akan menjadi lebih stabil daripada dua yang telah disintesis; ³²⁶ mungkin mempunyai separuh hayat separa lebih 300 tahun, dan isotop terberat yang mempunyai ramalan, ³³⁷Uus, sepatutnya mempunyai separuh hayat separa kira-kira 10¹⁶ tahun.^[22]