Prazeodym

Prazeodym
	cer ← prazeodym → neodym
	Wygląd
	srebrzystożółty
	; Widmo emisyjne prazeodymu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	prazeodym, Pr, 59; (łac. praseodymium)
Grupa, okres, blok	–, 6, f
Stopień utlenienia	III
Właściwości metaliczne	lantanowiec
Właściwości tlenków	średnio zasadowe
Masa atomowa	140,91 ± 0,01
Stan skupienia	stały
Gęstość	6640 kg/m³
Temperatura topnienia	931 °C
Temperatura wrzenia	3520 °C
Numer CAS	7440-10-0
PubChem	23942
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy; • walencyjny	; 182 (obl. 247) pm; 165
Konfiguracja elektronowa	[Xe]4f36s2
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 21, 8, 2; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 1,13; 1,07
Potencjały jonizacyjne	I 527 kJ/mol; II 1020 kJ/mol; III 2086 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Ciepło parowania	296,8 kJ/mol
Ciepło topnienia	6,89 kJ/mol
Ciśnienie pary nasyconej	1,333224×10−6 Pa (1070 K)
Konduktywność	1,48×106 S/m
Ciepło właściwe	193 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	12,5 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	heksagonalny
Twardość; • w skali Mohsa	; 2,5
Prędkość dźwięku	2280 m/s (293,15 K)
Objętość molowa	20,8×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-10-03]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Niebezpieczeństwo
Zwroty H	H250
Zwroty P	P222, P231, P422
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	4 0 4 W
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Prazeodym (Pr, łac. praseodymium) – pierwiastek chemiczny z grupy lantanowców w układzie okresowym. Nazwa pochodzi od greckich słów πρασιoς (prasios) i διδυμoς (didymos) dających razem określenie „zielony bliźniak”.

Występowanie

Prazeodym występuje w skorupie ziemskiej w ilości 9,5 ppm. Pierwiastek ten znany był od 1841 r. Jego istnienie zostało ostatecznie dowiedzione przez Carla Auera von Welsbacha w 1885 r.

Najważniejszymi minerałami prazeodymu są:

monacyt (Ce,La,Th,Nd,Y,Pr)PO₄, zwany także piaskiem monacytowym
bastnezyt (Ce,La,Nd,Y,Pr)CO₃F, dużo rzadszy niż monacyt.

Uwagi

↑ Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 140,90766 ± 0,00001. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

Przypisy

↑ ^a ^b David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-28, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
↑ Praseodymium (nr 263176) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-03]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).

[3] Podana wartość stanowi przybliżoną standardową względną masę atomową (ang. abridged standard atomic weight) publikowaną wraz ze standardową względną masą atomową, która wynosi 140,90766 ± 0,00001. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

[CRC-1] David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-28, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

[Aldrich-US-2] Praseodymium (nr 263176) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-10-03]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[CIAAW-4] ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).

[5] Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.

[6] Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.

[a]

[3]

[1]

[2]

[i]

[ii]