Pietro Aretino

Pietro Aretino
Pietro Bacci
	; Portret Pietro Aretino, wykonany przez Tycjana, ok. 1512
Data i miejsce urodzenia	20 kwietnia 1492 ; Arezzo
Data i miejsce śmierci	21 października 1556 ; Wenecja
Narodowość	włoska
Dziedzina sztuki	pisarz
Epoka	renesans
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach
	Cytaty w Wikicytatach

Pietro Aretino właściwie Pietro Bacci (ur. 20 kwietnia 1492 w Arezzo, zm. 21 października 1556 w Wenecji) – pisarz włoski, twórca renesansu, autor listów poświęconych aktualnym problemom politycznym, ukazujących obyczajowość dworu i mieszczaństwa. Nazywany często „Biczem Książąt”^[1]. Znany zarówno ze skandalizujących dialogów opisujących życie seksualne kurtyzan (Ragionamenti), jak i z dzieł o tematyce głęboko religijnej. Uznawany za twórcę literackiej pornografii^[2].

Życiorys

Pietro Aretino był znanym kronikarzem, który przebywał w otoczeniu papieży i sławę zdobył dzięki swym ciętym, bardzo odważnym satyrom i paszkwilom. Pietro urodził się w 1492 roku w Arezzo. Od nazwy miejscowości, z której pochodził wzięło się jego nazwisko. Aretino władał bardzo „ostrym piórem” i nie bał się krytykować wad żadnych przedstawicieli ówczesnego społeczeństwa, z biskupami i szlachtą włącznie. Już jako młodzieniec brał udział w licznych ucztach z papieżami, kardynałami i kurtyzanami, przyglądając się życiu Kurii od środka. Zarówno królowie, jak i papieże odczuwali przed nim respekt. Niejednokrotnie podkreślał, że tylko przedstawia społeczeństwo, i że nie jest jego winą, „iż obraz obyczajów wypada fatalnie”. Aretino widział siebie jako „sekretarza całego świata”. Wielbiciele nazywali go „divino”, czyli boski. Za życia zdobył bardzo duże poważanie, z jego opiniami liczyło się wielu dostojników kościelnych i świeckich, myślicieli i pisarzy, zarówno w Rzymie, jak i Wenecji. Do najbliższych jego przyjaciół należeli artyści (Tycjan, Jacopo Sansovino, Tintoretto, Giulio Romano, Vasari), poeci (Ariosto, Bernardo Tasso), literaci (Benedetto Varchi, Paolo Manuzio, Carlo Tolomei), uczeni (Trifone Gabrielli), historycy (Giovio) i słynne kobiety (Vittoria Colonna).

Potężni królowie i cesarze starali się zdobyć przychylność tego literata. Zarówno cesarz Karol V, jak i król francuski Franciszek I wykorzystywali dla swoich celów zjadliwy kunszt Aretina. Jego mecenasami byli także m.in. papież Leon X i Klemens VII, którzy starali się wykorzystać zdolności satyryczne pisarza do swoich interesów politycznych. Największą sławę Aretino zdobył wraz z pojawieniem się na Piazza Navona marmurowego popiersia Pasquina, rzymianie bowiem umieszczali na nim swoje komentarze dotyczące wydarzeń w mieście i krytykę pod adresem różnych świeckich i duchownych możnych. Aretino swymi pasquinatami występował przeciwko nadużyciom kurii i obyczajom duchowieństwa, ale nigdy nie walczył z papiestwem jako instytucją, dlatego był zawsze mile widziany na papieskim dworze. Nie był jednak całkowicie obiektywny, ponieważ za określoną sumę, można było kupić jego przychylność i milczenie. Aby uzyskać jego dyskrecję, możni obdarowywali go najróżniejszymi podarunkami. Papież Urban VII podarował mu na przykład pięknego konia, od którego całą rasę nazwano aretino. Aretino prowadził bardzo wystawny i swobodny styl życia, nie stronił od kobiet i młodych chłopców, a mimo to papieże zabiegali o jego względy^[3].

Twórczość

*Vita di santa Caterina vergine e martire*, 1636.

Cieszył się poparciem wielu możnych, uprawiał różne gatunki literackie:

poematy religijne
komedie (La cortigiana 1526)
sonety
dialogi
rozważania włożone w usta kurtyzan (Ragionamenti 1536-56, Żywoty kurtyzan 1536) – odbicie renesansowej swobody erotycznej

Dzieła

Sonetti lussuriosi (około 1523)
Ragionamenti (1534, 1536)
IL marescalco (1534)
La cortigiana (1535)
La Talanta (1542)
Lo Hipocrito (1540)
IL Filosofo (1544)
L’Horatio, (1546)
Listy (1569-1557)

Zobacz też

Dekameron

Przypisy

↑ Informacja z okładki P. Aretino, Żywoty kurtyzan. O łajdactwach męskich, Kraków 2003.
↑ Notably in La Cazzaria („The Book of the Prick”), The School of Whoredom, The Ragionamenti: The lives of nuns, the lives of married women, the lives of courtesans and his bawdy Dialoghi.
↑ Por. Lacanau E., Luca P., Grzeszni papieże: dolce vita na dworze watykańskim w średniowieczu i renesansie, przeł. A. Olszewski, Uraeus, Gdynia 1993.

Bibliografia

Pietro Aretino: Żywoty kurtyzan. O łajdactwach męskich. Tłum. Edward Boyé. Kraków: Zielona Sowa, 2003. ISBN 83-7389-355-5.

Linki zewnętrzne

[1] Informacja z okładki P. Aretino, Żywoty kurtyzan. O łajdactwach męskich, Kraków 2003.

[2] Notably in La Cazzaria („The Book of the Prick”), The School of Whoredom, The Ragionamenti: The lives of nuns, the lives of married women, the lives of courtesans and his bawdy Dialoghi.

[3] Por. Lacanau E., Luca P., Grzeszni papieże: dolce vita na dworze watykańskim w średniowieczu i renesansie, przeł. A. Olszewski, Uraeus, Gdynia 1993.

[1]

[2]

[3]