Harsafes

Harsafes (egip. Ḥrj-š=f) – greckie imię znanego z mitologii egipskiej zoomorficznego boga-barana^[1].

Był wojowniczym bóstwem lokalnym czczonym od epoki Starego Państwa w Herakleopolis (egip. Neni-nesu)^[2]. W ikonografii przedstawiano go na ogół jako baraniogłowego mężczyznę w królewskiej przepasce i z długimi rogami^[1]. Należał do wąskiej grupy podobnych zwierząt sakralnych jak baran Amona z Teb czy Chnuma z Elefantyny^[3].

Pierwotnie był prawdopodobnie bóstwem płodności, adorowany potem pod postacią barana jako „pan czcigodny” i dawca pokarmu. Jego egipskie imię oznaczało „tego, który jest ponad jeziorem” (lub „na swym jeziorze”), czyli tego, który wynurzył się z prawody (Nun) jako obraz boga słońca. Dlatego w czasach IX i X dynastii utożsamiano go z Ra wyobrażając z symbolem słońca nad głową; identyfikowany także z Ozyrysem nosił koronę atef^[4].

Egipcjanie uważali go również za jedną postaci Horusa, tłumacząc jego imię jako „Horus z Jeziora”^[2], a jako Horus-wojownik był później przez Greków identyfikowany z Heraklesem^[1], choć bardziej znany pod przekazanym przez Plutarcha zgrecyzowanym imieniem Harsafes^[4]. Utożsamienia te spowodowały przejściowe awansowanie go (za rządów IX i X dynastii) do roli głównego bóstwa państwowego^[5].