gęś

Podobna pisownia: Geess • Ges • ges

wymowa:

• wymowa asynchroniczna: ​^?/i, IPA: [ɡɛ̃w̃ɕ], AS: [gẽũ̯ś], zjawiska fonetyczne: nazal.• asynch. ę 
• inna wersja wymowy asynchronicznej: ​^?/i, IPA: [ɡɛ̃j̃ɕ], AS: [gẽĩ ̯ś]
• wymowa synchroniczna: IPA: [ɡɛ̃ɕ], AS: [gẽś] (najrzadziej spotykana, niegdyś zalecana przez Słownik wymowy polskiej PWN)

​^?/i ​^?/i

znaczenia:

rzeczownik, rodzaj żeński

(1.1) ornit. ptak z rodziny kaczkowatych; zob. też gęsi w Wikipedii

(1.2) roln. ornit. gęś domowa; zob. też gęś domowa w Wikipedii

(1.3) kulin. potrawa z mięsa gęsi (1.2), rzadziej gęsi (1.1)

(1.4) przen. pot. pogard. kobieta ograniczona, naiwna, głupia, niedoświadczona

(1.5) daw. kawał przetopionego żelaza^[1]

odmiana:

(1.1)

 

przypadek	liczba pojedyncza	liczba mnoga
mianownik	gęś	gęsi
dopełniacz	gęsi	gęsi
celownik	gęsi	gęsiom
biernik	gęś	gęsi
narzędnik	gęsią	gęsiami / gęśmi
miejscownik	gęsi	gęsiach
wołacz	gęsi[2]	gęsi

przykłady:

(1.1) Wtem z gór orzeł nadleciał, miał dziób, szpony krzywe, gęsiom szyje poskręcał – i padły nieżywe, pozabijane^[3].

składnia:

kolokacje:

(1.1) dzika gęś • gęś domowa • gęś egipska

(1.3) pieczona gęś • gęś z jabłkami

(1.4) głupia / prowincjonalna gęś

synonimy:

(1.2) gw. (Górny Śląsk) ganś, gynś

(1.3) gęsina; gw. (Górny Śląsk) ganś, gynś

antonimy:

hiperonimy:

(1.1) ptak

(1.2) ptak

(1.3) potrawa

hiponimy:

(1.1) zobacz też: gęś domowa • gęś krótkodzioba • gęś łabędzionosa • gęś mała • gęś szara • gęś tundrowa • gęś tybetańska • gęś zbożowa

holonimy:

meronimy:

wyrazy pokrewne:

rzecz. gąsiątko n, gęsię n, gąsię n, gęsina ż, gęsiarnia ż, gąsiorek m, gęsiówka ż, gęśnica ż, gąsówka ż, Gęsiówka ż

zdrobn. gąska ż, gąseczka ż

forma męska gąsior m

przym. gęsi, gęsiny

przysł. gęsiego

związki frazeologiczne:

głupia gęś • niech to gęś kopnie! • przysłowia: dobre pierze, niezła też gęś • dogadywali się jak gęś z prosięciem • dwie gęsie, trzy niewieście, już ci jarmark w mieście • gdy gęś dzika w marcu przybywa, ciepła wiosna bywa • gdy na świętą Barbarę gęś chodzi po lodzie, to Boże Narodzenie będzie po wodzie • gdy w świętą Barbarę gęś chodzi po lodzie, to Boże Narodzenie będzie po wodzie • gdy w świętą Barbarę gęś po stawie chodzi, w Boże Narodzenie pływać po nim się godzi • gęsi Rzym ocaliły, a złodzieja zgubiły • kiedy w Gromniczną gęś chodzi po wodzie, to będzie na Wielkanoc chodzić po lodzie • kura sąsiada jest zawsze tłustsza niźli własna gęś • na Katarzynę gęś po wodzie, Boże Narodzenie po lodzie • na Marcina gęś do komina • nad bażanta gęś wolę, kiedy on w lesie, a ta na stole • ważywszy na gęś, na pieprz żałuje • wesele Marcina: gęś i dzban wina • znać się jak gęś na szafranie

etymologia:

prasł. *gǫsь → gęś^[4]

uwagi:

(1.1) zobacz też: Indeks:Polski - Ptaki

tłumaczenia:

• amharski: (1.1) ዝይ
• angielski: (1.1) goose
• arabski: (1.1) وزة ż (wazza)
• baskijski: (1.1) antzara
• baszkirski: (1.1) ҡаҙ; (1.2) ҡаҙ; (1.3) ҡаҙ
• białoruski: (1.1) гусь ż; (1.2) гусь ż
• białoruski (taraszkiewica): (1.1) гусь ż; (1.2) гусь ż
• bułgarski: (1.1) гъска ż; (1.3) гъска ż; (1.4) гъска ż, патка ż
• chorwacki: (1.1) guska ż
• czeski: (1.1) husa ż; (1.4) husa ż
• dolnołużycki: (1.1) gus ż
• duński: (1.1) gås w
• esperanto: (1.1) ansero
• fiński: (1.1) hanhi
• francuski: (1.1) oie ż
• hiszpański: (1.1) oca ż
• interlingua: (1.1) ansere
• islandzki: (1.1) gæs ż
• japoński: (1.1) ガチョウ (gachō)
• jidysz: (1.1) גאַנדז ż (gandz)
• kaszubski: (1.1) gãs ż; (1.2) gãs ż, pila ż; (1.3) gãs ż
• kataloński: (1.1) oca ż; (1.2) oca ż
• kazachski: (1.1) қаз; (1.2) қаз
• kornijski: (1.1) goedh ż
• krymskotatarski: (1.1) qaz; (1.2) qaz; (1.3) qaz
• maltański: (1.1) wiżża ż
• niderlandzki: (1.1) gans ż
• niemiecki: (1.1) Gans ż; (1.3) Gans ż; (1.4) Gans ż
• norweski (bokmål): (1.1) gås m/ż
• nowogrecki: (1.1) χήνα ż
• nowopruski: (1.1) zansī ż
• rosyjski: (1.1) гусь m, гусыня ż (samica)
• rumuński: (1.1) gâscă ż; (1.2) gâscă ż; (1.3) gâscă ż
• slovio: (1.1) gus (гус)
• słowacki: (1.1) hus ż
• szwedzki: (1.1) gås w
• tatarski: (1.1) qaz; (1.2) qaz; (1.3) qaz
• ukraiński: (1.1) гуска ż
• walijski: (1.1) gŵydd m
• wilamowski: (1.1) gons ż, gaons ż; (1.3) gons ż, gaons ż; (1.4) gons ż, gaons ż
• włoski: (1.1) oca ż

źródła: