Set (Bijbel)

Nadat Kaïn zijn broer Abel had gedood en door JHWH was verdreven, kregen Adam en Eva een derde zoon. Adam was toen 130 jaar oud. Zij noemden hem Set. Dit is een Hebreeuws woordspel tussen schet, "vervanging" en schat, "gezet"; Set zou de vervanging van Abel zijn. Set leek sprekend op Adam, "zijn evenbeeld".^[1]

Set was 105 jaar toen zijn zoon Enos geboren werd. Hierna kreeg hij nog vele zonen en dochters. Genesis zegt niets over de moeder van Enos en zijn broers en zussen. Hij stierf op een leeftijd van 912 jaar.

Van Set tot de zondvloed telde volgens Genesis negen generaties: Enos, Kenan, Mahalalel, Jered, Henoch, Metusalem, Lamech en Noach. Tijdens het leven van Set begon men met het aanroepen van de naam van JHWH.^[2] Volgens de genealogie in Genesis 5 leefde Set nog toen Henoch naar de hemel werd weggenomen.

Omdat de namen van de afstammelingen van Kaïn en van Set sterk overeenkomen, zou het kunnen dat Set een latere toevoeging aan het verhaal is, om te voorkomen dat alle mensen volgens Genesis van de broedermoordenaar Kaïn zouden afstammen.

Het pseudepigrafische boek Jubileeën zegt dat Set trouwde met zijn zus Asura; ze was vier jaar jonger dan Set.^[3][4]

Pre-christelijke joodse geschriften zoals Jubileeën veronderstellen dat Abel geen nakomelingen had en die van Kaïn werden gedood tijdens de zondvloed, waardoor Set de vader van het mensenras werd. Andere teksten beschrijven de nakomelingen van Set vooral als de rechtvaardige afstammingslijn van de mensen die vaak in conflict komt met andere afstammingslijnen.

In het Eerste boek van Henoch wordt in een openbaring Adam beschreven als een witte stier en Kaïn, Abel en Set als respectievelijk een zwarte, een rode en een witte stier. De nakomelingen van Set, zoals Noach, Abraham en Isaak zijn eerst witte stieren, maar vanaf Jakob worden zij witte schapen, die slachtoffer kunnen worden van roofdieren. Aan het eind van de openbaring wordt een witte stier geboren, die als een messias de nakomelingen van Set weer verandert in witte stieren. Afstamming van Set kon door joodse auteurs worden uitgelegd als een typologie voor vooral het rechtvaardige en deugdzame deel van de mensheid.

In enkele joodse tradities werd de conclusie getrokken dat Kaïn en vaak ook Abel geen zonen waren van Adam, maar door een wellustige engel bij Eva waren verwekt. Set zou de enige zijn die uit een relatie tussen Adam en Eva was voortgekomen. Sommige tradities zagen Set en zijn nakomelingen als de bezitters van bijzondere wijsheid. In het eerste boek van de Oude geschiedenis van de Joden schrijft Flavius Josephus, dat Set een zeer deugdzaam bestaan leidde en al zijn goede eigenschappen en kennis aan zijn kinderen overdroeg, waaronder de kennis van de astrologie. Aangezien Adam een keer voorspelde dat de aarde zou worden vernietigd door een zondvloed en daarna een storm van vuur en zwavel, legden de nakomelingen van Set deze kennis vast op twee steles, zodat die voor de mensheid behouden zou blijven.

In het Boek van Adam en Eva, dat materiaal bevat dat teruggaat tot de 1e eeuw n.Chr., vertelt Adam aan Set over een door hem ontvangen openbaring. Ook die ontvangen wijsheid schrijft Set op twee steles.

Set wordt in het Nieuwe Testament genoemd als voorvader van Jezus.^[5]

In de Armeens-Apostolische Kerk wordt Set geëerd als een van de Heilige Voorvaders, samen met Adam, Abel en anderen. De feestdag van Set in hun Heiligenkalender is 26 juli.

In de Legenda aurea van Jacobus de Voragine van eind dertiende eeuw wordt een verhaal verteld dat Set van de aartsengel Michaël een tak van de boom van de kennis van goed en kwaad ontving om zijn vader te genezen, die op zijn sterfbed lag. Bij zijn terugkeer was zijn vader al dood. Set plantte de tak op Adams graf. De boom die daaruit groeide, zou uiteindelijk het hout leveren voor het kruis van Jezus. Deze 'legende van het heilige kruis' is door Taddeo Gaddi als fresco geschilderd in de kerk S. Croce te Florence.^[6][7]

Met name in de literatuur van de gnostische stroming die aangeduid wordt als het sethianisme had Set de rol van de geestelijke vader en de hoeder van het geslacht van de gnostici. Dat element kwam ook voor bij de gnostische stroming van de borborieten. In een aantal gnostische teksten werd hij gelijkgesteld met Jezus Christus en had hij de rol van de verlosser. In de kosmogonie van deze groepen had Set een betekenis die even belangrijk was als die van Christus en werd Christus ook wel geïdentificeerd met Set als manifestatie van dezelfde goddelijke entiteit. Deze gelovigen zagen zichzelf als de nakomelingen of “het zaad” van Set. Zij hadden een aantal heilige boeken met openbaringen over Set, waarvan de meeste pas bekend werden na de vondst van de Nag Hammadigeschriften in 1945. Dit betreft koptische vertalingen van teksten die oorspronkelijk in het Grieks waren geschreven.

Een aantal elementen in de joodse tradities is ook in een aantal gnostische teksten van de tweede eeuw aan te treffen. Volgens de Openbaring van Adam vertelde Adam aan Set over het gevaar van de komende zondvloed en de storm van vuur en zwavel en gaf hij Set de opdracht de aan hem gegeven kennis voor het nageslacht te bewaren. Volgens het Heilige boek van de grote onzichtbare Geest had Set uitdrukkelijk de rol van de Verlosser. In een epiloog werd beschreven dat Set zelf de tekst van het verhaal schreef en het verborg in de bergen, zodat het door latere generaties gelezen kon worden. In het geschrift de Drie Stèles van Seth waren de twee door Flavius Josephus beschreven stèles er drie geworden, waarop Set de kennis voor zijn nageslacht vastlegde. Ook volgens een aantal gnostische geschriften werden Kaïn en Abel bij Eva verwekt als gevolg van haar verkrachting door de demiurg.