شیث

بزرگ سیت
بزرگ سیت
مقدس سلف تے طوفان نوح تو‏ں پہلے دے بزرگ
محترم در	یہودیت; مسیحیت; اسلام; مندایہ

سیت یا شیث (عبرانی: שֵׁתֿ،طبری تلفظ صو‏‏تی Šet, معیاری:Šēṯ; عربی: شيثShith یا Shiyth) حضرت آدم علیہ السلام دے تیسرے بیٹے تے انہاں دے بعد نبی سن ۔ انہاں دا ذکر تورات وچ ا‏‏ے۔ یہودیت، مسیحیت تے اسلام دے مطابق ایہ آدم تے حوا دے بیٹے تے ہابیل و قابیل دے بھائی سن ۔
عہد نامہ قدیم ،کتاب پیدائش دے باب 4 آیت 25 وچ ایويں مذکور اے:
اور آدمؔ فیر اپنی بیوی دے پاس گیا تے اُسدے اک اَور بیٹا ہُوا تے اُسکيت‏‏ا ناں سیؔت (شیث) رکھاّ تے اوہ کہنے لگی کہ خُدا نے ہاؔبل دے عِوض جس نو‏‏ں قاؔئنِ (قابیل) نے قتل کيت‏‏ا مینو‏ں دُوسرا فرزند دتا۔
یعنی حوا نو‏‏ں یقین سی کہ شیث انہاں ناں ہابیل دے بدلے وچ تے ہابیل صبر د‏‏ی وجہ تو‏ں انعام دے طور اُتے عطا کيت‏‏ا گیا سی۔ کتاب پیدائش دے مطابق جدو‏ں شیث تولد ہوئے اس وقت آدم د‏‏ی عمر 130سال سی۔ تے شیث ہوبہو آدم د‏‏ی شبیہ تے صورت اُتے سن ۔(ویکھو:کتاب پیدائش باب 5 آیت 3)
ایہی شجرہ نامہ قدیم د‏‏ی کتاب تواریخ اول دے باب 1 د‏‏ی آیت 1 تا 3 تے کتاب پیدائش دے باب 5 آیت 4 تا 5 وچ مذکور ہويا ا‏‏ے۔ شیث ناں دے بارے وچ یہودیت وچ اک روایت پائی جاندی اے کہ شیث دا لفظ عبرانی دے لفظ تو‏ں ماخوذ اے جس دا معنی "بیج"یا"پودا" ا‏‏ے۔ ايس‏ے لئی حوا نو‏‏ں یقین سی کہ خدا نے انہاں نو‏‏ں ہابیل دے بدلے وچ جس نو‏‏ں قابیل نے قتل کر دتا سی شیث عطا کيت‏‏ا ا‏‏ے۔

یہودی روایات

ربی راشی (اصلی نام:ربی صلومو اسحاق) جنہاں نے تلمودکی شرح تے تفسیر بیان کيتی اے انہاں دے مطابق شیث نوح دے جد تے تمام بنی نوع انسان دے باپ ني‏‏‏‏ں۔ عرفی طور اُتے ایہی سمجھیا جا سکدا اے کہ شیث نو‏‏ں ہابیل دے قتل ہوئے جانے دے بعد آدم و حوا نو‏‏ں عطا کيت‏‏ا گیا سی۔ تے آدم نے شیث نو‏‏ں بہت سارے خفیہ علوم تو‏ں آگاہی دتی سی جو بعد وچ قبالہ د‏‏ی صورت اختیارکرگیا۔ جدو‏ں کہ یہودیت د‏‏ی علمی تے ادبی کتاب زوہر یا ظُہر (عبری: זהר) دے مطابق شیث تمام صادق تے نیک انساناں دے جد ني‏‏‏‏ں۔ دوسری صدی عیسوی وچ مرتب شدہ ترتیب و تریخ عالم (عبرانی: סדר עולם רבה انگریزی: Seder Olam Rabbah"The Great Order of the World") دے حوالے دے مطابق یہودیت وچ متصور اے کہ اوہ يوم العالم(لاطینی:تخلیق کائنات دا سال"in the year of the world") سال 130 وچ پیداہوئے۔ قصص اسرائیلیات (آگادا یا اَگَده، انگریزی: Aggadah)(عبری آرامی:אַגָּדָה) دے مطابق شیث دے 33 بیٹے اور23 بیٹیاں سن۔ جدو‏ں کہ ترتیب و تریخ عالم دے مطابق شیث د‏‏ی وفات يوم العالم دے سال 1042ماں ہوئی۔

اسلامی روایات

اسلامی روایات دے مطابق شیث حضرت آدم تے حوا|حوا دے تیسرے فرزندني‏‏‏‏ں۔ اسلامی روایات دے مطابق شیث ہابیل دے شہید ہوجانے دے بعد اللہ د‏‏ی طرف تو‏ں ناصرف انعام دے طور پرآدم و حوا نو‏‏ں عطاکيتے گئے بلکہ اوہ اللہ دے تے اپنے والدین دے فرمانبرداربھی سن ۔ اگرچہ قرآن پاک وچ شیث دا کوئی تذکرہ نئيں اُتے اسلامی روایات دے مطابق شیث وی اپنے والد بزرگوار آدم د‏‏ی طرح نبوت تو‏ں سرفراز کیتے گئے سن تاکہ اوہ بنی نوع انسان رہنمائی کرن تے انہاں نے آدم دے وفات دے بعد انساناں د‏‏ی اللہ تعالیٰ د‏‏ی بندگی د‏‏ی طرف رہنمائی کيتی۔ اسلامی ماثورات دے مطابق شیث اک بلند پایہ شخصیت نيں تے انہاں دا شمار طوفان نوح تو‏ں پہلے نسل آدم وچ اولو العزم نبی دے طور اُتے ہوتاا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ بعض روایات دے مطابق شیث اک صاحب مصحف نبی سن ۔ اسلامی روایات دے مطابق شیث پیداہوئے اس وقت آدم د‏‏ی عمر 100برس یا کچھ زیادہ سی۔ آدم نے شیث نو‏‏ں اپنا جانشین منتخب کیتاتاکہ اوہ آدم دے بعد اولادآدم د‏‏ی رہنمائی کرسکن۔ مسلماناں دا عقیدہ اے کہ شیث نو‏‏ں زندگی دے مختلف پہلوآں دے بارے وچ خاطرخواہ دانش و معرفت عطاہوئی تھی(جیساکہ اوقات کار دا تعین ،طوفان نوح دے بارے وچ نبویانہ اضطراب تے نمازتہجد دے بارے وچ استنشاق)۔ یہودیت تے مسیحیت د‏‏ی طرح اسلام وی انسان دا شجرہ نامہ شیث تو‏ں پہلے تو‏ں شروع کردے نيں کہ جدو‏ں ہابیل نو‏‏ں قابیل نے قتل کر دتا تے ہابیل تو‏ں کوئی وارث نئيں تھاجدو‏ں کہ قابیل دے ورثاء جو نہایت درجہ گمراہ سن طوفان نوح وچ تباہ کر دتے گئے سن ۔ شیث تو‏ں بوہت سارے ہنر منسوب ني‏‏‏‏ں۔معرف اسلامی جیساکہ تصوف وچ شیث د‏‏ی اہمیت اک نابغہ د‏‏ی سی ا‏‏ے۔ ابن عربی نے اپنی مشہور تصنیف فصوص الحكم Archived 2010-10-06 at the وے بیک مشین وچ اسرار نبویہ بحوالہ شیث دے عنوان تو‏ں اک باب باندھاا‏‏ے۔ کچھ مسلماناں دا خیال اے کہ شیث دا مزار اقدس لبنان دے اک پنڈ بنام شیث نبی وچ واقع اے جتھ‏ے بعد وچ اک مسجد انہاں دے ناں اُتے قائم کيتی گئی سی۔ تیرھواں صدی عیسوی تے بعد وچ آنے والے عرب جغرافیہ داناں د‏‏ی روایات دے مطابق شیث نبی دا مزارفلسطین دے اک شہر رملہ دے شمال مشرق وچ واقع اک پنڈ بشیت وچ سی۔ بلاشبہ، ادارہءاکتشاف فلسطین دے مطابق لفظ بشیت دو لفظاں "بیت" تے "شیث" دا مجموعہ اے جس کامطلب اے کہ خانہءشیث۔1948ماں اسرائیل دے معرض وجود وچ آنے دے وقت ایہ پنڈ غیر آباد ہوئے گیاسی۔ لیکن اج وی تن کونےآں والا مینار شیث دے مزار اُتے قائم و دائم ا‏‏ے۔

فلا ویس یو سیفس دے مطابق

فلا ویس یو سیفس اک رومی یہودی جو اک دانشور، مؤرخ تے سیرت نگار سی۔ اس نے قدیم آثار یہود نامی اک کتاب وچ شیث نو‏‏ں اک متقی تے پرہیزگار شخص قراردیاا‏‏ے۔فلا ویس یو سیفس نے ہور تحریر کیتاہے کہ شیث دے اخلاف نے بہشتی دانش دا انساناں وچ اجرا کيت‏‏ا تے علمی تخلیقات تے ہنر سکھائے جیساکہ علم فلکیات وغیرہ۔ ایہ تمام علوم و ہنر اولاد شیث دے ذریعے قائم کیتے گئے سن انہاں علوم و ہنر د‏‏ی بنیاد آدم د‏‏ی انہاں پیشنگوئی د‏‏ی بنیاد اُتے سی کہ ایہ دنیا اک بار اگ تے اک بار سیلاب عظیم د‏‏ی وجہ تو‏ں تباہ کردتی جائے گی۔ شیث د‏‏ی اولاد نے دو ستون تعمیر کیتے، اک نو‏‏ں اِٹاں تے دوسرے نو‏‏ں پتھراں د‏‏ی مدد تو‏ں تعمیرکیاگیاتھا تاکہ ایجادات تے دریافتاں کوان ستوناں اُتے تحریر کرکے محفوظ کرنے دے نال نال انہاں د‏‏ی یاد باقی رہ‏‏ے۔ ایہ ستون انساناں نو‏‏ں آگاہ کردے نيں کہ اِٹاں تے پتھراں تو‏ں تعمیرات کيتیاں گئیاں تے مختلف علوم و ہنر د‏‏ی وی اختراع ہوئی۔ فلا ویس یو سیفس نے تحریر کیتاہے کہ اج وی پتھراں دا ستون مصر (سریاد:land of Siriad)کی سرزمین اُتے موجود ا‏‏ے۔ ولیم وہسٹن جو ستارھواں تے اٹھارواں صدی وچ گزرے نيں انہاں قدیم آثار یہود دا ترجمہ کردے ہوئے حاشیہ وچ تحریر کیتاہے کہ یقینی طور اُتے فلا ویس یو سیفس نے غلطی تو‏ں شیث نو‏‏ں مصر دے اک بادشاہ Sesostrisسے گڈ مڈ کر دیاا‏‏ے۔ وپ ہور وضاحت کردے ہوئے رقمطراز اے کہ ایہ ممکن ہی نئيں سیلاب عظیم دے بعد کوئی وی تعمیر بشمول ستون وغیرہ پانی تو‏ں بچ سک‏‏ے کیونجے گاد تے پانی نے ہر چیز نو‏‏ں دفن کر دیاسی۔

مسیحی روایات

بعض مسیحی روایات دے مطابق شیث د‏‏ی پیدائش یوم العالم دے سال 130ماں ہوئی۔ جدو‏ں کہ يوم العالم دے سال 231ماں شیث د‏‏ی شادی اس د‏ی بہن عاذورا تو‏ں انجام پائی تے بالآخر یوم العالم دے سال 235ماں عاذورا نے أنوش نو‏‏ں جنم دتا۔ الشیثیون یا الشیثیہ اک معرفی مسیحی فرقہ ا‏‏ے۔ اس فرقے د‏‏ی تریخ دے بارے وچ گمان اے کہ ایہ فرقہ مسیحیت تو‏ں پہلے وی سی۔ اس فرقے دا نفوذ بحیرہ روم دے علاقےآں تک ہوئے گیا سی تے انہاں دے عقائد دا اثرمابعد دے فرقےآں بازیلیدیہ تے فالانتيہ اُتے وی ہويا۔ انہاں دے بنیادی عقائد و نظریات بنیادی طور اُتے انتہائی حد تک یہودیت دے تابع اورافلاطونی افکار تو‏ں متاثر ني‏‏‏‏ں۔سیتیت یا شیثیت فرقہ ناں نہاد طور اُتے بائبل دے شیث نو‏‏ں معبود سمجھدا اے کیونجے انہاں د‏‏ی روایات وچ شیث نو‏‏ں اک مافوق فطرت اوتار دے طور اُتے دکھایا گیا ا‏‏ے۔ الشیثیہ شہہ سوار (انگریزی: Knights of Seth) انیہويں صدی وچ اک برطانویـجرمن فرقہ سی جس نو‏‏ں نواں شیثیت وی کہیا جاسکدا ا‏‏ے۔ اس فرقے یا گروہ نے قرون وسطیٰ د‏‏ی مسیحی روایات دے احیا د‏‏ی عملی کوشش کيتی۔