Český Krumlov

Český Krumlov
Repubblika Ċeka
Amministrazzjoni
Pajjiż	Repubblika Ċeka
Regions of the Czech Republic	Reġjun tan-Nofsinhar tal-Boemja
District of the Czech Republic	Distrett ta' Český Krumlov
Kap tal-Gvern	Alexandr Nogrády (en)
Isem uffiċjali	Krumau Český Krumlov
Ismijiet oriġinali	Český Krumlov
Kodiċi postali	381 01
Ġeografija
Koordinati	48°48′40″N 14°18′54″E / 48.811°N 14.315°E / 48.811; 14.315Koordinati: 48°48′40″N 14°18′54″E / 48.811°N 14.315°E / 48.811; 14.315
Český Krumlov Český Krumlov (Czech Republic)
Superfiċjenti	22.168455 kilometru kwadru
Għoli	492 m
Fruntieri ma'	Kájov (en) , Větřní (en) , Mirkovice (en) , Přídolí (en) u Přísečná (en)
Demografija
Popolazzjoni	12,944 abitanti (1 Jannar 2024)
Informazzjoni oħra
Żona tal-Ħin	UTC+1u UTC+2
bliet ġemellati	Slovenj Gradec, Llanwrtyd Wells, San Gimignanou Miami Beach
ckrumlov.cz

Český Krumlov (pronunzja biċ-Ċek:[ˈtʃɛskiːˈkrumlof]; bil-Ġermaniż: Krumau jew Böhmisch Krumau) hija belt fir-Reġjun tan-Nofsinhar tal-Boemja taċ-Ċekja. Iċ-ċentru storiku tal-belt, iċċentrat madwar il-kastell, ilu meqjus bħala Sit ta’ Wirt Dinji tal-UNESCO mill-1992 u ngħata dan l-istatus flimkien mad-distrett storiku tal-belt kapitali Praga.^[1]

L-isem Krumlov joriġina mill-Ġermaniż Medju Għoli Krumme Aue, li tfisser mergħa mserrpa, u tirreferi għal lilwa tax-xmara Vltava.^[2] Isem il-belt jibda b’Český (li tfisser ”tal-Boemja”) biex il-belt tiġi distinta minn Moravský Krumlov fin-Nofsinhar tal-Moravja.

L-ewwel insedjament tal-belt kien proprju taħt il-kastell, li nbena għall-ħabta tal-1240 ’il quddiem minn fergħa lokali tal-familja nobbli Vítkovci, id-dixxendenti ta’ Witiko ta’ Prčice. Il-fortizza ssemmiet għall-ewwel darba f’dokument tal-1253 bħala Chrumbenowe. Issemmiet ukoll fil-poeżija tal-1255 Frauendienst ta’ Ulrich von Liechtenstein. L-insedjament stabbilixxa ruħu taħt il-kastell minħabba l-pożizzjoni strateġika fin-nofs ta’ rotta kummerċjali importanti fir-Renju tal-Boemja. L-isem Ċek Krumlov huwa ddokumentat mill-1259.

Fl-1302, l-arblu tar-razza tal-familja Vítkovci ntemm u r-Re Wenceslaus II ċeda l-belt u l-kastell lill-familja Rosenberg. Pietru I ta’ Rosenberg (li miet fl-1347), iċ-Ċambellan tar-Re Ġwanni tal-Boemja, kien resident tal-kastell u bena l-parti ta’ fuq attwali tal-kastell fil-bidu tas-seklu 14. Il-maġġoranza tal-abitanti kienu jitkellmu bil-Ġermaniż dak iż-żmien, peress li ħafna kienu migranti mill-Awstrija u mill-Bavarja matul l-Ostsiedlung (żmien ta’ migrazzjoni Medjevali). Komunità ta’ Lhud hija ddokumentata mill-1334. Sal-1336, iċ-Ċeki jaf laħqu ffurmaw minoranza żgħira, li kellha l-qassis tagħha stess.^[3]

Il-familja Rosenberg ippromwoviet bis-saħħa l-kummerċ u l-artiġjanat fi ħdan is-swar tal-belt. Lejn l-aħħar tas-seklu 15, meta nstab id-deheb ħdejn il-belt, ġew iktar Ġermaniżi, li komplew ixaqilbu l-bilanċ etniku favur il-Ġermaniżi. F’waħda mill-knejjes, l-omeliji kienu jsiru biċ-Ċek sal-1788, sakemm il-Knisja ta’ San Jošt ingħalqet.^[4] William ta’ Rosenberg (1535-1592), it-Teżorier u l-Gvernatur Għoli tal-Boemja, reġa’ bena l-kastell fi Stil Rinaxximentali.

Fl-1602 ħu William, Peter Vok ta’ Rosenberg (1539-1611) biegħ il-belt ta’ Krumlov lill-imperatur tal-Asburgi Rudolf II, li ta l-belt lil ibnu bijoloġiku Ġulju tal-Awstrija. Wara r-Rewwixta tal-Boemja u l-Battalja tal-Muntanja Bajda tal-1620, l-Imperatur Ferdinandu II ta l-belt ta’ Krumlov lill-familja nobbli Eggenberg u l-belt saret is-sede tad-Dukat ta’ Krumlov. Mill-1719 sal-1947, il-kastell kien proprjetà tal-familja Schwarzenberg.

Kien hemm 8,662 abitant fi Krummau an der Moldau fl-1910, li minnhom 7,367 (85 %) kienu Ġermaniżi u 1,295 (15 %) kienu Ċeki.^[5] Wara l-Ewwel Gwerra Dinjija, il-belt kienet parti mir-Reġjun Forestali tal-Boemja li inizjalment ġiet iddikjarata bħala parti mill-Awstrija Ġermaniża. Sal-aħħar tal-1918, l-armata Ċekoslovakka okkupat ir-reġjun, li mbagħad sar parti miċ-Ċekoslovakkja. Fl-1938, ir-reġjun ġie anness mill-Ġermanja Nażista, bħala parti mill-unità tar-Reichsgau Oberdonau ta’ Sudetenland skont il-Ftehim ta’ Munich. Wara t-Tieni Gwerra Dinjija, il-popolazzjoni tal-belt li kienet titkellem bil-Ġermaniż u li kienet ilha stabbilita hemm tkeċċiet u l-belt reġgħet saret tifforma parti miċ-Ċekoslovakkja.^[6]

Matul il-perjodu Komunista taċ-Ċekoslovakkja, il-belt storika ta’ Krumlov ġiet ittraskurata, iżda minn żmien ir-Rivoluzzjoni tal-Bellus tal-1989, il-biċċa l-kbira tal-binjiet tal-belt ġew irrestawrati, u llum il-ġurnata hija destinazzjoni popolari għall-vaganzi, b’għadd kbir ta’ turisti mill-Ewropa kif ukoll mill-Asja. F’Awwissu 2002, il-belt ġarrbet ħsarat kbar minħabba l-għargħar mix-xmara Vltava.^[7]

Iċ-ċentru storiku ta’ Český Krumlov ġie ddeżinjat bħala Sit ta’ Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1992. Il-valur universali straordinarju tiegħu ġie rrikonoxxut abbażi ta’ wieħed mill-kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iv) “Eżempju straordinarju ta’ tip ta’ bini, ta’ grupp ta’ siti jew ta’ pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem”, ladarba l-belt hija eżempju straordinarju ta’ belt żgħira tal-Ewropa Ċentrali minn żmien il-Medju Evu li evolviet tul is-sekli mingħajr wisq tibdil tul xi ħames sekli.^[1]

F’Český Krumlov hemm il-birrerija Pivovar Eggenberg.

Český Krumlov għandha stazzjon ferrovjarju moqdi minn GW Train Regio u České dráhy fl-istess rotta lineari bejn České Budějovice u Černý Kříž (ħdejn il-villaġġ ta’ Stožec). Ilu jkun hemm servizz ferrovjarju dirett lejn il-belt kapitali Praga mill-2016, b’vjaġġ li jdum saghtejn u 48 minuta.^[8] Diversi kumpaniji tal-karozzi tal-linja joperaw servizzi diretti lejn Praga. Hemm ukoll servizzi diretti internazzjonali lejn Munich u Vjenna.

Il-biċċa l-kbira tal-arkitettura taċ-ċentru storiku u tal-kastell tmur lura għas-sekli 14 sa 17; l-istrutturi tal-belt huma l-iktar Gotiċi, Rinaxximentali u Barokki. Il-qalba taċ-ċentru storiku tinsab fil-lilwa f’għamla ta’ nagħla tax-xmara, bil-kwartier antik ta’ Latrán u tal-kastell fuq in-naħa l-oħra tax-xmara Vltava.

Il-kastell ta’ Český Krumlov huwa verament kbir għad-daqs tal-belt; huwa t-tieni l-ikbar fiċ-Ċekja wara l-kumpless tal-kastell Hradčany ta’ Praga. Il-kastell issemma għall-ewwel darba fid-dokumenti fl-1240.^[9] Fi ħdan il-kastell hemm ġnien Rokokò kbir, pont estensiv minn naħa għall-oħra ta’ ħandaq kbir taħt il-blata li fuqha jinsab il-kastel. Wara manutenzjoni mhux adegwata tal-ġnien tal-kastell fit-tieni nofs tas-seklu 20, is-sit ġie inkluż fis-Sorveljanza tal-Monumenti Dinjin tal-1996 mill-Fond Dinji tal-Monumenti. Permezz tal-appoġġ finanzjarju minn American Express, il-funtana ċentrali tal-ġnien ġiet dokumentata u rikostruwita, u għadha funzjonali sa llum.^[10]

Il-kastell huwa relattivament uniku għaliex huwa mdawwar b’ħandaq mhux mimli bl-ilma, iżda bl-orsijiet. Dan kien tentattiv tal-ewwel mexxejja tal-kastell biex jassoċjaw lilhom infushom mal-familja setgħana Orsini.^[11]

Il-kastell ta’ Český Krumlov jippreserva t-teatru Barokk tiegħu li nbena bejn l-1680-1682 taħt it-tmexxija tal-Prinċep Johann Christian I von Eggenberg u ġie rinnovat b’tagħmir tal-palk ta’ dak iż-żmien taħt it-tmexxija ta’ Josef Adam zu Schwarzenberg mill-1765 sal-1766. It-teatru huwa wieħed mill-ftit teatri tax-xorta tiegħu u għad għandu l-makkinarju, ix-xenarji u l-oġġetti oriġinali tal-palk. Minħabba li huwa antik, it-teatru tal-kastell jintuża tliet darbiet fis-sena biss (darbtejn biss jinfetaħ għall-pubbliku), meta ssir opra Barokka taparsi bid-dawl tax-xemgħat. Il-viżitaturi jistgħu jipparteċipaw fi żjara gwidata taħt il-palk biex jilmħu l-apparat tal-injam u l-ħbula li permezz tiegħu kienu jinbidlu x-xenarji u fl-istess ħin l-attenzjoni tal-udjenza kienet tiġi distratta b’xi duħħan jew ġigġifogu. L-aħħar sid privat tal-kastell kien Adolph Schwarzenberg. Huwa laqa’ l-President Edvard Beneš fil-kastell u tah kontribut siewi għad-difiża taċ-Ċekoslovakkja mit-theddida li kienet dejjem qed tikber mill-Ġermanja Nażista. Il-proprjetà tiegħu ġiet issekwestrata mill-Gestapo fl-1940 u mbagħad ġiet ikkonfiskata mill-gvern Ċekoslovakk fl-1947.^[7]

Mill-1959 żdied awditorju li jdur fil-ġonna.^[7]

Český Krumlov għandha mużew iddedikat lill-pittur Egon Schiele, li kien jgħix fil-belt.^[12] Fiċ-ċentru tal-belt hemm ukoll mużew iddedikat għall-ħaġra semiprezzjuża moldavita.^[13]

Český Krumlov tospita għadd ta’ festivals u avvenimenti oħra kull sena, fosthom il-Festival tal-Warda b’Ħames Petali (b’referenza għall-istemma ta’ Rožmberk), li jsir fi tmiem il-ġimgħa tas-solstizju tas-sajf. Iż-żona ċentrali tal-belt tinbidel f’belt Medjevali b’artiġjani, artisti, mużiċisti u nies lokali lebsin kostumi Medjevali. Fost l-attivitajiet li jsiru hemm spettakli taż-żfin storiku, issarar bil-lanza fuq iż-żwiemel, ġlied bix-xwabel, ġigġigogu, u spettakli teatrali folkloristiċi fil-kwartieri ħdejn il-kastell u tul ix-xmara Vltava.

Il-Festival Internazzjonali tal-Mużika ta’ Český Krumlov jibda f’Lulju u jispiċċa f’Awwissu.^[14] Fost il-festivals tal-mużika li jsiru fis-sajf hemm ukoll il-Festival fil-Beraħ ta’ Krumlov li jsir fl-aħħar ta’ Ġunju fil-Ġnien tal-Birrerija Eggenberg.

Mir-Rivoluzzjoni tal-Bellus fl-1989, ġew stabbiliti iktar minn tmenin ristorant fil-belt, l-iktar ħdejn ix-xmara u ħdejn il-kastell.

Český Krumlov intużat biex inġibdu films bħal The Illusionist (2006) u Hostel (2005), kif ukoll il-film Ġermaniż tal-1973 Traumstadt.^[15]

• Familja Rosenberg (biċ-Ċek: Rožmberk(ové), sg. z Rožmberka), mill-1250
• Familja Eggenberg (mill-1622 sal-1717)
• Anton Hickel (1745-1798), pittur
• Egon Schiele (1890-1918), pittur, għex fil-belt u hemm mużew iddedikat għalih imsejjaħ Egon Schiele Art Centrum. Pitter pajsaġġi urbani bħal Dämmernde Stadt (1913).
• Karel Šmirous (1890-1981), xjenzat
• Petr Eben (1929-2007), kompożitur
• Anna Chromý (twieldet fl-1940), pittur u skultur
• Dana Kuchtová (twieldet fl-1961), politiku
• Luděk Sekyra (twieled fl-1964), negozjant
• Petr Muk (1965-2010), kantant pop
• Tomáš Kobes (twieled fl-1978), sportiv li jipprattika s-slalom bil-kenura
• Jan Matura (twieled fl-1980), sportiv li jaqbeż bl-iski

1. ^ ^{a b} Centre, UNESCO World Heritage. "Historic Centre of Český Krumlov". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2021-03-16.
2. ^ Berit, Město Český Krumlov, webová platforma @OIS-Lubor Mrázek, Jaroslav. "Historie města Český Krumlov". Český Krumlov (biċ-Ċek). Miġbur 2021-03-16.
3. ^ Walter Kuhn, Geschichte der deutschen Ostsiedlung in der Neuzeit, Vol. 1 (Cologne 1955), p. 85.
4. ^ Berit, Město Český Krumlov, webová platforma @OIS-Lubor Mrázek, Jaroslav. "Ecclesiastical History of Český Krumlov". Český Krumlov (bl-Ingliż). Miġbur 2021-03-16.
5. ^ Gerald D. Feldman et al., Österreichische Banken und Sparkassen im Nationalsozialismus und in der Nachkriegszeit (München 2006), p. 897.
6. ^ Berit, Město Český Krumlov, webová platforma @OIS-Lubor Mrázek, Jaroslav. "Požadovaná stránka nebyla nalezena". www.ckrumlov.cz (biċ-Ċek). Miġbur 2021-03-16.
7. ^ ^{a b ċ} Sváček, Libor (2015). UNESCO. pp. 28-39. ISBN 978-80-7339-067-9.
8. ^ "Budějovice a jižní Čechy - zprávy". iDNES.cz. Miġbur 2021-03-16.
9. ^ "The Pearl of South Bohemia | Foreigners.cz Blog". blog.foreigners.cz (bl-Ingliż). 2020-07-22. Miġbur 2021-03-16.
10. ^ "Český Krumlov Garden". World Monuments Fund (bl-Ingliż). Miġbur 2021-03-16.
11. ^ Winder, Simon (2013). Danubia: A personal history of Habsburg Europe. London, UK: Picador. p. 115. ISBN 978-1-4472-2977-3.
12. ^ Mrazek (mrazek@ckrumlov.cz), Lubor. "Exhibitions | Egon Schiele Art Centrum - gallery Český Krumlov". info.ckrumlov.info (bl-Ingliż). Miġbur 2021-03-16.
13. ^ "Home - Moldavites museum". Muzeum vltavínů Český Krumlov (biċ-Ċek). Miġbur 2021-03-16.
14. ^ "International Music Festival Český Krumlov - Festival Krumlov 2021 - Mezinárodní hudební festival". Festival Krumlov 2021 - Mezinárodní hudební festival (bl-Ingliż). Miġbur 2021-03-16.
15. ^ "Imdb".
16. ^ ^{a b} Berit, Město Český Krumlov, webová platforma @OIS-Lubor Mrázek, Jaroslav. "Partnerská města". www.ckrumlov.cz (biċ-Ċek). Miġbur 2021-03-16.