Fanahy Masina

Ny Fanahy Masina, araka ny finoana jiosy sy kristiana, dia fanahy na olona na herin' Andriamanitra anatanterahany ny zavatra kasainy hatao, hatramin' ny famoronana izao tontolo izao ka hatramin’ izao. Hita ombieniombieny ny firesahana ny Fanahy Masina ao amin' ny Baibolin' ny jodaisma sy ny kristianisma. Ny fivavahana sasany, toy ny silamo sy ny bahaisma, dia mino ny fisian' ny Fanahy Masina koa nefa samy manana ny fomba fampianarany an' izany.

Samy manana ny zavatra antaony hoe Fanahy Masina ny fivavahana abrahamika toy ny jodaisma, ny kristianisma, ny finoana silamo ary ny finoana bahay.

Maro ny andinin-tsoratra ao amin' ny Baiboly amin' ny teny hebreo (Testamenta Taloha) izay milaza mivantana ny Fanahy Masina na heverin' ny teôlôjiana fa milaza izany. Anisan' izany ny ao amin' ny Bokin' ny Genesisy (Gen 1:2; 2:7), ny ao amin' ny Bokin' ny Salamo (Sal 51 (50):13; 98 (97):1), ny ao amin' ny Bokin' i Jeremia (Jer 23:9), ny ao amin' ny Boky faharoan' i Samoela (2Sam 23:2-3), ny ao amin' ny Bokin' i Isaia (Isa 11:1-2), ary ny ao amin' ny Bokin' i Jôela (Jôel 2:28-29).

Ao amin' ny jodaisma dia רוח הקודש / ruakh ha-kodesh ("fanahy masina") na Fanahin' Andriamanitra ny Fanahy Masina. Ny andian-teny hoe Fanahy Masina dia fandraisana sy fandikana ny teny hebreo hoe רוח הקודש / ruakh ha-kodesh (midika hoe "fanahy masina"). Hita ao amin' ny Baiboly amin' ny teny hebreo koa ny hoe רוּחַ קָדְשְׁךָ / ruakḥ qodshəka, "ny fanahinao masina" (Salamo 5:11), sy רוּחַ קָדְשׁוֹ / ruakḥ qodshō, "ny fanahiny masina" (Isaia 63:10-11).

• "Aza manary ahy hiala eo anatrehanao; ary aza manaisotra ny Fanahinao Masina (רוּחַ קָדְשְׁךָ) amiko." (Salamo 51:11, Ny Baiboly).

• "¹⁰ Izy ireo kosa anefa niodina sy nampalahelo ny Fahaniny Masina; ka dia tonga fahavalon' izy ireo izy tamin' izay, ary ny tenany no niady tamin' ireny ¹¹ Dia nahatsiaro ny andro fahiny, ny andron' i Moizy, ny vahoakany! Aiza ilay nitondra niakatra avy tamin' ny ranomasina, ny mpiandry ny andian' ondriny? Aiza ilay nametraka teo amin' izy ireo, ny Fanahiny Masina" (Izaia 63:10-11, Ny Baiboly Masina)

Ny andian-teny izay nadika hoe "fanahin' Andriamanitra" dia miseho koa:

• "Ary ny tany dia tsy nisy endrika sady foana; ary aizina no tambonin' ny lalina. Ary ny fanahin' Andriamanitrananomba tambonin' ny rano." (Genesisy 1:2, Ny Baiboly)
• "Dia noraisin' i Samoela ny tandroka nisy diloilo, ka nohosorany teo afovoan' ny rahalahiny io; ary hatramin' izany andro izany sy tamin' ny andro manaraka, dia nidina tamin' i Davida ny fanahin' ny Tompo Dia niainga Samoela nankany Ramata." (1 Samoela 16:13, Ny Baiboly Masina)
• "Ampianaro hanao ny sitraponao aho; Fa Hianao no Andriamanitro; Aoka ny Fanahinao tsara no hitarihanao ahy amin' izay tany marina." (Salamo 143:10, Ny Baiboly)
• "Fa handatsaka rano amin' ny tany mangetana aho; sy sakeli-drano eo amin' ny tany karankaina. Handatsaka ny fanahiko amin' ny taranakao aho, sy ny fitahiako amin' ny solofonao." Izaia 44:3, Ny Baiboly Masina)
• "Ary rahefa afaka izany, dia indro fa handatsaka ny Fanahiko amin' ny nofo rehetra aho, ka ny zanakalahy aman-janakavavinareo haminany; ny anti-panahinareo hahita nofy, ny zatovonareo hahazo fahitana." (Jôely 3:1, Ny Baiboly Masina)

Ny fiangonana mino ny Trinite dia manao ny Fanahy Masina ho iray amin' ireo persôna telon' Andriamanitra tokana. Ansan' ireo ny Fiangonana katôlika, ny Fiangonana ôrtôdôksa, ny Fiangonana anglikana ary ny ankamaroan' ny Fiangonana prôtestanta sy ara-pilazantsara. Tsy mitovy tanteraka anefa ny fampianaran' izy ireo. Hita izany tsy fitoviana izany eo amin' ny fanekem-pinoana.

Ao amin' ny Fanekem-pinoana apôstôlika (izay tsy ampiasain' ireo Fiangonana Tatsinanana, anisan' izany ny Ôrtôdôksa) dia tsy ahitana afa-tsy ny hoe "Mino ny Fanahy Masina aho", ka tsy ahafantarana na persôna na Andriamanitra ny Fanahy Masina.

Ny Fanekem-pinoana nikeana-kônstatinôpôlitana dia manamafy ny maha Andriamanitra ny Fanahy Masina nefa tsy mampitombo isa an' Andriamaitra izany. Ny Fanekem-pinoana nikeana dia nisy tovana natao taty aoriana ka nampidirin' ny Fiangonana Tandrefana miteny latina ny teny hoe "sy tamin' ny Zanaka" (grika: καὶ τοῦ Υἱοῦ / kai tou Uiou; latina: Filioque) izay nanova ny tokony hinoana momba ny fifandraisan' ny Fanahy Masina sy ny Zanaka ka lasa mivoaka avy amin' ny Ray sy ny Zanaka ny Fanahy Masina. Nandova izany koa ireo fiangonana mino ny Trinite izay nateraky ny Refôrmasiona prôtestanta.

Tsy eken' ny Fiangonana Tatsinanana (anisan' izany ny Fiangonana ôrtôdôksa sy ny Fiangonana armeniana) anefa ny nampitsofohan' ny Fiangonana Tandrefana ilay hevitra hoe "nivoaka tamin' ny Zanaka koa ny Fanahy Masina" izay nomena ny anarana latina hoe Filioque (grika: καὶ τοῦ Υἱοῦ / kaὶ toū Uioū). Isan' ny zavatra nampisaraka ny Fiangonana Tatsinanana tamin' ny Fiangonana Tandrefana izany taty aoriana. Amin'ny Fiangonana Tatsinana dia nivoaka avy amin' ny Ray fotsiny ny Fanahy Masina fa tsy tamin' ny Zanaka koa.

Tamin' ny fotoana niadian-kevitra momba ny Ray sy ny Zanaka ary ny Fanahy Masina dia nampangaina ho mino andriamanitra telo (triteisma) ireo nanohana ny Trinite.

Ny fiangonana tsy mihevitra ny Trinite ho midika fisian' Andriamanitra telo dia mampianatra fa herin' Andriamanitra ny Fanahy Masina fa tsy persôna no tsy Andriamanitra. Teo amin' ny tantara dia nisy ireo nihevitra ny Fanahy Masina ho iray amin' ireo fomba fiseho telon' ilay Andriamanitra tokana, izany no atao hoe môdalisma: ny Ray sy ny Fanahy Masina dia tsy iza fa ilay Andriamanitra tokana tonga nofo tao amin' i Jesoa Kristy ihany. Ankehitriny dia maro ny fiangonana tsy mino ny Trinite izay milaza fa hery entin' Andriamanitra fa tsy persôna ny Fanahy Masina. Amin' ny Vavolombelon' i Jehovah, ohatra, dia hery miasa ao amin' Andriamanitra ny "fanahy masina", tsy mitambatra ho Trinite ny Ray sy ny Zanaka (Jesosy) ary ny fanahy masina. Mampiasa sora-madinika ny Vavolombelon' i Jehovah raha manoratra io herin' Andriamanitra io (fanahy masina fa tsy Fanany Masina) mba hanehoany ny tsy maha persôna an' izany.

Ankehitriny dia misy ny fiangonana izay manaiky fa Andriamanitra mahaleo tena fa tsy personan' Andriamanitra tokana ny Fanahy Masina, tsy iza izany fa ny fiangonana ao amin' ny Hetsika Olomasin' ny Andro Farany , ka tena fantatra amin' izy ireo dia ny Fiangonan' i Jesoa Kristy ho an' ny Olomasin' ny Andro Farany. Ny Ray sy ny Zanaka ary ny Fanahy Masina dia Andriamanitra telo samy manana ny persônany sy ny natiorany avy nefa mifameno. Ny Fanahy Masina dia voalazan' ny fampianaran' ny Olomasin' ny Andro Farany fa mpikambana fahatelo ao amin' ireo Andriamanitra telo, sady lazainy fa olona Fanahy tsy manana vatana nofo sy taolana, araka ny fampianarany ao amin' ny Fotopampianarana sy Fanekempihavanana (F&F): "Ny Ray dia manana vatana nofo sy taolana azo tsapaina toy ny an' ny olona; ny Zanaka koa; fa ny Fanahy Masina dia tsy manana vatana nofo sy taolana fa vatana Fanahy, fa raha tsy izany dia tsy afaka mitoetra ao anatintsika ny Fanahy Masina." (F&F 130:22).

Ny Fanahy Masina, izay atao amin' ny teny arabo hoe روح القدس / Ruh al-Qudus, dia voaresaka inefatra ao amin' ny Kor'any, izay milaza azy ho miasa araka ny sitrapon' Andriamanitra na miantoka ny fifandraisana amin' Andriamanitra. Tsy tena mazava anefa raha manondro fanahy tokana ny hoe Fanahy Masina ao amin' ireo andalana efatra ireo. Tsy Andriamanira sady tsy persôna ny Fanahy Masina. Ny ankamaroan' ny fitantarana ao amin' ny Hadita dia manao ny Fanahy Masina ho ny anjely Jibraily (Gabriela). Ny teny hoe Fanahy (amin' ny teny arabo: الروح / al-Ruh) tsy miaraka amin' ny hoe Masina, dia heverina fa ny fanahy mpamorona avy amin' Andriamanitra nentiny namelomana an' i Adama, sady nanindry mandry na nitsilo tamin' ny fomba maro samihafa ny irak' Andriamanitra toa an' i Jesoa sy i Abrahama. Ny finoana ny Trinite izay manao ny Fanahy Masina ho Andriamanitra dia toherin' ny Kor'any ary ataony fa fitenenan-dratsy an' Andriamanitra.

Ny finoana bahay dia manana ny ataony hoe Fanahy Lehibe Indrindra, izay inoany ho ny hatsaram-pon' Andriamanitra. Ampiasain' ny mpino bahay izany teny izany mba hiresahany ny fidinan' ny Fanahin' Andriamanitra eo amin' ny iraka alefany (ny mpaminanin' Andriamanitra) izay ahitana an' i Jesoa, i Mohamady, i Baha'ula sns.

Amin' ny finoana bahay, ny Fanahy Masina dia ny lalana ahafahan' ny fahendren' Andriamanitra hikambana amin' ny irany, ary maro ny fomba filazana azy sy ny fomba fisehony, arakaraka ny fivavahana, ka anisan' izay ilay roimemy nirehitra hitan' i Mosesy, ny afo masin' i Zaratostra (na Zôrôastra), ny voromailala tamin' ny andron' i Jesoa, ary ny "Mpanompo vavin' ny Lanitra" hitan' i Baha'ula. Ny finoana bahay dia mitsipaka ny filazana fa mpiara-miasa ao amin' Andriamanitra ny Fanahy Masina, ny inoany dia ny maha iray amin' ny toetra maha izy an' Andriamanitra azy.

Manana ny zavatra ataony hoe "Fanahy Masina" na mitovitovy amin' izany koa ny fivavahana hafa sasany, toy ny hindoisma sy ny zôrôastrisma.

Ny ataon' ny hindoisma hoe Advaita dia mifanandrify amin' ny Trinite sady nohazavain' i Raimon Panikkar, mpampianatra taranja Fampitahana ny Fivavahana sy Tantaran' ny Fivavahana, ao amin' ny Oniversiten' i Kalifornia. Nilaza izy fa ny Fanahy Masina, izay iray amin' ny persôna telon' ny Trinite (ny Ray sy ny Teny ary ny Fanahy Masina), dia tetezana mampitohy ny kristianisma amin' ny hindoisma.

Ao amin' ny zôrôastrisma ny Fanahy Masina, izay fantatra amin' ny anarana hoe Spenta Mainyu, dia ny endrik' i Ahura Mazda, ilay Andriamanitra Mpamorona fara tampony ao amin' ny fivavahana zôrôazstriana. Loharanon' ny fahatsarana eo amin' izao rehetra izao ny Fanahy Masina, izy no pitik' afom-piainana ao amin' ny olombelona, ary mpitari-dalana farany ho an' ny olombelona amin' ny fahitsiana sy ny fiombonana na firaisana amin' Andriamanitra. Ny Fanahy Masina dia mifanohitra mivantana amin' i Angra Mainyu, izay loharanin' ny faharatsiana rehetra sady mitarika ny olombelona hania.

• Tsindrimandry na Fitsilovana
• Pneomatôlôjia
• Fanahy Masina (kristianisma)
• Fanahy Masina ao amin' ny jodaisma
• Fanahy Masina ao amin' ny silamo

• Fampianaran'ny Loterana ny Fanahy Masina Archived Mey 29, 2018 at the Wayback Machine

• Fampianaran'ny Vavolombelon'i Jehovah ny fanahy masina