Katar
| Katar | ||
| دولة قطر Dawlat Qatar | ||
| ||
| Standardo di Katar | Blazono di Katar | |
| Nacionala himno: | ||
| As Salam al Amiri | ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Doha | |
| · Habitanti: | 339 847 (2004) | |
| Precipua urbo: | Doha | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | Araba | |
| Tipo: | Monarkio | |
| · Emiro: | Tamim bin Hamad Al Thani | |
| · Chefa ministro: | Khaled ben Khalifa ben Abdelaziz Al Thani | |
Surfaco: (164ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 11 437 km² | |
| · Aquo: | neglijebla % | |
Habitanti: (143ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 2 532 104[1] (2023) | |
| · Denseso di habitantaro: | 176 hab./km² | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Dinaro di Katar | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | QA
| |
QAT
| ||
634
| ||
| Reto-domeno: | .qa | |
Katar (Arabe: قطر), oficale Stato Katar (دولة قطر Dawlat Qatar) esas lando en Azia an la mikra peninsulo Katar, sud-este de Araba peninsulo. Ol havas kom vicini Saudi-Arabia sude ed insulo Bahrain weste. Katar anke havas marala frontieri kun Unionita Araba Emirii e kun Iran.
Pos Otomana regno, la regiono divenis Britaniana protektorato til 1971, kande ol nedependanteskis.
Bazala fakti pri Katar.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
| Precipua artiklo: Historio di Katar |
Homi ja okupis la regiono di nuna Katar cirkume 50 000 yari ante nun, dum petr-epoko[2]. Kolonieti ed utensili de petr-epoko deskovresis en tota peninsulo.[2] Utensili del epoko Ubaid de Mezopotamia (c. 6,5 mil til 3,8 mil yari aK) trovesis en rivala zoni. En 224 pos Kristo, imperio Sasanid dominacis la regiono.
Mohamedana religio komencis adoptesar en la regiono depos yaro 628. Cirkume la duimo di la 7ma yarcento, Mohamedani konquestis Persia, ed imperio Sasanid finis.
En 1521, Portugalani siejis la regiono e konstruktis multa fortresi ibe. La regiono aparis unesmafoye en Portugalana mapi en 1563. En 1602, Portugalani ekpulsesis. En 1766, membri de familio Al Khalifa migris de la nuna Kuwait ad anciena urbo Zubarah.
En 1871 Otoman imperio expansis lua dominaco en la regiono, ma en 1913 ol renuncis suvereneso super Katar. Dum l'Unesma mondomilito, l'emiro Abdullah bin Jassim Al Thani signatis pakto kun Britaniani, e transformis Katar en protektorato.
Katar nedependanteskis del Unionita Rejio ye la 3ma di septembro 1971.
Politiko
[redaktar | redaktar fonto]
Katar esas ambe absoluta e konstitucala monarkio. De 1825 - kande la dinastio Al Thani kreesis - til nun la sama rejala familio guvernas la lando. La nuna chefo di stato e 8ma emiro di la familio Al Thani esas Tamim bin Hamad Al Thani, qua heredis la trono de lua patro Abdullah bin Khalifah Al Thani ye la 25ma di junio 2013.
Existas Konsulto-Konsilistaro (Majlis as-Shura) kun 45 membri, qui helpas l'emiro administrar. En 2003 aprobesis la konstituco di la lando per plebicito, kun 98% yes-voti.[3][4] Ol stipulis direta elekto por 30 ek la 45 membri de la Konsilantaro. Tamen, la legaro di Katar ne posibligas existar politikala partisi o sindikati.[5] La bazo di la legaro Katarana esas Sharia, la legaro Mohamedana, tamen fakte la legaro di la lando mixas Sharia e civila legaro. Sharia uzesas por legaro pri familiala temi, heredo, e por definar kelka krimini (inkluzite pri adultero, furto e hom-ocido). En kelka kazi, korti qui judicias familiala temi segun Sharia-legaro judikas deklari da mulieri kom havanta la duimo di importo di deklari di viri.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
La surfaco totala di Katar equivalas olta di Libano e de Usana stato Connecticut. La lando okupas peninsulo longa de 150 kilometri e kelka insuli che Persiana gulfo.
Granda parto de lua tereni esas basa e plana, e kovresas da dezerti ek roki e gravii, kun poka duni. La maxim alta monto di la lando, Tuwayyir al Hamir, kun altitudo di 103 metri, jacas sude de Katar[6], ne multe distanta de la frontiero kun Saudi-Arabia.
Ne existas permananta fluvii. La poka drinkebla aquo venas de subtera fonti e de la distilo di marala aquo. Nur en la nordo di la lando existas fertila suli kun vejetantaro.[6] Kelka arei di la litoro kovresas da marshi di aqui saloza.
Katar recevas min kam 100 milimetri di pluvi omnayare, esanta un ek la maxim sika landi de la mondo. Pro la proximeso kun Persiana gulfo, lua klimato esas subtropikala humida, e varma dum la tota yaro. L'atmosferala humideso varias de 40% til 70%, segun la monato. Dum la somero, temperaturi povas superirar 45°C, kontre ke dum vintro li esas mezavalore 17°C, ma en kelka dii li povas falar til 10°C.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]| Precipua artiklo: Ekonomio di Katar |
Katar divenis richa lando pro l'extraktado di petrolo e naturala gaso, qua reprezentas 85% de lua exportaci ed esas lua precipua ekonomikala produkturo. La granda jaceyo konocata kom "South Pars" en Iran, e "North Dome" en Katar, esas la maxim granda jaceyo di naturala gaso de la mondo.
Demografio
[redaktar | redaktar fonto]
Segun statistiki de The World Factbook por 2023, Katar havis 2 532 104 habitanti.[1] La maxim multa (88,4%) ne naskis en Katar. Katarani esis nur 11,6%, segun statistiki por 2015.[1] Pro la granda quanto di enmigranti qui laboras en Katar, la maxim multa habitanti evas de 20 til 59 yari, e la maxim multa esas viri.
L'oficala linguo di la lando esas Araba. L'Angla ordinare uzesas kom duesma linguo.[1]
La religio kun maxim granda nombro di adepti esas Islamo, praktikata da 65,2% de la habitantaro. Kristani esas 13,7%, Hindui esas 15,9%, Budhisti esas 3,8%, e la cetera praktikas populala kredaji, segun statistiki pri 2020.[1]
La maxim populoza urbo di Katar esas la chefurbo, Doha. Altra importanta urbi esas Ar-Rayyan e Al-Wakrah.
Kulturo
[redaktar | redaktar fonto]La kulturo di Katar (muziko, arto, vestaro e koquarto) esas simila ad altra Araba stati. La lando usas Sharia kom bazo di lua legaro, e la maxim multa habitantaro esas sunni-Mohamedani.
Lua literaturo originis dum la komenco dil 19ma yarcento. Abdul Jalil Al-Tabatabai, e Mohammed bin Abdullah bin Uthaymeen skribis l'unesma poemi di la lando. Pos komencar l'exploto di petrolo dum la duimo dil 20ma yarcento, multa Katarani abandonis nomada tradicioni e migris a la urbi. Multi rapide lernis quale lektar e skribar, e pos 1970 l'intereso pri kurta naraci augmentis.
Jurnalaro e brodkasto-moyeni de Katar ne judikesas kom libera dal neguvernala organizuro Freedom House. On dicas ke jurnalisti praktikas "su-censuro", nome koncerne informi pri la rejala familio. Televiziono-brodkasto komencis en 1970 en la lando. Nun, l'Araba televiziono Al-Jazira brodkastas de Doha. Ol komencis brodkastar en 1996, kom televiziono-kanalo qua transmisis novaji per satelito, ma pose expansis e nun ol havas plura televiziono-kanali.
Futbalo esas la maxim populara sporto en la lando, sive segun quanto di ludisti, sivo segun quanto di expektanti. En 2019 la nacionala futbalo-esquado di la lando vinkis unesmafoye l'Aziana Kupo AFC. Antee, en 1988 ed itere en 2011, la lando gastigis ca championkonkurso. En 2022 la lando gastigos la Mondala Kupo di Futbalo.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Qatar - The World Factbook - Publikigita da CIA. URL vidita ye 20ma di aprilo 2019. Idiomo: Angla.
- ↑ 2,0 2,1 Qatar: Historical Background - Autoro: Toth, Anthony. Publikigita da Library of Congress - Federal Research Division. Dato di publikigo: januaro 1993.
- ↑ http://www.electionguide.org/results.php?ID=341
- ↑ https://www.princeton.edu/~pcwcr/reports/qatar2003.html
- ↑ The People Want Reform… In Qatar, Too. - Publikigita da Jadaliyya.
- ↑ 6,0 6,1 Almanaque Mundial 2012. Publikigita da Editorial Televisa. Dato di publikigo: 2012. Pagino/pagini: 424-425. Idiomo: Hispana.
