Budestecy
| němsce | Großpostwitz | |
| ||
| Wopon | ||
|---|---|---|
| ||
| Zakładne daty | ||
| stat |  Němska
| |
| zwjazkowy kraj |  Sakska
| |
| wokrjes | Budyski | |
| wysokosć | 241 metrow n.m.hł. | |
| přestrjeń | 16,47 km² | |
| wobydlerstwo | 2.690 (31. dec 2023)[1] | |
| hustosć zasydlenja | 163 wob. na km² | |
| póstowe čisło | 02692 | |
| předwólba | (+49) 035938 | |
| awtowa značka | BZ, BIW, HY, KM | |
| Politika a zarjadnistwo | ||
| wjesnjanosta | Markus Michauk (Wotewrjena lisćina) | |
| adresa | Dwórnišćowa 2 02692 Budestecy | |
| webstrona | grosspostwitz.de | |
| Połoženje Budestec w Sakskej | ||
 | ||
wikidata: Budestecy (Q93240)
| ||
Budestecy (němsce Großpostwitz) su wjes a gmejna w Hornjej Łužicy, ležaca w sprjewinym dole mjez Lubinom a Mnišoncom něhdźe sydom kilometrow južnje Budyšina.
Hač na Jiłocy słušeja wšitke gmejnske dźěle oficielnje do serbskeho sydlenskeho ruma. Gmejna přisłuša zarjadniskemu zhromadźenstwu Budestecy-Hornja Hórka.
Susodne gmejny su Kubšicy na sewjerowuchodźe, Kumwałd na juhowuchodźe, město Šěrachow-Korzym na juhu, Hornja Hórka na zapadźe a wulke wokrjesne město Budyšin na sewjerozapadźe.
Stawizny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Prěnje historiske naspomnjenje jako Bustewitz pochadźa z lěta 1331.[2] W lěće 1413 mjenuje so wjes jako knježe sydło, ležownostne knjejstwo měješe pak znajmjeńša wot 15. lětstotka Budyska měšćanska rada. Wot toho časa su Budestecy tež wosadna wjes za wokolinu.
W 1930tych lětach zagmejnowachu so Dźenikecy, Hajnicy a Rašow (1934) kaž tež Zahor, Kózły a Chójnička (1936). 1950 přińdu Bělšecy ke gmejnje. Z komunalnej reformu 1994 dóstanu Budestecy Bónjecy a Lubjenc wot Kubšiskeje gmejny a 1999 so Jiłocy zagmejnowachu.
Wot 1877 do 2004 mějachu Budestecy dwórnišćo při železniskej čarje Budyšin–Žandawa. Wo znowawotewrjenju čary so sčasami diskutuje.
Wobydlerstwo a rěč
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]W lěće 1884 měješe wjes po Mukowej statistice 575 wobydlerjow, z nich 432 Serbow (75 %).[3] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbski podźěl wobydlerstwa wot jenož hišće 14,3 %.[4] Posledni serbski farar Budestečanskeje wosady bě Bohuměr Rejsler, kiž tu wot lěta 1947 skutkowaše a w lěće 1968 zemrě.[5]
Po ludličenju w lěće 2011 bydlachu we wsy 1723 wobydlerjow w přerěznej starobje wot 48,1 lět (Sakska: 46,4).[6] Po samsnym ličenju bě 33,6 % wobydlerjow Budestečanskeje gmejny ewangelskeje a 7,2 % katolskeje konfesije.[7]
Wjesne dźěle
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Do Budestečanskeje gmejny słušeja slědowace wsy:
| wob. | přer. staroba |
♀/♂a | kwocient młodychb |
kwocient starychc |
wosoby/ domjacnosć | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Bělšecy | 234 | 44,9 | 89 | 31 | 39 | 2,4 |
| Bónjecy | 75 | 44,8 | 103 | 26 | 34 | 2,3 |
| Budestecy | 1723 | 48,1 | 95 | 22 | 47 | 2,1 |
| Dźenikecy | 48 | 35,0 | 92 | 33 | 12 | 2,2 |
| Chójnička | 29 | 37,5 | 164 | 23 | 9 | 3,2 |
| Jiłocy | 334 | 48,5 | 99 | 17 | 36 | 2,5 |
| Kózły | 137 | 45,8 | 99 | 24 | 30 | 2,6 |
| Lubjenc | 32 | 48,9 | 146 | 21 | 47 | 2,1 |
| Rašow | 119 | 45,1 | 98 | 20 | 27 | 2,4 |
| Zahor | 92 | 48,7 | 96 | 20 | 47 | 2,3 |
| gmejna | 2823 | 47,2 | 96 | 23 | 42 | 2,2 |
| podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[8] a: ličba mužow na 100 žonow b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 | ||||||
Něhdyša wjes Hajnicy je mjeztym dźěl Budestec.
Politika
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 52 (Budyšin 1) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).
Gmejnska rada
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Gmejnska rada ma tuchwilu štyrnaće čłonow. Komunalne wólby lěta 2019 mějachu slědowace wuslědki:[9]
| Strony a zjednoćenstwa | 2019 | 2014 | ||
|---|---|---|---|---|
| % | sydła | % | sydła | |
| Zjawna lisćina Budestecy (OLG) | 53,9 | 9 | - | - |
| CDU | 22,4 | 3 | 56,6 | 10 |
| Swobodni wolerjo | 18,0 | 2 | 26,8 | 4 |
| Lěwica | 5,7 | 0 | 14,5 | 2 |
| cyłkownje | 100,0 | 14 | 100,0 | 14 |
| wobdźělenje | 75,3 % | 58,3 % | ||
Wjesnjanosta
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]Hłownohamtski wjesnjanosta Budestec je wot lěta 2019 Markus Michauk (CDU). Wón bu dnja 16. junija 2019 w druhim wólbnym kole ze 66,5 % hłosow za naslědnika Franka Lehmanna woleny. Wolerske wobdźělenje wučini 57,3 %.[10]
| wólba | wjesnjanosta | namjet | wuslědk (%) |
|---|---|---|---|
| 2019 | Markus Michauk | OLG | 66,5 |
| 2014 | Frank Lehmann | Lehmann | 92,9 |
| 2007 | 99,2 |
Wosobiny
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]W Budestecach so narodźili
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Michał Frencel (1667–1752) – farar, basnik
- Jan Gotthelf Běmar (1704–47) – farar, spisaćel nabožinskich spisow
- Jan Gotthold Běmar (1706–83) – prědar, spisaćel nabožinskich spisow
- Jan Gotttrau Běmar (1710–79) – farar, spisaćel nabožinskich spisow
W Budestecach skutkowali
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Michał Frencel (1628–1706) – farar, rěčespytny slědźer, sobuzałožer hornjoserbskeje spisowneje rěče; 1662–1706 Budestečanski farar
- Jan Běmar (1671–1742) – duchowny a spisaćel nabožinskich spisow; 1706–42 Budestečanski farar
- Handrij Brósk (1802–77) – duchowny a narodny prócowar; 1834–74 Budestečanski farar
- Jan Herman Mrózak (1841–1902) – farar a kulturny prócowar; 1874–1902 w Budestecach
- Franc Moric Domaška (1862–1931) – farar a składnostny spisowaćel; 1902–31 w Budestecach
- Rudolf Jenč (1903–79) – literarny historikar a rěčespytnik; 1934–40 wučer w Budestecach
Žórła
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]- Jurij Brycka: Radna wjes Budestecy. W Rozhledźe 12/1992, str. 434–437
- ↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
- ↑ Budestecy w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
- ↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 53. → wšě wjeski
- ↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 244. [4146 wobydlerjow, z nich 433 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 61 z pasiwnymi, 99 serbskich dźěći a młodostnych, 3553 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
- ↑ Trudla Malinkowa: Spominamy. W: Pomhaj Bóh čo. 1/2018, str. 8
- ↑ Wuslědki ludličenja 2011 za Budestecy (pdf)
- ↑ Wuslědki censusa 2011 za Budestečansku gmejnu: Nabožina
- ↑ Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Budestecy (němsce)
- ↑ Wuslědki komunalnych wólbow dnja 26. meje 2019 w Budestecach na wahlen.sachsen.de
- ↑ Wuslědki komunalnych wólbow dnja 16. junija 2019 w Budestecach na statistik.sachsen.de
Wotkaz
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Budestecy – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Biskopicy |
Bóšicy |
Budestecy |
Budyšin |
Bukecy |
Dobruša-Huska |
Frankenthal |
Großharthau |
Großnaundorf |
Halštrow |
Halštrowska Hola |
Haselbachtal |
Hodźij |
Hornja Hórka |
Chrósćicy |
Kamjenc |
Kinspork |
Kubšicy |
Kulow |
Kumwałd |
Łaz |
Łuty |
Łužnica |
Malešecy |
Neukirch |
Njebjelčicy |
Njedźichow |
Njeswačidło |
Ohorn |
Ottendorf-Okrilla |
Pančicy-Kukow |
Połčnica |
Porchow |
Radeberg |
Radwor |
Rakecy |
Ralbicy-Róžant |
Ramnow |
Sćenjow |
Sepicy |
Smělna-Póckowy |
Sprjewiny Doł |
Swětła |
Šěrachow-Korzym |
Wachow |
Warnoćicy |
Wjazońca |
Wjelećin |
Wojerecy |
Wołbramecy |
Worklecy |
Wóslink |
Wóspork |
Wulka Dubrawa |
Wulke Rědorjecy |
Załom |
Zemicy-Tumicy
Zarjadniske zjednoćenstwa/zwjazki:
Biskopicy |
Budestecy-Hornja Hórka |
Großharthau |
Kinspork |
Njeswačidło |
Połčnica |
Při Klóšterskej wodźe