Njeswačidło

Njeswačidło

němsce	Neschwitz
DEC
Wopon
Zakładne daty
stat	Němska
zwjazkowy kraj	Sakska Sakska
wokrjes	Budyski
wysokosć	149 metrow n.m.hł.
přestrjeń	46,01 km²
wobydlerstwo	2.362 (31. dec 2023)[1]
hustosć zasydlenja	51 wob. na km²
póstowe čisło	02699
předwólby	(+49) 035933, 035937 (Wutołčicy, Banecy, Łahow)
awtowa značka	BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
wjesnjanosta	Gerd Schuster (CDU)
adresa	Dwórnišćowa 1 02699 Njeswačidło
webstrona	neschwitz.de
Połoženje Njeswačidła w Sakskej
wikidata: Njeswačidło (Q93265)

Njeswačidło (němsce Neschwitz) je wosadna wjes a gmejna w Hornjej Łužicy, sewjernje Budyšina.

Gmejna słuša do připóznateho sydlenskeho ruma Serbow w Sakskej. Wosebje we wjeskach na zapadźe gmejny so hač do dźensnišeho serbsce rěči. Hromadźe z susodnymi Bóšicami twori gmejna zarjadniske zhromadźenstwo Njeswačidło.

Wjes naspomni so k prěnjemu razej w lěće 1268 jako Nyzwas a bu w lěće 1410 jako knježe sydło pomjenowana.^[2] Słušeše hač do 14. lětstotka k Hodźijskej wosadźe a ma z toho časa swójsku wosadu.

Wot lěta 1890 měješe wjes dwórnišćo při železniskej čarje Budyšin–Rakecy, kotraž wjedźeše wot 1908 hač do Wojerec. W lěće 1999 zastajichu wosobowy wobchad a 2001 so čara zawrě. Wot 1947 do 2001 wjedźeše nimo toho industrijowa železnica z Njeswačidła do Wětrowa.

Kónc Druheje swětoweje wójny wojowachu němske wójsko a Čerwjena armeja kaž tež pólske jednotki we wobłuku bitwy wo Budyšin tež w Njeswačidle a wokolinje, při čimž bu 85 % twarjenjow we wsy wobškodźene. Tež ewangelska wosadna cyrkej wupali.

W lěće 1936 zagmejnowachu so Holešow, Nowa Wjes a Łomsk z Lišej Horu. 1974 slědowachu Dobrošicy a 1978 Šešow. Z wokrjesnej reformu lěta 1994 buštej Zarěč a Łuh do gmejny zapřijatej.

Po Mukowej statistice měješe Njeswačidło we 1880tych lětach 531 wobydlerjow, mjez nimi 441 Serbow (83 %) a 90 Němcow.^[3] Arnošt Černik zwěsći 1956 serbskorěčny podźěl wobydlerstwa Njeswačanskeje gmejny wot jenož hišće 32,1 %.^[4]

W lěće 1925 bě mjez 736 wobydlerjemi 711 ewangelskich a 22 katolskich. Po ludličenju 2011 bě 33,6 % gmejnskich wobydlerjow ewangelskeje a 18,9 % katolskeje konfesije (přewažnje w zapadnym dźělu).^[5]

wjes	wob.	přer. staroba	♀/♂a	kwocient młodychb	kwocient starychc	wosoby/ domjacnosć
Banecy	93	43,9	127	22	25	2,5
Dobrošicy	107	48,3	110	18	31	2,4
Holešow	48	44,1	85	19	14	2,4
Holeš. Dubrawka	87	43,4	107	32	42	2,3
Koslow	93	47,0	124	21	38	2,9
Króńca	32	46,1	113	20	40	2,3
Łahow	128	46,8	94	20	40	2,8
Łomsk	18	56,3	125	0	39	2,0
Łuh	297	43,4	106	18	21	2,3
Liša Hora	.	.	.	.	.	.
Mały Holešow	.	.	.	.	.	.
Njeswačidło	826	43,9	99	32	35	2,4
Nowa Wjes	189	47,1	99	28	41	2,5
Šešow	309	43,3	102	26	29	2,4
Wbohow	87	45,2	102	33	45	2,6
Wutołčicy	35	40,4	94	32	8	2,7
Zarěč	130	46,1	110	17	23	2,6
gmejna Njeswačidło	2498	44,5	102	26	31	2,5
podaća po cencusu 2011; staw: 9.5.2011[6] a: ličba mužow na 100 žonow b: poměr ličby wosobow pod 18 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65 c: poměr ličby wosobow nad 65 lětami k 100 wosobam mjez 18 a 65

Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 55 (Budyšin 4) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Njeswačanska gmejnska rada ma tuchwilu štyrnaće čłonow. Komunalne wólby poslednich lět mějachu slědowace wuslědki:^[7]

Strony a zjednoćenstwa	2019	2014		2009
	%	sydła	%	sydła	%	sydła
Rjemjesło a přemysło (HuG)	48,8	7	52,2	8	46,6	7
Zhromadźenstwo towarstwow (GdV)	30,5	5	17,9	2	16,2	2
Křesćansko-demokratiska unija Němskeje (CDU)	15,2	2	20,6	3	18,9	3
Lěwica	5,5	–	9,4	1	8,1	1
Přećeljo kultury a domizny Njeswačidło (KHN)	–	–	–	–	10,2	1
cyłkownje	100,0	14	100,0	14	100,0	14
wobdźělenje	69,1 %		57,5 %		55,4 %

Gmejnskej radźe přisłušeja wot 2019 slědowace radźićeljo a radźićelki:

• Rjemjesło a přemysło: Norbert Braun, Frank Heidan, Anita Knies, Gerd Graumüller, Anett Pötschke, Křesćan Budar, Roland Lehmann
• Zhromadźenstwo towarstwow: Jens Wetzko, Ramona Clauß, Dietrich Butter, Frank Koreng, Christoph Thräne
• CDU: Petra Wowtscherk, Tino Strümpe^[8]

Čestnohamtski wjesnjanosta Njeswačidła je wot lěta 2001 Gerd Schuster (CDU). Wón bu dnja 7. junija 2015 z 56,6 % hłosow w zastojnstwje wobkrućeny. Norbert Braun (HuG) dósta 43,4 %. Wolerske wobdźělenje wučini 57,7 %.^[9]

wólby wjesnjanosty

wólba	wjesnjanosta	namjet	wuslědk (%)
2022	Gerd Herbert Schuster	CDU	92,2
2015			56,6
2008			97,4
2001		Schuster	56,9

W Njeswačidle wobsteji zakładna šula, na kotrejž so tež serbšćina wuwučuje.^[10]

Přez gmejnski teritorij wjedźe zwjazkowa dróha B 96 z Budyšina (13 km z Njeswačidła) do Wojerec (25 km). Z Njeswačidła do Chrósćic (8 km) wjedźe statna dróha S 98. Najbliši wujězd awtodróhi A 4 je Słona Boršć (10 km).

• Pawoł Prätorius (1650–1709) – archidiakon w Budyšinje, magister, nabožinski a kulturny prócowar
• Křesćan Bohachwał Šlinčk (1734–1815) – farar, spisar stawizniskich a druhich pojednanjow
• Rudolf Mjeń (1767–1841) – farar, basnik
• Jurij Arnošt Wanak (1817–87) – farar, spisowaćel
• Jan Hajnca (1852–1926) – ludowy basnik

• Handrij Smoler (1693–1729) – farar, nabožinski prócowar; 1726–29 w Njeswačidle
• Jan Balthasar Langa (1697–1738) – farar, přełožowar nabožinskeho pismowstwa; 1732–38 w Njeswačidle
• Jurij Mjeń (1727–85) – farar, basnik a spisowaćel; 1750–85 w Njeswačidle
• Jan Bjedrich Langa (1738–70) – diakon, cyrkwinski stawiznar; 1764–70 w Njeswačidle
• Jurij Wanak (1764–1837) – wučer, přełožowar; 1787–1837 Njeswačanski wučer a kantor
• Korla Benjamin Hatas (1806–39) – farar, basnik; 1830–39 w Njeswačidle
• Arnošt Helas (1840–1920) – ćěsla, ludowy basnik a spisowaćel; bydleše 1880–1920 w Njeswačidle
• Jan Wałtar (1860–1921) – farar, serbski basnik němskeho pochada; 1906–21 w Njeswačidle

Za dalšich fararjow hlej zapisk wo Njeswačanskej cyrkwi.

• Manfred Ladusch, Gemeindeverwaltung Neschwitz: Neschwitz und seine Dörfer. Lusatia-Verlag, 2000.

1. ↑ Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2023; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
2. ↑ Njeswačidło w Digitalnym stawizniskim zapisu městnow Sakskeje (němsce)
3. ↑ Ernst Tschernik: Die Entwicklung der sorbischen Bevölkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 56. → wšě wjeski
4. ↑ Ludwig Elle: Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 1995, str. 245. [1366 wobydlerjow, z nich 326 dorosćenych z aktiwnymi znajomosćemi serbšćiny, 21 z pasiwnymi, 92 serbskich dźěći a młodostnych, 927 bjez znajomosćow] → wšě wjeski
5. ↑ Wuslědki censusa 2011 za Budyski wokrjes: Nabožina
6. ↑ Statistiski krajny zarjad Sakskeje: gmejna Njeswačidło (němsce)
7. ↑ Wuslědki komunalnych wólbow dnja 26. meje 2019 w Njeswačidle na wahlen.sachsen.de
8. ↑ Tole su woleni gmejnscy a měšćanscy radźićeljo. W Serbskich Nowinach dnja 29. meje 2019.
9. ↑ Wuslědki Njeswačanskich komunalnych wólbow dnja 7. junija 2015 na statistik.sachsen.de
10. ↑ Lisćina šulow z poskitkom serbskeje wučby na webstronje Rěčneho centruma WITAJ