Facatativá

Facatativá

Localización
4°48′53″N 74°21′19″O / 4.8147, -74.3553
Estado	Colombia
Departamentos	Cundinamarca
Provincia	Western Savanna Province (en)
Capital de	Western Savanna Province (en)
Poboación
Poboación	117.133 (2012) (740,14 hab./km²)
Xeografía
Superficie	158,258 km²
Altitude	2.586 m
Creación	3 de xullo de 1600
Identificador descritivo
Fuso horario	UTC−05:00
Páxina web	facatativa-cundinamarca.gov.co…

Facatativá é un concello do departamento de Cundinamarca, no centro de Colombia. É a capital da Provincia de Sabana Occidente. Atópase a 36 km de Bogotá, preto da estrada que conduce a Medellín. É a segunda cidade de Cundinamarca por poboación. Posúe especies tanto de flora como de fauna xa extintas noutros lugares do Altiplano Cundiboyacense. Alberga á súa vez o Parque arqueolóxico de Facatativá.

O topónimo «Facatativá» provén do muysc cubun (lingua muisca). Provén das raíces fac («fóra»), a (xenitivo de posesión) e ta («labranza»). Porén, a toponimia aceptada segundo as características que presenta o concello deriva da palabra das raíces faca («cercado», «fortaleza», «mansión señorial») e tyba («capitanía»). O significado máis usual é «Cercado forte ó final da chaira».^[1]

Os arredores de Facatativá foron un asentamento precolombiano. Os seus habitantes eran muiscas, da familia dos chibchas. Estes habitaron as zonas contiguas porque alí os terreos eran menos pantanosos.

O territorio pertencía ó cacicado de Bacatá e era un dos principais centros relixiosos dos indíxenas polas xigantescas pedras presentes na chaira. Estas representaban para os indíxenas un misterio, un refuxio e un forte militar, pois eran o principal sitio de defensa contra os panches. Hai ademais unha serie de túneles subterráneos que nacen nas covas nas rocahs. Atribúeselles un uso militar e para ofrecer ouro á terra.

Cando Gonzalo Jiménez de Quesada se decatou de que o zipa Tisquesusa se atopaba en Facatativá, atacouno no medio da noite. Tisquesusa saíu a correr no medio da escuridade, entre as matogueiras, ata que un soldado español, sen saber que se trataba do zipa, o atravesou no peito cunha espada e quitoulle as súas pertenzas.

O día seguinte, os servidores de Tisquesusa atoparon o seu corpo logo de ver paxaros sobrevoando no sector. Enseguida o levaron e o sepultaron nun lugar descoñecido. O Parque das Pedras do Tunjo podería ser o "Cercado de Pedra" onde Tisquesusa se refuxiou e en cuxas proximidades foi asasinado.

Anoxados por non atopar o tesouro de Tisquesusa, os españois regresaron a Funza, e só algúns días despois se decataron de que o zipa morrera aquela noite

Ante a debilidade de Chiayzaque, cacique de Chía e lexítimo sucesor de Tisquesusa, Zaquesazipa asumiu o mando do zipazgo.

A fundación no sitio actual, por parte dos españois, dáse no medio do antigo "Tocatativa" e "O Cercado". Os españois Alonso Olalla Herrera e Hernando de Alcocer realizan en 1561 o "Ritual de Conquista", esixido naquel entón pola Coroa Española, e decláranse fundadores de Facatativá e Bojacá. Outórgaselle a Olalla Herrera a encomenda de Facatativá e a Alcocer a de Bojacá.

Na Colonia ábrese o camiño que de Santafé de Bogotá conducía a Honda. Facatativá, pola súa posición estratéxica, toma grande importancia no Novo Reino de Granada. Nesta época, a extensión do resgardo indíxena increméntase ó converterse nun importante punto comercial entre a capital, o río Magdalena e a cidade de Guaduas.

O 25 de maio de 1781 José Antonio Galán dirixiuse a Facatativá para deter a Juan Francisco Gutiérrez de Piñeros. Galán atacou, venceu e fixo prisioneiros ós homes do vicerrei. Foron os primeiros disparos que se ouviron no Altiplano Cundiboyacense contra os españois. Galán regresou a Facatativá o día seguinte para liberar os prisioneiros. Nese momento chegaban polo oeste 25 arcabuceiros que a Real Audiencia enviara para a axuda dos vencidos. Galán saíu ó seu encontro e obtivo un segundo triunfo.

O 30 de maio, partiu para Guaduas, deixando unha nova administración política en Facatativá. O 2 de febreiro de 1782 é feito prisioneiro e executado en Santafé. A súa cabeza foi exhibida na praza principal de Facatativá.

Un exército de 80 homes, entre os cales aparece Mariano Grillo como tenente dunha das Compañías, e o tenente Tomás Acosta (nado en Facatativá en 1781), parten para Bogotá e proceden a combater en Cáqueza e nos chairos do Casanare.

O 9 de maio de 1830 Simón Bolívar pasa por última vez por Facatativá.

En 1851 estabelécese o primeiro servizo de ómnibus de Colombia entre Facatativá e Bogotá. En 1856 eríxese a Parroquia de Facatativá. O 1 de novembro de 1865 emítese dende Facatativá a primeira mensaxe telegráfico. Devandita mensaxe estaba dirixido ó presidente Manuel Murillo Toro. O mesmo ano, vótase en Facatativá a quinta Constitución de Cundinamarca. As maquinarias da imprenta expropiada El Tradicionalista son repartidas entre Facatativá, Zipaquirá e La Mesa.

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Facatativá

• Páxina oficial Arquivado 10 de xaneiro de 2019 en Wayback Machine. (en castelán)