Pixar

Artikulu honek erreferentziak behar ditu. Hemen erreferentzia egiaztagarriak gehituz lagun dezakezu.

Artikulu edo pasarte honek eduki, gramatika, hiztegi edota ortografia akatsak ditu. Lagundu nahi baduzu, zuzendu ezazu.

Pixar
Datuak
Mota	animazio estudioa, zinemako produkzio-etxea eta negozioa
Jarduera sektorea	Industria zinematografikoa
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Jarduera
Enplegatuak	1.233 (2020ko urtarrila)
Ekoizpena	software
Agintea
Zuzendaria	Pete Docter
Egoitza nagusi	Emeryville 37°49′58″N 122°17′02″W / 37.832639°N 122.283789°W / 37.832639; -122.283789
Legezko forma	filial
Jabea	The Walt Disney Company eta Steve Jobs
Historia
Sorrera	1986ko otsailaren 3a
Sortzailea	Edwin Catmull Alvy Ray Smith
Sorlekua	Richmond
Aurrekoak	Lucasfilm
webgune ofiziala

Pixar edo Pixar Animation Studios, ordenagailu bidez egindako animazio filmen enpresa amerikarra da. Pixar estudioak Kaliforniako Emeryville hirian kokatuak daude eta The Walt Disney Company enpresaren filiala da^[1]. Pixar 1979an hasi zen Graphics Group bezala, Lucasfilm ordenagailu banaketaren parte^[2]. 1986an korporazio gisa luzatu zen Apple Inc enpresako sortzaileetako batekin: Steve Jobs. Azken hau akzio-gehiengoduna bihurtu zen^[3]. 2006an Disney-k Pixar erosi zuen 7,4 mila milioi dolarren truke, ondorioz Jobs momentu hartako Disney enpresaren akzio-gehienduna bihurtu zen.

Pixar-ek 19 luzemetrai ekoitzi ditu, Toy Story (1995) filmarekin hasi ziren, hau izan zen ordenagailuz animaturiko lehen luzemetraia^[4]. Azkena atera duten filma Coco (2017) izan da, film animatu onenaren Oscar saria irabazi duena. Zinema-estudioak hainbat larbumetrai ere ekoitzi ditu. 2017ko uztailetik aurrera, Pixar-eko luzemetraiek 11 mila milioi dolar inguru irabazi dituzte leihatila mundialean, pelikulako batezbesteko 634 milioi dolarrekin. Finding Nemo (2003), bere ondorengo Finding Dory (2016), eta halaber Toy Story 3 (2010) filmarekin batera, historiako 50 pelikula takilleroenen artean aurkitzen dira. Gainera, Pixar-en 14 film historiako diru gehien bildutako 50 film animatuen artean aurkitzen dira.

Zinema-estudioak 19 Oscar sari, 8 Urrezko Globo, eta 11 Grammy sari irabazi ditu, beste hainbat sariren artean. Pixar-en film asko Luzemetrai animatu onenaren Oscar sarietara nominatuak izan dira 2001ean hasiera eman zitzaienetik, 9 garaipenekin. Hauen artean daude Finding Nemo (2003), Toy Story 3 (2010), The Incredibles (2004), Ratatouille (2007), WALL-E (2008), Up (2009), Brave (2012), Inside Out (2015) eta Coco (2017).  

Luxo Jr., zinema-estudioaren 1986ko izen beraren larbumetraiko pertsonaia, Pixar zinema-estudioetako maskota da.

2009ko irailaren 6an, Pixar-eko exekutiboak, John Lasseter, Brad Bird, Pete Docter, Andrew Stanton eta Lee Unkrich, Urrezko Lehoiaren saria jaso zuten. Veneziako Zinema jaialdian bizitza oso batengatik. Saria Lucasfilm-en sortzaileak aurkeztu zuen, George Lucas.

Pixarrek 1974. urtean hasi zuen bere ibilbidea, New Yorkeko Instituto Teknologikoko (NYIT) fundatzaile eta animazio estudio bateko jabe zen Alexander Schurek Ordenagailu Grafiko Laborategi (OGL) bat ezarri zuenean. Bertan lanean informatikako zientzialariak jarri zituen berak bezala lehen animaziozko filma egiteko anbizioa zutenak. Lehenak batzen Edwin Catmull eta Malcolm Blanchard izan ziren, hilabete gutxi batzuetara Alvy Ray Smith eta David DiFrancesco batu zitzaizkion^[5]. Hainbat teknika aplikatzen aintzindariak ziren arren, arazo ekonomikoak agertu ziren^[6] eta bertako langileetatik sei George Lucasekin lan egitera joan ziren bere estudiora (hauen artean Catmull eta Smith)^[7].

Esan bezala, aintzindariak izan ziren animazioaren munduan, batez ere aipagarria da Kanal Alfa deituriko asmakizuna eta fotograma gutxi batzuk irauten zituen film experimental bat egitera ere iritsi ziren, The Works deitua^[8].

Lucasfilmera joan zen taldea RenderMan deituriko sisteman hasi zen lanean, REYES (“renders everything you ever saw”) moduan ezaguna. Horretaz gain, animaziorako hainbat teknologia berri garatu zituzten, “partikula efektua” eta animaziorako tresna batzuk.

1982an taldea Industrial Light & Magic enpresarekin lankidetzan hasi zen, pelikuletan efektu espezialak zituzten sekuentziak produzitzen^[7]. Urteak pasa zituzten ikerketekin aurrera jarraituz eta mugarriak ezarriz; Star Trek II: The Wrath of Khan filmeko genesis efektua edo Young Sherlock Holmes filmean agertzen zen beirateko zalduna, adibidez.

40 pertsonaz osatutako taldea, konporazio bat bihurtu zen 1986ko Otsailean Catmull eta Smithen eskutik. Beste 38 langilean artean Malcolm Blanchard, David DiFrancesco, Ralph Guggenheim eta Bill Reeves zeuden, taldearen kide izan zirenak NYITeko garaietatik. Tom Duff ere NYITko partaide zena, gerora bere formakuntzaren ondoren Pixarrekin bat egin zuena. 1983 Lucasfilmetik separatzean, non Star Warsen diru sarreren berakaden urta izan zen Returm of the Jedi filma kaleratu ostean, bazekitek bere grafiko talde osoa salduko zuela. Beldurturik lana gal zezaketela, lehen ordenagailuz egindako filmaren sorkuntza gerarazi zuena, konturatu ziren taldea batuta mantentzeko modurik onena enpresa indipendenta bat eratzea zela. Baina Mooren legeak zioen lehen animaziozko filma urtebetera zegoela eta beste produkturen batean zentratu behar zutela ordenagailuak nahiko azkarran izan arte filma egiteko. Orduan hardeare companya bat eratzea erabaki zuten bitartean, non beraien prokduktu nagusia Pixar Image Computer sistema zen. Batez  ere agentzia gubernamentalei , zientzialariei eta komunikabidei saldu zieten.

Pixar independiente biurtutakoan (1986) bere zuzendari bezala Catmull izendatu zuten eta Smith berriz zuzendari orde ejekutibo gisa beratu zen. Inbertsore bila zebiltzala Steve Jobsek bere interesa erakutsi zuen empresa erostean, baina bere hasierako prezioa boxuegia iruditu zitzaien. Baina azkenean onartu behar izan zuten ezinezkoa egin ez baizitzaien beste inbertsore bat aurkitzea. Job, Appletik kaleratu berria eta  orduan NeXT onrdenagailuen sortzaile eta CEOak, 5 milioi dolar ordaindu zizkion bere diru propiotik Gorge Lucasi, konpañiaren ekipo guztia eta bere zuzendaritza gaitik.

Momentu honetan Walt Disney Studioak Pixarrel sortutako ordenagailu sistema erosi zuten, bere ordenagailuzko animaziozko produkzio sistema (CAPS) proiekturako, 2D ko animaziozko lana automatikoago bihurtzeko asmoz.

Jobsek enpresaren kapitala handitzeko asmoz planteatu zuen Pixarrek sortutako sistema erabilgarria izatea erabiltzaile nagusientzat eta merkatura kaleratu zuen. Pixarren langile zen Jonh Lasseterrek, denbora askoan lan egin zuenak animazioaren erakustaldietan dirua irabazteko asmorik gabe, Luxo Jr. (1986) dispositiboaren almenak erakusteko, bere asmakizunak erakutsi zituen SIGGRAPH en, ordenagaizulko industria grafikoaren bilgune nagusian.

Jobsen ideia ordea ez zen bete eta Pixarren istema ez zen saldu. Honek enpresa arrisku finantzario larria ezarri zuen. Jobsek ditu gehiago jarri inbertitzen joan zen, langileen enpresaren zatia gutxituz, azkenik 50 milioi dolarren gaitik enpresa osoa bereganatuz.1989an, Lasseter-en animazio-departamentu hazkorra, lau pertsonazosatua (Lasseter, Bill Reeves, Eben Ostby, eta Sam Leffler),kanpoko konpanientzako animaziozko iragarkiak egiteko dibisobatean bihurtu ze.1990eko apirilean, Pixar-ek bere hardware dibisioa saldu zion Vicom Systems-i, patentatuta hardware-teknologia eta irudien softwarea guztia barne. Pixar-en gutxi gorabehera 100 enplegatuko 18 transferitu zituen. Urte horretan bertan, Pixar mugitu zen San Rafael-etik Richmond-etik,kalifornia, Burbank-era Kaliforniara. Pixar Macintosh eta Windows sistemetarako merkatuan bere software-tresnen batzuk kaleratu zituen. RenderMan-a 1990eko hamarkadan 3Dko pakete nagusietako bat izan zen, eta Typestry, RayDream addDepth-arekin lehiatu zen 3Dko testuen renderrean.

Aldi honetan zehar, Pixar-ek jarraitu egin zuen Walt Disney Feature Animation-ekin bere erlazio arrakastatsua,non azkenik Disney bere landiderik garrantzitsuena bihurtu zen. Baina, 1991n hasi zenean, konpainiaren hardware departamentuko 30 enplegatuko kaleratzea egon zire, bere zuzendari zen Chuck Kolstad barne.Soilik 42 langilera murriztu zuen hardware departamentua, bere jatorrizko kopurura. Hala ere, Pixar-ek akordio historikoa egin zuen Disney-ekin 26 milioi dolarren truke, ordenagailuz animatutako hiru film luze egiteko, zeinetako lehenak Toy Story izango zen. Ordurako,software departamentua, RenderMan eta IceMan egiten ari zirenzk eta Lasseter-en animazio departamentuko programatzaileak, komertzialak egiten zituztenak telebistarako (eta Luxo Jr-en 4 film motz Sesame Street-erako urte horretan), Pixar-eko geratzen zen guztia ziren.

Proiektu hauen erabateko sarrerak gorabehera, konpainiakdirua galtzenjarraitu zuen eta Jobsek, direktorioko lehendakari bezala, sarritan hura saltzea pentsatzen zuen. 1994an, Jobs-ek pentsatu zuen Pixar, Hallmark Cards, Microsoft-eko kofundatzaileari eta Paul Allen, CEO-a bezala beste konpainia batzuei eta Oracle-ko kofundatzaileari, Larry Ellison-ego, saltzea. Soilik New Yorkeko kirtikoek, Toy Story arrakasta izango zuela esatean eta Disney banatuko zuela 1995eko Eguberrietan, Pixar-i beste abagune bat ematea erabaki zuen. Baita ere lehen aldiz, konpainiako lidergo papera hartu zuen eta CEO bihurtu zen.Toy Story-ek 373 milioi dolarreko dirusarrera izan zuen mundu osan eta, Pixar-ek, 1995eko azaroaren 29an, bere hasierako eskaintza publikoa ospatu zuenean, urteko OPI handiena bezala gainditu zuen Netscape's. Bere lehen orduerdiko negoziazioetan, Pixar-en akzioak

$ 22 etik $ 45 igaro ziren, negoziazioa erosketa-eskaera ez kointzidenteengatik atzeratuz. Akzioaki $ 49 igo ziren eguna $ 39 itxi baino lehen.

1990eko eta 2000eko hamarkadetan zehar, Pixar-ek, gradualki garatu zuen"Pixar Braintrust", konpainiaren garatze prozesu kreativo nagusia, non zuzendari guztiek, idazleek eta gidoi grafikoko artista nagusiek, gainerakoen proiektuei era erregularrean begiratuko dituzten ,”ohar” irekiak (kritika eraikitzailerako industriaren terminoan) elkar ematen dizkioten. Braintrust-ek "zinemagile batek zuzendutako estudioaren" filosofiarekin jarraitu zuen, zeinetan sortzaileei binakako berrikustearen antzeko prozesuaren bidez, beren filmak partekatuz garatzen laguntzen zieten elkarri, Hollywoodeko "Exekutiboek zuzendutako estudiaren" aurrean,  zeinetan zuzendariak produktoreen gainetik aurkitzen diren "nahitaezko oharren" biartez eta garapenekoexekutiboak produktoreen gainetik dauden. Catmull-en arabera, sistema honen eboluzionatu zuen Toy Story-eko Lasseter-en, Stanton-en, Docter-en, Unkrich-en eta Joe Ranft-en arteko lan erlazioak. [29]

Toy Story-en arrakastaren emaitza bezala, Pixar-ek estudio berria eraiki zuen Emeryville-ko campusean, PWP Landscape Architecturen agatik diseinatua eta 2000ko azaroan inauguratu zuten.

Pixarrek eta Disneyk desadostasunak izan zituzten Toy Story 2ren ekoizpenaren ondoren (1999an). Jatorriz bideorako zuzenean irteteko (eta ondorioz ez da parte Pixar-en hiru irudiko akordioan) bezala diseinatuta, azkenik filma eguneratu zen ekoizpenean zeharreko antzerki bezala. Pixar-ek filma hiru irudiko akordiorako barruan egoteko eskatu zuen, baina Disney-ek uko egin zuen. Nahiz eta errentagarria izan zen bientzat, Pixar beranduago kexatu zen akordio ez zela bidezkoa. Pixar sorrerako eta ekoizpeneko arduratu  zen, Disney marketinaz eta banaketaz arduratu zen berriz. Irabaziak eta ekoizpen-kostuak 50-50 banatu ziren, baina Disney-ek istoriaren, pertsonaiaen eta jarraipen eskubide guztiak zeuzkan, eta ehuneko 10-15eko banaketa tarifa bat kobratzen zuen ere. Istoriorik,karaktererik eta jarraipen-eskubiderik ez izatea izan zen beharbada aspekturik astunena Pixar-entzat eta agertokia erlazio gatazkatsurako prestatu zuen.

Bi konpainiak saiatu ziren hamar hilabetetan zehar akordio berri batera heltzen, baina 2004ko urtarrilean erori zen. Akordio berria banaketarako soilik izango litzateke, Pixar-ek ekoizpena kontrolatzeko, istorioaren, jarraipen eskubideak eta pertsonaien eskubideak baitzityen, Disney berriz, edozein jarraipen banatzeko eskubidea. Pixar-ek nahi zuen ere bere filmen irabazien %100 jasotzea eta Disney-k ehuneko 10-15 birateko tarifak soilik jasotzea banaketagatik. Garrantzitsua oraindik, Disney-ekiko edozein banaketa akordiotako parte bezala, Pixar-ek eskatu zuen jada bere akordio zaharraren, sartutako The Incredibles-en (2004ren) eta Cars-en (2006ren) arabera ekoizpenean zeuden filmen kontrola. Disney-ek baldintza onartezin hauek kontuan hartu zituen, baina Pixar-ek ez luke onartuko.

Steve Jobs-en arteko desadostasunak eta orduan lehendakaria eta Disney-eko CEO-ek, Michael Eisner-eko, negoziazioak zailagoak izatea eragin zuten. Guztiz apurtu ziren 2004a erdialdean, Disney-ekin 7 Circle-ak Animation eratuz eta  Pixar aktiboki bilatzen ari zela Disney-ez bestelako bazkideak aitortuz. Iragarpen hau gorabehera, Pixar-ek ez zuen beste banatzailerekiko negoziaziorik hasi,nahiz eta Warner Bros-en bozeramaile batek CNN-ari esan zion: “Negozioak Pixar-ekin izatea izugarri gustatuko litzaiguke. Konpainia handia dira". Gero parentesi luze baten ostean , bi konpainien arteko negoziazioak berriz hasi ziren 2005eko irailean, Eisner de Disney-en abiatzearen ondoren. Prestaketan, Pixar-en eta Disney-en arteko akordioaren ondorio posibleak aurreikusita, Jobs-ek 2004aren amaieran iragarri zuen jada Pixar-ek ez zuela filmik zabalduko Disney-ekin, azaroan, baina udako-hilabete lukratiboetan zehar. Honek Pixar-i baimenduko lioke ere DVDak eguberri-erosketen sasoian zehar kaleratze nagusia izatea. Cars 2006ko ekainaren 9ra arte 2005eko azaroaren 4tik atzeratzearen onura gehigarria izan zen aukera ematea, nola garatuko liratekeen bi konpainien arteko gauzak ikusteko, Pixar-Disney-eko kontratuan hedatzen baitzuen.

Disney-ek Pixar eskuratzea itxaron bitartean, bi konpainiek banaketa akordio bat sortu zuten aurreikusia zegoen 2007ko Ratatouille filmaren promozioreko, banaketak huts egitearen kasuan, ziurtatzeko filme hau oraindik promozionatuko zela Disney-eko distribuzio kanalen bitartez. Pixarren aurreko kontratua aitzitik, Ratatouille Pixarrena izaten jarraitu behar zuen eta Disney-ek tarifa banaketa bat soilik jasoko zuen. Baina Disney-ek Pixar bereganatu zuenean kontratu hau ezeztatu egin zuen.

2006an Disney-ek Pixar erostea hitzartu zuen 7,4 mila miloi dolarren truke akzioen akordio batean. Pixarreko akzionisten onarpena ondoren, erosketa 2006ko maiatzaren 5ean osatu zen. Pixarreko akzionistek Disney-ko ohiko akzioen 2,3 jaso zituzten Pixarreko ohiko akzio bakoitzeko.

Akordioarekin, John Lasseter presidenteorde exekutibo izatetik, Pixar-eko eta Walt Disney Animation Studios-eko sormen zuzendaria izatera igaro zen, zeinek konpainiako parke tematikoak diseinatzen eta sortzen dituen. Catmull-ek Pixar-eko presidente postuan mantendua zen Walt Disney Animation Studios-eko presidentea ere bilakatzen zen heinean. Steve Jobs-ek Pixar-en zuen presidente eta zuzendari lekua abolitua izan zen eta horren ordez Disney-eko zuzendari batzordean lekua hartu zuen.

2006ko maiatzean akordioa itxi ondoren, Lasseter-ek aitortu zuen, 2005eko irailean Honk Kong Disneylan-eko irikierako desfilea ikusten zegoen bitartean, Iger konturatu zela Disney-ek Pixar erosi beharra zuela. Iger-ek sumatu zuen desfilean Disney-ko pertsonaia guztietatik bat ere ez zela Disney-ek azken hamar urteetan sortu zituen pertsonaiarik, izan ere, berrienak Pixar-ek sortuak bai ziren. Burbank-era itzultzean, Iger-ek finantza-analisi bat eskatu zuen eta honek baieztatu zuen Disney-ek dirua galdu zuela animazioan azken hamarkadan. Ondoren, informazioa zuzendaritza-batzarrean aurkeztu zuen eta batzordeak baimena eman zion Pixar-ekin akordio bat egiteko aukerak bilatzeko. Lasseter eta Catmull arduratsuak izan ziren Pixar-en erosketaren gaia sortu zenean lehenengo aldiz, baina Jobs-ek aukera bat emateko eskatu zien eta aldi berean, Iger-ek konbentzitu zituen bere epifania zintzotasunarekin Disney-ek benetan berriro animazioan enfokatu behar zuela.

Halaber, Lasseter eta Catmull-en Disney Animation eta Pixar-ko gainbegiratzea, ez zuen esan nahi bi estudioak fusionatzen ari zirenik. Benetan, baldintza batzuk ezarri ziren Pixar entitate ezberdin bat idazten jarrai zezan.

Jim Morris, WALLE-E (2008) filmako ekoizea, Pixar-eko kudeatzaile orokorra bihurtu zen. Toki berri honetan, Morris estudioko instalazio eta produktuen eguneroko funtzionamenduaren kargu egin zen.

Urte batzuk igarota, Lasseter eta Catmull-ek Pixar Braintrust-eko oinarrizko printzipioak arrakastatsuki eraan zituzten Disney Animation-era, nahiz eta esaten den, Disney Story Trust-eko batzarrak formalagoak direla Pixar Braintrust-ekoak baino. Gero Catmull-ek azaldu zuen fusioaren ondoren, identitate eta kulturak estudioetatik banatuta mantentzeko, bera eta Lasseter-ek lerro gogor bat marraztu zutela,non estudio bakoitza beren proiektuen arduradun zen eta ezin zuen bestearen pertsonala hartu edo besteari eginbeharrak eman. Arau honen arabera, estudio bakoitzak bere proiektuen “propietate lokala” mantentzen du eta harro egon daiteke bere lanaretaz.

Horrela, adibidez, Pixar-ek arazoak izan zituenean Ratatouille filmarekin eta Disney Animation-ek Bolt (2008) filmarekin, ez zituen inorrek salbatu eta estudio bakoitzak arazoari bere kabuz eman behar izan zion soluzioa.

2014ko azaroan, Morris Pixar-eko presidente izendatu zuten, Andrew Millstein Disney Animation-eko presidente izendatu zuten heinean. Biak Catmull-i informatzen jarraitzen dute, zeinek Disney Animation eta Pixar-eko presidente titulua izaten jarraitzen duen.