Oltzeko jauregia

Oltzeko jauregia
Monumentu historikoa
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Beherea
Eskualdea	Arberoa
Udalerria	Iholdi
Koordenatuak	43°16′17″N 1°11′04″W / 43.271448°N 1.184506°W / 43.271448; -1.184506
Ondarea
Mérimée ID	PA64000054 eta IA64000765

Oltzeko jauregia, izen bereko auzoan, Iholdin (Nafarroa Beherea), kokaturiko jauregia da.

Joan Oltze prelatuaren etxebizitza noblea izan zen berau. Jatorriz XVI. mendekoa, 1664. urtean birmoldarazi zuen Joan Oltzekoak, familia-jauregiaren aztarnen gainean. Baionako apezpiku izan zen honek ezkondu zituen Frantziako Luis XIV.a eta Maria Teresa Austriakoa espainiar infanta.

Gaztelua lauki‑formako eraikina da eta lauki‑formako bi dorre ditu er­tzetan. Dekorazio aberatsa du barruan, XVII. mendeko iztuku, frantses-eran eginiko sabai, tximinia ikusgarri, garaiko altzari, kapera eta erretaula, eskailera handia eta kupula dituelarik.

2005eko martxoaren 1etik monumentu historiko izendapena du.^[1]

Ol­tza izena 1209. urtean ager­tzen da lehendabiziko al­diz, Gaston IV.a Biarnokoaren ak­ta batean. «Olso» idazten zen garai hartan, eta Joan apez­pikua izan zen abizena fran­tsestu zuen lehena XVII. mendean.^[2]

Joan Ol­tza izendatu zuten Boloniako apez­piku 1632an, eta haren osaba Mgr. Etxautzek, Tourseko apez­pikuak, sagaratu zuen. 1643an, Agdeko apez­piku izateko hautatu zuten, baina trukea egin zuen Baionako Mrg. Fouquetekin, nahiz eta elizbarruti hori bestea bezain abera­tsa ez izan: Compaigneren hi­tzetan, «bere herrial­deak zituen interes per­tsonalak gu­txiestera eraman zuen, eta bere aber­kideen desioetara makurtu zen, haiek ar­tzain gisa jarduteko eska­tzen bai­tzioten behin eta berriz».

Sabel Xuritarren eta Sabel Gorritarren arteko gerra‑garaia zen; batetik Urtubi, eta bestetik, Chourio eta Senpere. Ol­tzaren apez­piku­tzak iraun bitartean gertatu zen gertakari nagusiena Donibane Lohizuneko elizan Fran­tziako Luis XIV.a Maria Teresarekin, Espainiako Infantarekin, ez­kon­tzea izan zen. Sinodo bat bil­du zuen, eta euskaraz argitaratu zituen sinodoaren estatutuak eta liburu bat; euskaraz­ko liburuak Pregarioak izena zuen, eta liburuaren xedea apaizei sermoiak idazten lagun­tzea zen. Ol­tza arrebaren e­txean hil zen, Or­tzaizen, Harizmendia etxean. Ol­tza monsinorea izan zen Baionako az­ken apez­piku euskal­duna, duela hiru mende baino lehenago.^[2]

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa