Graz

Graz; Graz; Grätz; Gratz
	Austriako udalerria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Austria
Austriaren banaketa administratiboa	Estiria
Alkatea	Elke Kahr (mul)
Izen ofiziala	Graz
Jatorrizko izena	Graz; Grätz; Gratz
Posta kodea	8010, 8020, 8036, 8041, 8042, 8043, 8044, 8045, 8046, 8047, 8051, 8052, 8053, 8054 eta 8055
Geografia
Koordenatuak	47°04′15″N 15°26′19″E / 47.0708°N 15.4386°E
Azalera	127,57 km²
Altuera	353 m
Mugakideak	Graz-Umgebung District (en)
Demografia
Biztanleria	292.630 (2022ko urtarrilaren 1a); 6.338 (2018)
Dentsitatea	2.294 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	316
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Trondheim, Timișoara, Coventry, Montclair (en) , Darmstadt, Pula, Trieste, Pécs, Ljubljana, Dubrovnik, Groningen, Maribor, Banja Luka, Celje, Aksaray, Pernik, Lublin eta Lviv
Matrikula	G
	graz.at

Graz (alemanez ɡʁaːt͡s ahoskatua) Austriako hiria da, Estiria probintziako (alemanez: Steiermark) hiriburua. Nazioko bigarren hiria da, biztanleriari kasu eginez gero: 250.099 lagun ziren 2008an.

Kokapena

Graz Austriako hego-ekialdean da, Mur ibaiaren ertzetan. Vienatik 200 kilometrora da eta iparraldean Gratkorn, Stattegg eta Weinitzen ditu mugakide; ekialdean Kainbach bei Graz, Hart bei Graz eta Raaba; hegoaldera Gössendorf, Feldkirchen bei Graz, Seiersberg eta Unterpremstätten, eta mendebaldera Attendorf eta Thal.

Geografia

Barrutiak

17 barrutik osatzen dute Graz:

I. Innere Stadt
II. St. Leonhard
III. Geidorf
IV. Lend
V. Gries
VI. Jakomini
VII. Liebenau
VIII. St. Peter
IX. Waltendorf
X. Ries
XI. Mariatrost
XII. Andritz
XIII. Gösting
XIV. Eggenberg
XV. Wetzelsdorf
XVI. Straßgang
XVII. Puntigam

Klima

Datu klimatikoak (Graz)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	16.3	20.1	25.1	28.3	31.5	34.3	34.5	35.5	28.9	25.9	20.9	19.2	35.5
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	2.8	5.8	10.7	15.3	20.5	23.4	25.3	24.7	20.4	14.6	7.7	3.6	14.6
Batez besteko tenperatura (ºC)	-1.0	1.0	5.1	9.6	14.6	17.7	19.5	18.9	14.7	9.4	3.7	0.1	9.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-3.7	-2.4	1.0	4.9	9.5	12.7	14.4	14.3	10.6	5.9	0.9	-2.3	5.5
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-19.2	-19.3	-17.2	-5.5	-1.3	3.6	6.3	4.9	0.8	-6.4	-12.7	-16.5	-19.3
Pilatutako prezipitazioa (mm)	23.9	30.4	44.1	49.0	86.0	117.8	125.1	113.0	81.1	61.7	51.9	34.9	818.9
Prezipitazio egunak (≥ 1.0 mm)	4.8	4.8	6.6	7.9	10.6	11.5	10.7	9.7	7.5	6.3	6.5	5.2	92.1
Elur egunak (≥ 1.0 cm)	15.6	10.0	4.1	0.5	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	2.8	9.1	42.1
Eguzki orduak	90.4	117.8	145.7	166.4	210.0	213.0	234.4	226.9	174.0	139.6	93.0	78.8	1890.0
Iturria: Central Institute for Meteorology and Geodynamics^[1]

Demografia

Bilakaera historikoa

1869tik 2007ra bitartekoa:^[2]

Bilakaera demografikoa

Urtea	Populazioa
1869	98.229
1880	116.770
1890	135.660
1900	168.808
1910	193.790
1923	199.578
1934	210.845
1939	208.016

Urtea	Populazioa
1951	226.453
1961	237.080
1971	249.089
1981	243.166
1991	237.810
2001	226.244
2007	247.698

Sexua eta adina

Andreak % 51,97 dira. % 18,14k hogei urte baino gutxiago ditu eta % 64,58 hogei eta hirurogeita bost urte bitartekoak dira; % 17,27 , berriz, 65 urtetik goragokoa da.

Jatorria eta hizkuntzak

Biztanleen % 85 austriarrak dira; % 5 Europar Batasunekoak dira, eta enparauak Europako beste herrialde batzuetakoak eta mundu zabalekoak dira.

Atzerritik etorritakoen jatorriari begira, hona xehetasunak:^[3]

Herrialdea	Zenbat
Bosnia-Herzegovina	4.604
Kroazia	4.260
Alemania	3.918
Turkia	3.801
Errumania	2.651
Errusia	1.258

Ondarea

Graz hiriaren erdigunea

Graz hiriaren erdigunea¹ UNESCOren gizateriaren ondarea
Erlojuaren Dorrea, Grazer Schloßberg
Mota	Kulturala
Irizpideak	ii, iv
Erreferentzia	931
Kokalekua
Eskualdea²	Europa
Koordenatuak	47°04′13″N 15°26′20″E / 47.07028°N 15.43889°E / 47.07028; 15.43889
Izen ematea	1999 (XXIII. bilkura)
¹ UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua) ² UNESCOren sailkapena

Elizak

Gehienak erdigunetik kanpo dira, eta aipatzekoak dira Bihotz Santuarena, San Leonardorena, Marigrünekoa eta Mariatrost basilika.

Gazteluak

Estiriako gaztelurik nabarmenena da Eggenbergekoa. XVII. mendean eraiki zuten, El Escorial monasterioaren diseinuan oinarrituta. Barruan Hans Adam Weissenkircher margolariaren lanak ikus daitezke. Eraikinak 365 leiho ditu, urteak beste egun. Urtean milioi bat bisitarik jotzen dute leku honetara.

Aipatzekoa ere bada Göstingeko gaztelua, hiriaren iparraldera. 1723an tximista batek bete-betean jo zuen eta haren ondorioz eraikuntza erabat desegin zen. Egun hondakinak baino ez dira geratzen.

Hiriaren erdigunean Schloßberg gotorlekua dago, egun parke bat dena.

Ekonomia

2003ko datuen arabera 184.135 pertsonak egiten zuen lan Grazen. Horietatik, % 74 zerbitzu-sektorean aritzen zen. 55.000 behargin hiritik kanpo bizi dira.

Enpresak

Austriako enpresa askok egoitza dute hirian:

Andritz AG: eraikuntza industrialak sortzen dituen enpresa.
Kastner & Öhler: saltoki handiak.
Rail Transport Service: trenbide sare pribatua.
Styria Medien AG: Hedabidea.

Kanpotik etorritako enpresek ere leku hartu dute Grazen, esaterako:

Hezkuntza

Unibertsitateak

Lau unibertsitatek 40.000 ikasleri eskaintzen diete zerbitzua. Zazpi biztanletatik bat ikaslea da.

Grazeko Musika eta Antzerki Unibertsitatea

Karl Franzens Unibertsitatea (alemanerazKarl-Franzens Universität): 1585ean sortua. 20.000 ikasle inguru.
Unibertsitate Teknikoa (alemaneraz Technische Universität): 7 fakultate eta 9.000 ikasle.
Medikuntza Unibertsitatea (alemaneraz Medizinischen Universität): 5.000 ikasle inguru.
Musika eta Antzerki Unibertsitatea (alemanerazUniversität für Musik und darstellende Kunst): 2.000 ikasle.

Liburutegiak

Steiermärkische Landesbibliothek eta Universitätsbibliothek Graz dira liburutegi onenak, 3 milioi liburutik goragoko ondarearekin.

Osasun zerbitzuak

Hiriak 7 ospitale, 10 klinika eta 44 botika biltzen ditu.

Aireportua

Austriako hirugarren aireportu handiena da, hiritik 10 kilometrora hegoalderantz. 2007an 948.000 bidaiari artatu zituen.

Pertsonaia ospetsuak

Karl Böhm (1894–1981), orkestra zuzendaria.
Siegmund von Hausegger (1872-1948), compositor y director de orquesta.
Joseph Marx (1882-1964), musikagilea.
Harald Posch (1963), aktore eta zuzendaria.
Hans Rosbaud (1895-1962), orkestra zuzendaria.
Arnold Schwarzenegger (1947), aktore eta kulturista.
Roman Wallner (1982), futbolaria.
Helmut Senekowitsch (1933-2007), futbol jokalari eta entrenatzailea.

Senidetutako hiriak

Erreferentziak

↑ Klimadaten von Österreich 1971-2000 -Graz-Uni. Central Institute for Meteorology and Geodynamics (Noiz kontsultatua: 2012-09-06).
↑ http://www.statistik.at/blickgem/blick1/g60101.pdf
↑ [1] Grazeko biztanlegoa 2009ko urtarrilaren 1ean.

Kanpo estekak

(Gaztelaniaz) Grazeko gida
(Alemanez) Grazeko udaletxea
(Ingelesez) Grazeko Unibertsitatea

Datuak: Q13298
Multimedia: Graz / Q13298

[ZAMG-1] Klimadaten von Österreich 1971-2000 -Graz-Uni. Central Institute for Meteorology and Geodynamics (Noiz kontsultatua: 2012-09-06).

[2] ttp://www.statistik.at/blickgem/blick1/g60101.pdf

[3] [1] Grazeko biztanlegoa 2009ko urtarrilaren 1ean.

[1]

[2]

[3]

i e a Gizateriaren Ondarea Austrian
Ekialdea	Neusiedl aintzirako paisaia kulturala¹ • Wachau ibarreko paisaia kulturala • Vienako hirigune historikoa • Schönbrunn jauregia eta bere lorategiak • Semmering trenbidea²
Hegoaldea	Hallstatt-Dachstein Salzkammerguteko paisaia kulturala² • Grazeko hirigune historikoa eta Eggenberg jauregia • Semmering trenbidea²
Mendebaldea	Hallstatt-Dachstein Salzkammerguteko paisaia kulturala² • Salzburgko hirigune historikoa • Alpeen inguruko historiaurreko palafitoak³
¹ Hungariarekin batera • ² Austriako beste eskualdetan ere • ³ Frantzia, Alemania, Italia, Eslovenia eta Suitzarekin batera

	Europako kultura-hiriburuak
1985 Atenas • 1986 Florentzia • 1987 Amsterdam • 1988 Mendebaldeko Berlin • 1989 Paris • 1990 Glasgow • 1991 Dublin • 1992 Madril • 1993 Anberes • 1994 Lisboa • 1995 Luxenburgo hiria • 1996 Kopenhage • 1997 Tesalonika • 1998 Stockholm • 1999 Weimar • 2000 Reykjavik • Bergen • Helsinki • Brusela • Praga • Krakovia • Santiago de Compostela • Avignon • Bolonia • 2001 Rotterdam • Porto • 2002 Brujas • Salamanca • 2003 Graz • 2004 Genova • Lille • 2005 Cork • 2006 Patras • 2007 Luxenburgo hiria eta Eskualde Handia • Sibiu • 2008 Liverpool • Stavanger • 2009 Linz • Vilnius • 2010 Essen • Istanbul • Pécs • 2011 Turku • Tallinn • 2012 Maribor • Guimarães • 2013 Košice • Marseilla • 2014 Umeå • Riga • 2015 Mons • Plzeň/Pilsen • 2016 Donostia • Wrocław • 2017 Aarhus • Pafos • 2018 Leeuwarden • Valletta • 2019 Matera • Plovdiv 2020-2021eko apirila Rijeka • Galway • 2022 Kaunas • Esch-sur-Alzette • Novi Sad • 2023 Veszprém • Timișoara • Eleusis • 2024 Tartu • Bad Ischl • Bodø 2025 Chemnitz