[go: up one dir, main page]
Edukira joan

Abdu'l-Baha

Wikipedia, Entziklopedia askea
Abdu'l-Baha

Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakعَبّاس اَفَندی
JaiotzaTeheran, 1844ko maiatzaren 23a
HerrialdeaQajar dinastia
HeriotzaHaifa, 1921eko azaroaren 28a (77 urte)
Hobiratze lekuaHaifa
Familia
AitaBahá'u'lláh
AmaÁsíyih Khánum
Ezkontidea(k)Munírih (en) Itzuli  (1873 -  1921)
Haurrideak
Jarduerak
Jarduerakerlijio burua
Jasotako sariak
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaBahá'í fedea
Find a Grave: 8471 Edit the value on Wikidata
Atal honetako artikulua:
Bahá'í fedea
Aitzindaria
Fundatzailea
Pertsonaia nagusiak
Idazteunak
Ospakizunak
Beste gaiak
  • Transliterazioa
  • Garapen sozioekonomikoa
  • Beila lekuak
  • Sinboloak
  • Kosmologia
  • Profeziak
  • Demografia datuak

ʻAbdu'l-Bahá ( / ə b d ʊ l b ə h ɑː / ; persieraz : عبد البهاء ‎ Teheran, 1844ko maiatzaren 23 – Haifa, 1921ko azaroaren 28); jaiotizena, ʻAbbas (persieraz: عباس‎). Bahá'u'lláh-ren seme zaharrena izan zen, eta Bahá'í Fedearen burua 1892tik 1921era.[1] ʻAbdu'l-Bahá, gerora, erlijio horren "pertsonaia nagusi" aitortuko zuten, Bahá'u'lláh eta Báb-ekin batera, eta haren idazkiak eta baimendutako hitzaldiak Bahá'í literatura sakratutzat hartzen dira.[2]

Jaio zenean, ʻAbbas izena eman zioten, aitaren aldeko aitonaren oroimenean. Testuinguruaren arabera, modu desberdinetara deitzen zioten: Mirza ʻAbbas (persieraz) edo ʻAbbas Effendi (turkieraz), edo bien baliokidea ingelesez Sir ʻAbbas (eus. `Abbas jauna). Berak, ordea, ʻAbdu'l-Bahá goitizena nahiago izan zuen ("Bahá-ren zerbitzaria", aitari erreferentzia eginez). Bahá'í testuetan eta bahá'í-en artean "Maisua" esaten zaio, hala deitzen baitzion aitak gazte-gaztea zenetik. [3]

ʻAbbas Effendi Teheranen jaio zen, familia aristokratiko batean. Zortzi urte zituela, aita espetxeratu zuten gobernuak Babí fedearen aurka antolatutako kanpaina batean, familiaren ondasunak lapurtu eta pobrezia latzean utzi zituzten. Aita, familia osoarekin batera, jaioterritik, Irandik, Bagdadera erbesteratu zuten. Han bederatzi urte eman zituzten, 1854tik 1863ra. Ondoren, Otomandar gobernuak Istanbulera bidali zituen, eta geroago Hadrianopolisera. Azkenean, 1868an, Akká (Acre) hiri-kartzelara aldatu zituzten. Han ʻAbdu'l-Bahá preso politikoa izan zen 1908an, 64 urte zituela, Turkiar Gazteen Iraultzaren ondorioz askatu zuten arte.

Harez geroztik, zenbait bidaia egin zituen Europara eta Ipar Amerikara Bahá'í mezua Ekialde Hurbileko sustraietatik haratago hedatu ahal izateko. Aitzitik, I Mundu Gerra iraun bitartean, 9581tik 1918ra Haifan gelditu behar izan zen. Gerra ondoren, bahá'í-en aurka zeuden otomandar agintarien ordez Britainiar Mandatua nagusitu zen. Britaniarrek ʻAbdu'l Bahá Sir izendatu zuten, gerra ostean populazioa elikatzen lagundu izanagatik.

1892an, Bahá'u'lláh-k bere Testamentuan (Kitab-i-Ahd), ʻAbdu'l-Bahá izendatu zuen bere oinordeko eta Bahá'í Fedearen buru. Hori dela eta, familia osoa aurka jarri zitzaion, eta haien oposizioari aurre egin behar izan zion bizitza osoan. Baina, mundu osoko bahá'í gehienen leialtasuna ere izan zuen, bai ekialdekoena bai mendebaldekoena.

Bere Jainkozko Planaren Lauzatxoetan Ipar Amerikako bahá'í-ak bultzatu zituen bahá'í ikasbideak lurralde berrietara zabal zitzaten. Halaber, bere Borondate eta Testamentuan egungo bahá'í administrazio-ordena ezarri zuen. Haren idazkiak, otoitzak eta gutun asko gorde dira, baita mendebaldeko bahá'í-ei zuzenduriko hitzaldien oharrak zeinetan fedearen hazi beharra azpimarratzen baitzuen 1890eko hamarkadaren amaieran.

Lehen urteak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

ʻAbdu'l-Bahá Teheranen (Iran) jaio zen, 1844ko maiatzaren 23an (H.o. 1260 urteko Jamadiyu'l-Avval hilabetearen 5. egunean) [4], Bahá'u'lláh eta Navváb-en lehen semea izan zen. Báb-ek bere eginkizuna adierazi zuen gau berean jaio zen. [5] ʻAbbás izena jarri zioten jaiotzean, [2] bere aitona Mírzá ʻAbbás Núrí noble nabarmena eta indartsuaren oroimenean [6]. Haurra zela, ʻAbdu'l-Bahá bere aita Bábí gisan zuen garrantziaz jabetu zen. Hunkituta gogoratzen zuen Tahirih bere etxean bizi zen garaia; andreak zein maitasun handiz hartzen zuen belaunetan eta zein goxo hitz egiten zion. "Bihotzez miresten nuen" esaten zuen harekin gogoratzean. [7] ʻAbdu'l-Bahá-ren lehen urteak guztiz zoriontsuak izan ziren. Familiaren bi etxeak, Teherangoa zein Nur eskualdekoa, ederrak, erosoak, ongi apainduak eta lorategiz inguratuak zeuden. ʻAbdu'l-Bahá-k lorategietan jolasten ohi zuen bere arreba txikiarekin. [8] Anai-arrebekin batera –Bahíyyih arreba, eta Mihdí anaiarekin– , ingurune pribilegiatu, zoriontsu eta erosoan bizi ziren. [6] Aitak errege-auzitegiko ministro izateari uko egin zionean, ʻAbdu'l-Bahá, haurtxoa zela, bere gurasoen zenbait ongintza-proiektu ikusi ahal izan zituen; besteak beste, bizi ziren etxearen zati bat emakume ete haurrendako ospitale-areto bihurtu zutenean.[9]

ʻAbdu'l-Bahá noble bati zegokion heziketa izan zuen. Nobleziako haurrak ez ohi ziren eskoletara bidaltzen, gehienek etxean bertan ikasten zuten: idazkera, erretorika, kaligrafia eta matematikaren oinarriak; hori baitzen erregearen gortean bizitzeko behar zutena, hain zuzen ere. Zazpi urte zituela, denbora labur batez eskolara joan zen [10], hortik aparte ez zuen heziketa formalik izan. Hazi zenean, amarekin eta osabarekin ikasi zuen, [11] eta, batez ere, aitarekin. [12] Zenbait urte beranduago, 1890ean Edward Granville Browne orientalista britaniarrak honela deskribatu zuen ʻAbdu'l-Bahá: "hizlaririk elokuenteenetarikoa zen, ele ederrekoa, beti argudiatzeko prest, adibideak jartzeko, juduen, kristauen eta musulmanen liburu sakratuak goitik behera ezagutzen zituen... nekez aurki zezakeen hobeagorik". [13]

Zazpi urte zituela, tuberkulosiaz kutsatu eta hilzorian egon zen. [14] Iragarpen guztien kontra, sendatu zen arren, [15] bizitza osoan tarteka, gaixoaldiak izan zituen haren ondorioz. [16]

Zortzi urte zituela, 1852an, aita espetxeratu egin zuten. Gertaera horrek haurraren bizitza markatu zuen, espetxeratzearen ondorioz jabetza guztiak ostu baitzizkieten eta beste haurren erasoak jasan izan behar baitzituen. [5] Behin, amarekin joan zen aita bisitatzera, Siyah-Chál deritzon ziega okaztagarrian giltzapetuta zegoela. [6] Honela deskribatu zuen leotza: "leku ilun eta aldapatsu bat ikusi nuen. Atari estu eta txiki batetik sartu ginen, eta bi urrats behera egin genituen, baina handik haratago ezin genuen ezer ikusi. Bat-batean, eskaileraren erdian geundela, Bere [Bahá'u'lláh-ren] ahotsa entzun genuen: "Ez ezazue hona ekarri', eta hortaz, handik atera ninduten". [15]

Erbestealdiak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bagdad

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lau hilabete ziegan eman ondoren, Bahá'u'lláh espetxetik askatu eta erbestera kondenatu zuten. 1853ko [15] urtarriletik apirilera bitarte, [17] gurasoekin batera Bagdaderako bidea hartu zuen, Zagros mendietan barrena [18]. Negu gorria zen eta arropa egokirik ez zeramatenez, haurrari oinak izoztu zitzaizkion.

Bagdadera iritsi eta urtebete gogorra eman ondoren, Bahá'u'lláh-k Sulaymaniyah mendietara alde egin zuen 1854ko apirilean, ʻAbdu'l-Bahá-k hamar urte bete baino hilabete bat lehenago. [19] Sufrimenduak ama eta arrebarekiko harremana estutu zuen, [20] amak seme-alaben heziketaren ardura osoa hartu zuen bere gain. [21] Aita kanpoan izan zen bitartean, semea familiaren kontu askotan ardura hartzen joan zen [22] adinez nagusia izan baino lehen (ekialdeko herrialdeetan 14 urte). [23] Nerabea zela, irakurketari emana zen eta idazteunak kopiatzen zituen, Korana zein Báb-en idazkiak, hori zen eta garai hartan argitaratze bide nagusia. [24] Zaldiketa ere atsegin zuen eta zaldizko famatua zen. [25]

1856an, jakin izan zuten Bahá'u'lláh izan zitekeen aszeta bat aritzen zela tokiko sufien maisuekin berbetan. Berehala, senide eta lagunak dervixe iheskor haren bila hasi ziren, eta martxoan [17] Bahá'u'lláh bueltan ekarri zuten Bagdadera. [26] Aita ikusi zuenean, ʻAbdu'l-Bahá belauniko erori eta ozenki negarrez hasi zen "Zergatik utzi gintuzun?" galdetu zion, eta jarraian amak eta arrebak gauza bera galdetu zioten. [27] [28] Laster, gaztea aitaren idazkari eta ezkutu bihurtu zen. [5] Bagdaden egon ziren denboran, ʻAbdu'l-Bahá mutiko izatetik gizon izatera heldu zen. Esaten zutenez, "itxura bikaineko gaztea" zen [27], ongilea eta adeitsua. [5] Nagusia izateko adina gainditu ondoren, askotan, Bagdad-eko meskitetan izaten zen erlijio gaiak eta idazteunei buruz hizketan. Izan ere, garai hartan ʻAbdu'l-Bahák aitaren eskaera bati erantzunez, iruzkin bat idatzi zuen "Ezkuturiko altxorra nintzen" tradizio musulmanari buruz ʻAlí Shawkat Páshá izeneko Sufi maisuarentzat. [5] [29] ʻAbdu'l-Bahák hamabost edo hamasei urte zituen garai hartan, eta ʻAlí Shawkat Páshá txundituta gelditu zen gaztetxo hark idatziriko 11.000 hitz baino gehiagoko saiakera irakurrita.[5] 1863an Ridván lorategia izenaz ezaguna izango zen lorebaratzean, Bahá'u'lláhk lagun gutxi batzuei adierazi zien bera zela Báb-ek iragarritako Jainkoaren agerpena, Jainkoak agerraraziko zuen hura. Iragarpen hura lehen aldiz ʻAbdu'l Bahá-ri egin omen zion, Ridvan-en emandako hamabi egunetatik zortzigarrenean. [30] [31]

Konstantinopla / Hadrianopolis

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
ʻAbdu'l-Bahá (eskuinean), bere anaia Mírzá Mihdírekin

Irango mugatik urrundu nahian, otomandar agintariek 1863an Bahá'u'lláh Konstantinoplara deitu zuten, gaurko Istanbulera. ʻAbdu'l-Bahák ordurako hemeretzi urte zituen eta, familia osoarekin eta jarraitzaile talde handi batekin batera, 110 eguneko bidaian abiatu zen. [32] Konstantinoplarako bidaia neketsua izan zen, [33] eta ʻAbdu'l-Bahá gaztea erbesteratuei laguntzen saiatzen zen gogoz.[6] Hori dela eta, bidaideen artean izen ona irabazi zuen. [34] Aldi berean, Bahá'u'lláh-k Adarraren lauzatxoa idatzi zuen, seme nagusiaren onbidea eta egoera. [35] Otomandar inperioaren hiriburuan lau hilabete eman ondoren, familia Hadrianopolisera erbesteratu zuten inperioaren mendebaldeko muturrera, preso politikoak erbesteratzen ohi zituzten lekura, eta ʻAbdu'l-Bahá ere hara joan zen. [34] Bidean, berriz ere, izoztea pairatu zuen. [36]

Hadrianopolisen, familiaren kontsolamendu bakarra omen zen, batez ere amarena. [36] Bagdadetik abiatu zirenetik, bahá'íek maisu esaten zioten, eta ez bahá'íek ʻAbbás Effendi (Effendi hitzak jauna esan nahi du). Hadrianopolisen, ordea, Bahá'u'lláhk semeari Jainkoaren misterio deitzen hasi zitzaion. [36] Bahá'i-ek honela azaltzen dute izendapen horren esanahia: Jainkoaren misterioa ez da Jainkoaren agerpena, baizik eta giza izaera izanik gizakien gaindiko ezagutza eta perfekzioa bateratzen dituen pertsona da". Horretan datza misterioa. [37] [38] Garai hartan ʻAbdu'l-Bahári sorbaldetaraino iristen zitzaion ile beltza, begi urdin handiak zituen baita alabastro arrosa koloreko azalala eta sudur fina. [39] Bahá'u'lláh-k seme nagusiari beste izenak ere eman zizkion, esaterako, Ghusn-i-A'zam (esan nahi baita Adarrik sendoena edo Adar sendoagoa<nowiki>), ʻAbdu'l-Bahá ("Maisua") lur jota zegoen, Bahá'u'lláh familiarengandik banatuta, bakarrik erbesteratu behar zutela jakin zuenean. Bahá'í-ek diotenez, ideia hori berreskuratu zen eta familiari erbesteratu ahal izateko baimena eman zioten. [36]

ʻAkkan

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Bahá'u'lláh eta bere familiaren bizilekua ʻAkka-ko presondegian.

24 urte zituela, ʻAbdu'l-Bahá-k bere aitaren zuzendaria zen eta Bahá'íko komunitateko kide nabarmena zen. [24] Bahá'u'lláh eta bere familia ziren - 1868an - penal kolonia erbesteratu Acre, Palestina non espero zuten familian eta hilko litzateke. [40] ʻAkkára iritsi zen familia eta erbesteratuek kezkagarria. [34] Inguruneko biztanleek modu etsai batean agurtu zituzten, eta bere arreba eta aita arriskutsua zen. [41] Emakumeek gizonen sorbaldetan eseri behar zirela esaten zitzaionean itsasertzera iristeko, ʻAbdu'l-Bahá aulkia hartu eta emakumeak ʻAkkako badian eraman zituen. [36] ʻAbdu'l-Bahá anestesiko bat eskuratu eta gaixoak eramateko gai izan zen. [36] Bahá'í-k baldintza ikaragarriak espetxeratu zituzten, zikin eta zikinkeriaz estalitako zelula-multzo batean. [41] ʻAbdu'l-Bahá bere burua jaitsi arriskutsuan gaixo batekin Disenteria, [41] hala ere jatorra soldadu bat mediku batek baimentzen sendatzen lagundu. [36] Biztanleriari galarazi egin zien, soldaduak berdin tratatu zituzten, eta Siyyid Muhammad-i-Isfahaniren jokabidea ( Azali ) ez zuen axola gaietan. [42] [24] Moralak 22 urte zituela [36] ʻAbdu'l-Bahá-ren anaia gazteagoa Mírzá Mihdí -k heriotza gertatu zen. Bere heriotza familia suntsitu zuen - batez ere amaren eta aita - eta doluminak ʻAbdu'l-Bahák gaueko behatz bat egin zuen anaiaren gorputzaren ondoan. [42] [36]

Urte batzuk geroago

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Denborak aurrera egin ahala, pixkanaka-pixkanaka Bahá'í erbesteko erkidego txikiaren eta kanpoko munduaren arteko harremanen ardura hartu zuen. ʻAkako (Akre) jendearekin izan zuen elkarreraginean, bahá'íren arabera, bahá'ísen errugabetasuna aitortu zuten, eta, beraz, kartzela-baldintzak erraztu zituzten. [24] Hiru hilabete geroago, Mihdí hil zenean, familiako kartzelatik zebilen ʻAbbúd etxera . [24] Akkáko jendea [24] Bahá'í-ak errespetatzen hasi ziren eta, bereziki, ʻAbdu'l-Bahá. ʻAbdu'l-Bahá familiak etxeak alokatzeko antolatu ahal izan zuen, eta gero familia Bahjíko etxera eraman zuten 1879 inguruan, epidemia batek biztanleek ihes egin behar izan zuenean.

ʻAbdu'l-Bahá laster oso ezaguna egin zen kolonia penalean, eta Myron Henry Phelps New Yorkeko abokatu aberats batek honela deskribatu zuen: "hainbat gizaki... siriar, arabiar, etiopiar eta beste asko"",[43] denak ʻAbdu'l-Bahárekin hitz egiteko eta harremanetan jartzeko zain zeuden [44] Bábí erlijioaren historiari ekin zion eta 1886an Makála-i-Shakhsí Sayyáh ( Bidaiari baten kontakizuna) liburua argitaratu zuen. [45] 1891ean Cambridgeko Unibertsitateak liburu horren ingelesezko bertsioa, Edward Granville Brown-ek itzulia, argitaratu zuen . Itzultzaileak honela deskribatu zuen ʻAbdu'l-Bahá:

« Oso gutxitan ikusi dut halako itxura hunkigarria duenik. Gizon altu eta indartsu batek, zuzen eutsiz, gezi baten moduan, turbante zuriarekin eta ia sorbaldaraino iristen diren sarraila zuri, luze eta beltzekin, kopeta zabal eta indartsuarekin, adimen indartsua adierazten du, borondate hauskaitza, begi antsietatsue (belatz bat, adibidez) eta ezaugarri nabarmen baina atseginekin —horrelaxe ikusi nuen lehen aldiz 'Abbás Efendí, maisua' [46] »

Ezkontza eta familia bizitza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
ʻAbdu'l-Bahá 24 urte zituela

ʻAbdu'l-Bahá gizon gaztea zenean, espekulazioa ezkutatu zen bahá'íren artean. [41] [47] Hainbat neska gazte ezkontzako irizpide gisa ikusten ziren, baina ʻAbdu'l-Bahá ez zen ezkutatuta ezkontzari. [41] 1873ko martxoaren 8an, bere aitaren eskaeraren arabera, [42] [48] ʻAbdu'l-Bahá, hogeita zortzi urte, ezkondu zen Fátimih Nahrí Isfahán (1847-1938) hogeita bost urte. Goi-mailako klaseko familia bateko urte bateko gaztea. [49] Bere aita Mírzá Muḥammad «Ishahaneko Alí Nahrí de Isfahan lotura nabarmenak zituen Bahá'í ospetsua zen. [a] [41] [47] Fátimih Persiatik "Akkára" ekarri zuten Bahá'u'lláh eta bere edzino Navváb sentitzen interesa en ŝi edzinigi ʻAbdu'l -Bahá. [41] [49] [50] Isfahánetik ʻAkka-tik egindako bidaia neketsu baten ostean, bere anaiarekin batera iritsi zen 1872an. [41] [50] Bikote gazteak bost hilabete inguru ezkondu ziren ezkontza bera hasi aurretik. Bitartean, Fátimih `Abdu'l-Bahá osabaren Mírzá Músá etxean bizi izan zen. Beranduago egindako memoriaren arabera, Fátimih-ek ʻAbdu'l-Bahárekin maitemindu zen hura ikustean. ʻAbdu'l-Bahá bera erakutsi zuen ezkontza gutxi zuela Fátimih bilera arte; [50] izan zen izenburuko Munírih arabera Bahá'u'lláh . [42] Munírih izenburua da "argitsua". [51]

Ezkontza bederatzi seme-alaba sortu zituen. Lehen jaio zen Mihdí Effendi semea, 3 urte inguru hil baitzen. Ondoren, Ḍiyá'iyyih Kh ánum, Fu'ádíyyih Khánum (urte gutxi), Rúhangíz Khánum (1893), Túbá Khánum, Husayn Effendi (1988an 5), Túbá Khánum, Rúhá Khánum eta Munnavar Khánum. Bere seme-alaben heriotzak mina izugarrizko ʻAbdu'l-Bahá eragin zuen - batez ere, bere semea Husayn Effendi hil zen zaila izan zen bere ama eta osaba hil ondoren. [52] Bizirik atera ziren seme-alabak (alabak); Ḍiyá'iyyih Kh ánum ( Shoghi Effendi-ren ama) (1951) Túbá Khánum (1880–1959) Rúḥá Khánum eta Munavvar Khánum (1971). [41] Bahá'u'lláh gura bahá'í du ʻAbdu'l-Bahá adibidea jarraitu du, eta pixkanaka urruntzen polygamy from. [50] [51] [53] ʻAbdu'l-Bahá emakume baten ezkontza eta monogamoa izatearen aukeraketa [50], bere aitaren aholkuetatik eta bere nahia, [50] [51] legitimatu zuten monogamia praktikan [51] herri bati. orain arte poligamia bizimodu leiala zen. [50] [51]

Bere ministerioaren lehen urteak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Bahá'u'lláh 1892ko maiatzaren 29an hil ondoren, Bahá'u'lláh-ren borondate eta itxaropena ʻAbdu'l-Bahá izendatu zuten Itunaren Zentroko, Bahá'u'lláh-ren idatzien oinordekoa eta interpretatzailea. [b] [54] [55]

Bahá'u'lláh bere ondorengoa honako bertsoekin izendatzen du:

Kitáb-i-'Ahd-en itzulpena solecism batean oinarritzen da, ordea, Akbar eta A'zam terminoak ez dute esan nahi, hurrenez hurren, "Greater" eta "Great" gehienak. Bi hitzek erroak erabat aparteko triconsonantal- etik eratorri dira ( Akbar tik kbr eta A'zam ʿ-zm- tik), baina arabierazko hizkuntza zelula, gradazio fasea, konparaziozko eta superlatiboaren arteko bereizketa argirik ez du. [56] Jainkoaren eta Itxaropenean, 'Abdu'l-Baháren erdi-anaia, Muhammad ʻAlí, izendatu zitzaion ʻAbdu'l-Bahá-ren menpean. Muhammad ʻAlík bere anaia erdi zorrotzaz jeloskor bihurtu zen eta bere buruak Badi'u'llah eta Diya'u'llah anaien laguntzarekin agintea ezarri zuen bere burua. [57] Iranen bahá'írekin korrespondentzia hasi zen, hasiera batean, sekretuan, beste batzuen buruan `Abdu'l-Bahá-ri buruz. [24] gehien bahá'í jarraian bitartean ʻAbdul-Bahá, gutxi batzuk jarraian Muhammad ʻAlí liderrak esaterako Mirza Javad eta barne Ibrahim George Kheiralla, Bahá'í hasieran America misiolari bat. [58]

Muhammad ʻAlí eta Mirza Javadek akusatu dute ʻAbdu'l-Bahá agintari gehiegi hartzea , Jainkoaren Manifestazioa bera baitzen uste duela, Bahá'u'lláh-era berdin-berdinean. [59] Oraingo honetan ʻAbdu'l-Bahá, mendebaldean aurkitutako aurkako akusazioen falsotasuna frogatzeko, adierazi zuen "ʻAbdu'l-Bahá" izenez ezaguna zela. Bahárako morroi bat arabierazko esaldi bat argi zegoen Jainkoaren Manifestazioa ez zela, eta bere geltokia jainkotasuna besterik ez zela. [24] [60] ʻAbdu'l-Bahá administrazioaren esparrua ezartzeko borondate eta testamentu bat utzi zuen. Bi instituzio handienak Justizia Etxe Unibertsala eta Tutela izendatu zituen, Shoghi Effendi Guardian izendatu zuelako. [55] ʻAbdu'l-Bahá eta Shoghi Effendi-k izan ezik, Muhammad ʻAli zen Bahá'u'lláh-ko gainerako gizonezkoen laguntza guztiak, Shoghi Effendien aitak, Mírzá Hádí Shírází barne. [61] Hala ere, Muhammad ʻAli eta bere familiaren adierazpenak oso eragin txikia izan zuten Bahá'írek oro har - ʻAkká arean ', Muhammad ʻAlí-ren jarraitzaileek gehienak sei familiak irudikatzen zituzten, erlijio-jarduerarik ez zuten [62] eta izan ziren ia erabat asimilatu zen gizarte musulmanean. [63]

Mendebaldeko lehen erromesak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Mendebaldeko lehen bahá'í erromesak. Ezkerretik eskuinera zutik: Charles Mason Remey, Sigurd Russell, Edward Getsinger eta Laura Clifford Barney ; Ezkerretik eskuinera eserita: Ethel Jenner Rosenberg, Jackson andrea, Shoghi Effendi, Helen Ellis Cole, Lua Getsinger, Emogene Hoagg.

1898. urtearen amaieran, Mendebaldeko erromesak ʻAkka erromesaldira heldu ziren ʻAbdu'l-Bahá bisitatzeko; erromesen taldea, besteak beste, Phoebe Hearst, mendebaldean bahituekin planteatu zen lehen aldiz ʻAbdu'l-Bahá. [24] Lehenengo taldea 1898an iritsi zen eta 1898ko bukaeran, mendebaldeko Bahá'ís-ek behin betiko ʻAbdu'l-Bahá bisitatu zuten. Taldea nahiko gaztea zen, batez ere amerikarren goi mailako gizartearen 20ko hamarkadako emakumeak. [64] Mendebaldeko taldeek susmoa eman zioten agintariei, eta ondorioz ʻAbdu'l-Bahá-ren inkomunikazioa estutu egin zen. [65] Hurrengo hamarkadan ʻAbdu'l-Bahá mundu osoko Bahá'írekiko etengabe komunikazioan egongo litzateke, erlijioa irakasten lagunduz. taldeak May Ellis Bolles Parisen egin zuen, Thomas Breakwell ingelesa, Herbert Hopper estatubatuarra, Hippolyte Dreyfus frantsesa. , Susan Moody, Lua Getsinger eta Laura Clifford Barney estatubatuarra. [24] Laura Clifford Barney izan da, ʻAbdu'l-Bahá-k galdeketa egin du urte askotan zehar eta Haifara bisita ugari egin ondoren, zenbait erantzun galdeketaren liburua osatu zuen. [24]

1901-1912 tarteko ministerioa

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

XIX. mendeko azken urteetan, berriz, urtean zehar ʻAbdu'l-Bahá zen oraindik ofizialki preso bat eta ʻAkka ezinik, aztarnak transferentzia antolatu zuen Báb Iran Palestinara. Ondoren, Karmel mendian lurrak erostea antolatu zuen Bahá'u'lláh-ek azaldutakoa Báb-ko aztarnak jartzeko erabili behar zuela eta Báb-en Santutegia eraikitzeko antolatuta. Prozesu honek beste 10 urte iraun zuen. [24] ʻAbdu'l-Bahá bisitatzen ari ziren erromesen hazkundearekin, Muhammad ʻAlík Otomandar agintariekin lankidetzan aritu zen, 1901ko abuztuan ʻAbdu'l-Bahá-ren kartzela-zigorrean baldintzak zorrotzagoak sartzeko. [55] [24] Hala eta guztiz ere, ʻAkka'-ren gobernadoreak ʻAbdu'l-Bahá-ren alde agertu zenez, egoera askoz errazago egon zen; berriz, erromesak berriro ere ʻAbdu'l-Bahá bisitatzeko gai izan ziren, baina hirira mugatu zen. [24] 1903ko otsailean, Muhammad ʻAlí-ren bi jarraitzaile, Badi'u'llah eta Siyyid ʻAliy-i-Afnan barne, hautsi zituzten Muhammad ʻAli-rekin eta Muhammad ʻAli-ren lursailei buruzko xehetasunak idatzi zituzten liburuak eta letrak idatzi zituzten. ʻAbdu'l-Bahá-ren inguruan zirkulatzen zuen fabrikazioa zen. [24] [66]

ʻAbdu'l-Bahá- k Báb- eko Santutegiaren zuzendaritza zegoen 1902tik 1904ra bitartean, bi proiektu gauzatzen hasi zen; zaharberritze Báb Etxea Xiraz-en, Iran eta lehenengo bahá'í Gurtza Etxearen eraikintza Ashgabat-en, Turkmenistan. [24] ʻAbdu'l-Bahá eskatu Aqa Mirza Aqa lanak koordinatzeko, beraz Báb etxean egon egoera zela Báb-en deklarazio unean bertan zaharberritu litzateke Mulla Husayn 1844an; [24] Kultur Etxean egindako lana ere Vakil-u'd-Dawlih-ri eskatu zion . [24]

Garai hartan, ʻAbdu'l-Bahá-k Turkiarreko gazte batzuekin komunikatu zuen, Abdul Hamid II Sultanaren garaian, Namık Kemal, Ziya Pasha eta Midhat Pasha barne, Bahá'í pentsamendu ideologia politikoan zabaltzeko saiakera batean. [67] Bahá'írek azpimarratu zuen "askatasuna bilatu eta askatasuna maite, berdintasunaren itxaropena, gizateriaren nahiak eta bizitza sakrifikatzeko gizakia batzeko prest dauden", baina turko gazteak baino ikuspegi zabalago batean. Abdullah Cevdet, Bahá'í Fedea islamaren eta azken erlijio-sinesmenaren arteko azken pauso gisa jotzen zuen Batasuneko eta Aurrerapeneko Batzordeko fundatzaileetako bat, fundatu duen aldizkari batean abiatuko da. [68] [69]

ʻAbdu'l-Bahák ere buru militarrekin harremanak zituen, Bursalı Mehmet Tahir Bey eta Hasan Bedreddin bezalako pertsonak barne. Abdulaziz Sultan suntsitzeaz arduratzen den bigarrenak, Bedri Paxa izenez ezagutzen dena, Bedar Bek (Badri Beg) Persian bahá'í iturriak aipatzen dituzte. Bahá'í izan zen, ʻAbdu'l-Baha-ren lanak frantsesera itzuli zituen. [70]

ʻAbdu'l-Bahá ere ezagutu zuen Muhammad Abduh, islamiar modernismoaren eta Salafiren mugimenduetako bat, Beirut, bi gizonek otomandar otomaren aurka zeuden garaian eta erlijio erreformaren antzeko helburuak elkarbanatu zituzten. [71] [72] Rashid Ridak dioenez, Beiruten egindako bisitetan ʻAbdu'l-Bahá-k Abduh-en azterketetarako saioak parte hartuko zituen. [73] ʻAbdu'l-Bahá eta Muhammad 'Abduh-en topaketen inguruan, Shoghi Effendi-k dio "Xekh Muhammad ʻAbdu ezagunarekin egindako elkarrizketak komunitatearen ospe gero eta handiagoa izaten lagundu duela eta bere ospea gehiago zabaldu zuen. kide nabarmena. " [74]

ʻAbdu'l-Bahá-ren jarduera politikoak direla eta, Muhammad ʻAli-k bere aurkako salaketa egin zuen, inkesta batzorde batek ʻAbdu'l-Bahá-k elkarrizketatu zuen 1905ean, eta Fezzanera ia erbesteratua izan zen. [75] [24] [76] Erantzunez, ʻAbdu'l-Bahá-k sultana idatzi zuen bere jarraitzaileek partidista-politikan inplikaziora uko egiten ziotelako eta bere tariqa estatubatuar asko Islamera gidatu zituela. [77] ʻAkka hurrengo urteetan nahiko presio aske izan ziren eta erromesak` Abdu'l-Bahá bisitatzera etorri ziren. 1909an, Báb-en Santutegiko mausoleoa amaitu zen. [24]

Mendebalderako bidaiak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
ʻAbdu'l-Bahá, Estatu Batuetara egindako bidaian

1908ko turkiar gazteen iraultza Otomandar Inperioko preso politiko guztiak askatu zituen, eta ʻAbdu'l-Bahá espetxeratu egin zen. Askatasunaren lehen ekintza , Bahá'u'lláh-ren Santutegia bisitatzea zen Bahji-n . [24] ʻAbdu'l-Bahák ʻAkkaren jarraipena egin zuen bitartean, iraultza jarraituz, laster joan zen bizitzera Haifako Báb-en Santutegi ondora. [24] 1910ean, herrialdea uzteko askatasunarekin, hiru urteko bidaia egin zuen Egipto, Europa eta Ipar Amerikara, Bahá'í mezua zabalduz. [55]

1911ko abuztutik abendura, ʻAbdu'l-Bahá Europako zenbait hiri bisitatu zituen, Londres, Bristol eta Paris, besteak beste. Bidaia horien helburua mendebaldeko Bahá'í komunitateei laguntzeko eta bere aitaren irakaspenak hedatzea zen. [24]

Hurrengo urtean, Estatu Batuetara eta Kanadara egingo zuen bidaia askoz ere luzeagoa izango zen, betiere aitaren irakaspenak berriro zabaltzeko. New Yorkera iritsi zen 1912ko apirilaren 11an, RMS Titanic- en egindako igarotze-eskaintza baztertu ondoren, bahá'í fededunei esanez, "dohaintzan ematea". [78] zuen ordez artisau motelagoa, on bidaiatu RMS Cedric, eta arrazoi gisa itsas jada bidaiaren lehentasuna aipatutako. [24] Titanic-en apirilaren 16an hondoratu zenaren berri eman ondoren, "Titanikotik nabigatzeko eskatu zidaten galdetu zidaten, baina nire bihotzak ez zidan galdetu zidan". [78] bere garaian New Yorkeko gehienak eman zituen bitartean, Chicago, bisitatu zuen Cleveland, Pittsburgh, Washington Hiria, Boston eta Philadelphia . Urte bereko abuztuan New Hampshire, Maineko Acre eskolan, Maine eta Montrealen (bere Kanada bisitatzeko) bidaiatzeko bidaia zabala hasi zen. Ondoren, bidaiatu zuen mendebaldeko Minneapolis, San Francisco, Stanford, eta Los Angeles ekialdera bueltan hasi urriaren amaieran. 1912ko abenduaren 5ean Europara itzuli zen. [24]

Ipar Amerikan egindako bisitaldian misioak, elizak eta taldeak bisitatu zituen, baita Bahá'í-en etxean bilera kopuruak ere, eta ehunka pertsona bilera pertsonalak eskaintzen zituen. [79] Hitzaldietan Bahá'í printzipioak aldarrikatu zituen, hala nola, Jainkoaren batasuna, erlijioen batasuna, gizateriaren batasuna, emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna, munduko bakea eta justizia ekonomikoa. [79] Halaber, azpimarratu du bere bilera guztiak lasterketetan irekita egotea. [79]

Bere bisita eta hitzaldiak ehunka egunkariko artikuluen gaia izan ziren. [79] Bostonen egunkariko kazetari eskatu ʻAbdu'l-Bahá zergatik zuen Ameriketara etorri zen, eta zuen etortzen bake hitzaldiak parte hartzeko eta besterik emanez abisua mezuak ez da nahikoa adierazi du. [24] ʻAbdu'l-Bahák Montrealen egindako bisitak egunkari nabarmenen estaldura eman zuen; iritsi zen gauean, Montreal Daily Star- eko editorea berarekin eta egunkariarekin bildu zitzaion, Montrealen Aldizkari Ofiziala, Montreal Standard, Le Devoir eta La Presse -rekin batera, ʻAbdu'l-Bahá-ren jarduerei buruzko beste batzuekin batera. [80] [24] paperak horietan titularrak barne "Persian Irakasleen Peace hots egiteko", "Racialism okerra, Says Ekialdeko Sage, gatazka eta Gerra eragindako Erlijio eta National aurreiritziak arabera", eta "Bakearen apostoluak Meets Sozialistak, Abdul Baha nobelaren Soberakinaren banaketa eskema ". [24] Kanadako zeharkatutako Montrealeko estandarra hainbeste interes hartu zuen astebete geroago artikuluak berriro argitaratu zituela; Aldizkarian sei artikulu argitaratu zituzten eta Montrealen frantsesezko hizkuntza egunkari handienak bi hari buruzko artikuluak argitaratu zituen. [80] 1912. urtean Montrealen egindako bisita, Stephen Leacock umoristak inspiratu zuen 1914ko liburuak Arcadian Adventures-ekin idle Rich-ekin egindako bere liburu onenetan . [81] Chicagon egunkariko titular bat barne "Su Santidad bisitak digu, ez Pio X baina A. Baha," [24] eta ʻAbdu'l-Bahá en Kaliforniara bisita Palo Alton salatu zuten. [24]

Europara itzuli zen Londres, Paris (bi hilabete igaro zituen), Stuttgart, Budapest eta Vienan . Azkenean, 1913ko ekainaren 12an Egiptora itzuli zen, eta bertan, sei hilabete igaro zituen Haifara itzuli aurretik. [24]

1914ko otsailaren 23an, Lehen Mundu Gerraren aurreko egunean, ʻAbdu'l-Bahák Edmond James de Rothschild baroiak antolatu zuen, Rothschild bankuko familiako kidea zen, eta hori izan zen mugimendu sionistaren defendatzaile eta finantzario nagusia izan zen, bere hasieran Palestinako bidaiak. [82]

Azken urteak (1914-1921)

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
ʻAbdu'l-Bahá Karmel mendian erromesak 1919an

Lehen Mundu Gerran (1914-1918) ʻAbdu'l-Bahá Palestinan geratu zen eta ezin izan zuen bidaiatu. Korrespondentzia mugatua egin zuen , Jainkozko Planaren lauzatxoak barne, Ipar Amerikako bahá'íei zuzendutako 14 gutun bildumaren bilduma bat, gero Bahá'í Fedearen hiru "gutunak" gisa deskribatu zituena. Eskutitzetan izendatzen dituzte Ipar Amerikako Bahá'í-ak rolak lidergoa planetaren inguruan erlijioa zabaltzeko.

Gerra ondoren

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Adineko `Abdu'l-Bahá

Mundu Gerra amaitu zenean, otomandar agintariek argi eta garbi ordezkatu zuten britainiar agindu atseginagoa ordezkatu zuten, korrespondentzia, erromesak eta Bahá'í Munduko Zentroaren garapenak berritzea ahalbidetuz. [24] Jarduera berpizte horretan, Bahá'í Fedeak Egipto, Kaukaso, Iran, Turkmenistan, Ipar Amerika eta Hego Asiara bezalako lekuak hedatu eta finkatu ziren ʻAbdu'l-Baháren zuzendaritzapean.

Gerraren amaieran ʻAbdu'l-Bahá-k komentatu zuen zenbait garapen politiko ekarri zituen. Nazioen Liga, 1920ko urtarrilean sortu zen, mundu mailako erakunde baten bidez segurtasun kolektiboaren lehen instantzia ordezkatuz. ʻAbdu'l-Bahá idatzi zuen 1875ean "munduko nazioen Batasuna" ezartzeagatik, eta Nazio Batuen bidezko saiakera goraipatu zuen helburua lortzeko bidean urrats garrantzitsu gisa. Era berean, "Bakearen Unibertsala ezartzeko gai ez zela" esan zuen, nazio guztiak ez baitzituen irudikatu eta bere estatu kideen gaineko izugarrizko boterea zuen bakarra. [41] [34] Garai hartan, britainiar aginduak Palestinako juduen etengabeko inmigrazioa babestu zuen. ʻAbdu'l-Bahá-k inmigrazioa aipatu zuen profezia betetzea eta Sionistek lurra garatu eta "herrialdea biztanle guztientzat altxatu" animatu zuen. Ez dute lan egin behar juduen bereizteko beste palestinar from. " [83]

ʻAbdu'l-Bahá 1920ko apirilean zaldunen ekitaldian

Gerra goseak ere utzi zuen. 1901ean, ʻAbdu'l-Bahá erosi zuen 1704 hektarea sasian Jordan ibaiaren ondoan eta 1907an Irango Bahá'í askok lurrak jaten hasi ziren. ʻAbdu'l-Bahá bere uzta (edo cash baliokidea), izan zen datorrena guztien% 20-33 bitartean jaso Haifa . Gerra 1917an oraindik indarrez hasi zenean, ʻAbdu'l-Bahá-k gari asko jaso zituen laboreetatik, eta beste gari batzuk ere erosi zituen eta Haifa-ra itzuli zizkion. Garia britainiarrek kontrolatu zutenaren ondoren iritsi zen, eta garia oso zabaldua zegoen gosea kentzeko. [84] [85] Ipar Palestinan gosetea desegiteko zerbitzu honetarako, zaldun bat jaso zuen bere omenezko ekitaldian 1920ko apirilaren 27an gobernadore britainiarraren etxean. [86] [87] Allenby jenerala, Faisal erregea (gero Irakeko erregea), Herbert Samuel (Palestinako Goi Komisarioa) eta Ronald Storrs (Jerusalemko gobernadorea). [88]

Heriotza eta hileta

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
'Abdu'l-Bahá-ren hileta Haifan, Palestinako Britainiar Mandatua

ʻAbdu'l-Bahá 1921eko azaroaren 28an, astelehenarekin hil zen, gaueko 1:15etik aurrera (1340ko Rabi 'al-awwal hilabetearen 27. egunean AH ). [88]

Winston Churchill berak Palestinarako Goi Komisarioari telegrafiatu zion "bahá'í komunitateari igor ziezaion, bere Maiestatearen Gobernuaren izenean, beren sinpatia eta dolumina". Antzeko mezuak bidali zituzten Allenby ministroak, Irakeko Ministroen Kontseiluak eta beste batzuek. [88]

Hurrengo egunean ospatu zen hiletari buruz hau idatzi zuen Esslemont-ek:

Ziurrenik, sekula ez zen halako hiletarik ikusi, ez Haifan, ez Palestinan... hainbat erlijiotako, arrazetako eta hizkuntzetako ordezkariak, hain sakonki penatuak, elkartu zituen sentimendua.

Hiletan emandako hitzaldien artean, Shoghi Effendi-k Stewart Symes-en honako omenaldi hau transkribatu zuen:

Hemen gauden gehienok ‘Abdu'l‑Bahá ‘Abbas jaunaren irudi argia dugu, Haren tankera duina kaleetan barrena ibiltzen zenean, Haren jokamolde adeitsu eta dotorea, Haren ontasuna, bere maitasuna loreekiko eta haurrekiko, Haren eskuzabaltasuna, baita pobre eta gaixoekiko zuen ardura ere. Hain zen atsegina, hain xalo, bere aurrean geundenean ia ahaztu egiten genuela maisu handi baten aurrean geundela, eta bere idazlanak eta elkarrizketak kontsolamendu eta inspirazioa izan direla ekialde zein mendebaldeko ehunka eta milaka pertsonarentzat.

Karmel mendian hilobiratu zuten, Báb-en santutegiaren aurreko gelan. Behin behineko lurperaketa izan zen bere mausoleoa eraiki artean. 2019an Justizia Etxe Unibertsalak iragarri du mausoleo hori Riḍván lorebaratzearen ondoan eraikitzen hasiko direla laster. [89]

Ondarea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

ʻAbdu'l-Bahá, 1901-1908 artean idatzia zen eta hauen artean Shoghi Effendi-k zuzendutako testamentu bat utzi zuen, garai hartan 4-11 urte zituen. Eguzkia Shoghi Effendi izendatzen du erlijioaren Guardianes lerro batean lehen bezala, Eskrituretako autoritatezko interpretazioak eman ditzakeen eginkizun hereditarioa. ʻAbdu'l-Bahák Bahá'í-k zuzentzen zizkion beregana jotzea eta hura obeditzea, eta jainkozko babesa eta gidaritza ziurtatu zizkion. Jatorriak bere irakaspenak ere berretsi zituen, hala nola irakasteko argibideak, esaterako, izpirituaren ezaugarriak, jendearekin elkartzea eta itunen haustea saihestu . Justizia Etxe Unibertsalaren eta Kausaren Eskuak betebehar ugari ere landu ziren. [34] [55] Shoghi Effendi ondoren deskribatu zuen Bahá'í Fedearen hiru "gutun "etako bat.

Benedikotasunaren eta nahien xedapenak mundu osoko bahá'írek onartu zituzten ia unibertsalki, Ruth White eta Shoghi Effendi lidergoa babesten saiatu ziren beste estatubatuar batzuek izan ezik.

Bizitza osoan anbiguotasun batzuk bahitu ziren Bahá'u'lláh-era eta Shoghi Effendi-ri buruz . Amerikako egunkari batzuek Bahá'í profeta edo Kristoren itzulera jakinarazi zioten. Shoghi Effendi geroago bere ondarea formalizatu zuen Bahá'í Fedearen hiru "Zifra Zentralen" eta "irakaspenen eredu perfektua", bahia'u'lláh edo Jesusekin berdintasun egoerari eusten ziola esanez. . Shoghi Effendi-k ere idatzi zuen aurreikusitako 1000 urteko bahá'í ordainketan ez dela ʻAbdu'l-Bahá-ren parekoa izango. [90]

Idazlanak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

ʻAbdu'l-Bahá-k idatzitako lauzatxoen kopurua, guztira, 27.000 baino gehiagokoa da. Horietatik batzuk baino ez dira ingelesera eraman, [91], nahiz eta ingelesa

Bere lanak bi ataletan sailkatzen dira: alde batetik, berak idatzitakoak; eta bestetik, besteen o barne, eta beste batzuen arabera, hitzaldiak eta hitzaldiak bigarren mailakoak dira. [55] lehen taldean berriz, Divine zibilizazioa sekretua 1875 aurretik idatziak, bidai narratiba 1886 inguruan idatzia, Resāla-ye sīāsīya edo sermoia Governance Artearen 1893an idatzia, fededunak memorialak, eta kopuru handian jende askorentzat idatzitako konprimituak ; [55] Mendebaldeko intelektualak barne, adibidez, August Forel, itzulpenaren eta Auguste-Henri Forelen " Tableta" bezala argitaratua. Jainkozko zibilizazioaren sekretua eta gobernuaren artearen predikua anonimoki zabaldu ziren.

Bigarren taldea Some Answered Questions- ekin jartzen du, Laura Barney-rekin eta Paris Talks-ekin, "ʻAbdu'l-Baha Londresen eta Bakearen Unibertsalaren promulgazioa, ʻAbdu'l- ek emandako helbideak dira. -Bahá Parisen, Londresen eta Estatu Batuetan. [55]

Jarraian, ʻAbdu'l-Baháren zenbait liburu, konposatu eta hitzaldi batzuen zerrenda da:

  • Munduko Batasunerako oinarriak
  • Fededunen oroitzapenak
  • Parisko hitzaldiak
  • Jainkozko zibilizazioaren sekretua
  • Erantzundako zenbait galdera
  • Jainkozko Planaren lauzatxoak
  • Auguste-Henri Forel-eri idatzitako lauzatxoa
  • Hagako lauzatxoa
  • ʻAbdu'l-Baháren testamentua eta borondatea
  • Bake Unibertsalaren aldarrikapena
  • ʻAbdu'l-Bahá-ren idazki hautatuak
  • Jainkozko Filosofia
  • Politikari buruzko tratatua / Gobernatzeko arteari buruzko hitzaldia [92]

Azalpen oharrak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ Nahrí familiak merkataritzan arrakasta handia izan eta aberastu egin ziren. Elizgizon nagusien eta Isfahaneko nobleziaren alde egin zuten, eta salerosketa asko egin zituzten.
  2. ↑ Kitáb-i-`Ahd-en (Itunaren liburuan) Bahá'u'lláhk bere seme zaharrena Ghusn-i-A'zam ("Adarrik Ahaltsuena" or "Adar Ahaltsuagoa") deitzen du eta bigarren semea, Mírzá Muhammad `Alí, as Ghusn-i-Akbar ("Adar Handiena" or "Adar Handiagoa").

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «ʿABD-AL-BAHĀʾ – Encyclopaedia Iranica» www.iranicaonline.org (Noiz kontsultatua: 2019-07-15).
  2. ↑ a b (Ingelesez) Smith, Peter. (2000). A concise encyclopedia of the Bahá'í Faith. Oxford: Oneworld Publications ISBN 1-85168-184-1..
  3. ↑ Taherzadeh, Adib (itz. Da'ími, Badí eta Gil Santesteban, Miguel) (2001) La Revelación de Bahá'u'lláh, (Bahá'u'lláh-ren Agerkundea), 1. liburukia , Terrassa: Arca editorial. 37. orrialdea. ISBN 84-89677-43-3
  4. ↑ (Ingelesez) Qazvini, Muhammad. (1998). «'Abdu'l-Baha's Meeting with Two Prominent Iranians» World Order, 30:1. , 35-46 or. http://bahai-library.com/qazvini_abdulbaha_prominent_iranians.
  5. ↑ a b c d e f (Ingelesez) Esslemont, J.E.. (1980). Bahá'u'lláh and the New Era. (5. argitaraldia) Wilmette, Illinois, USA: Bahá'í Publishing Trust ISBN 0-87743-160-4..
  6. ↑ a b c d Kazemzadeh, Firuz (2009), "ʻAbdu'l-Bahá 'Abbas (1844 - 1921)", The Bahá'í Encyclopedia Project, Evanston, IL: National Spiritual Assembly of the Bahá'ís of the United States.
  7. ↑ Blomfield, Lady (1975) [1940], The Chosen Highway (Aukeratutako bidea), London, UK: Bahá'í Publishing Trust, 21.orrialdea. ISBN 0-87743-015-2
  8. ↑ Blomfield 1975, 40. orrialdea
  9. ↑ Blomfield 1975, 39. orrialdea
  10. ↑ Taherzadeh, Adib (2000). The Child of the Covenant (Itunaren haurra). Oxford, UK: George Ronald. 105. orrialdea ISBN 0-85398-439-5
  11. ↑ Blomfield 1975, 68. orrialdea
  12. ↑ Hogenson, Kathryn J. (2010), Lighting the Western Sky: The Hearst Pilgrimage & Establishment of the Bahá'í Faith in the West (Mendebaldeko Zerua Argitzen: Hearst-en erromesaldia eta Bahá'í fedearen hasiera mendebaldean), George Ronald, 40. orrialdea ISBN 978-0-85398-543-3
  13. ↑ Browne, E.G. (1891) A Traveller's Narrative (Bidaiari baten kondaira), Cambridge University Press xxxvi. orrialdea
  14. ↑ Hogenson 2010, 81. orrialdea
  15. ↑ a b c (Gaztelaniaz) Balyuzi, H.M.; Itz. Foroughi, Deyhim. (1985 [1971]). Abdu'l-Bahá: El Centro del Convenio de Bahá'u'lláh (Bahá'u'lláhren Itunaren Erdigunea). Terrassa: Edit. Bahá'í de España, 12 or. ISBN 84-85238-15-X..
  16. ↑ Hogenson 2010, 82. orrialdea
  17. ↑ a b (Ingelesez) Winters, Jonah. Chronology of persecutions of Babis and Bahais. .
  18. ↑ Taherzadeh 2001, 44. orrialdea
  19. ↑ Chronology of persecutions of Babis and Baha'is compiled by Jonah Winters
  20. ↑ Blomfield 1975, 54. orrialdea
  21. ↑ Blomfield 1975, 79. orrialdea
  22. ↑ The Revelation of Bahá'u'lláh vol II (Bahá'u'lláh-ren agerkundea 2. liburukia), 391. orrialdea
  23. ↑ Hoodfar, Homa eta Sadr, Shadi Can women act as agents of a democratization of theocracy in Iran? (Emakumeak teokrazia demokratizatzen eragile jardun dezakete Iranen?)
  24. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af Balyuzi 2001.
  25. ↑ Phelps, Myron Henry (1912), Life and Teachings of Abbas Effendi (Abbas jaunaren bizitza eta ikasbideak), New York: Putman, ISBN 978-1-890688-15-8
  26. ↑ Smith 2000, 17. orrialdea
  27. ↑ a b Phelps 1912, 27-55 orrialdeak
  28. ↑ Balyuzi 1985, 15. orrialdea
  29. ↑ «Commentary on the Islamic Tradition "I Was a Hidden Treasure..."» bahai-library.com (Noiz kontsultatua: 2019-07-11).
  30. ↑ Declaration of Baha'u'llah
  31. ↑ The history and significance of the Bahá'í festival of Ridván BBC
  32. ↑ Balyuzi 1985, 16. orrialdea
  33. ↑ Phelps 1912, 27-55. orrialdeak
  34. ↑ a b c d e Smith 2000.
  35. ↑ .
  36. ↑ a b c d e f g h i (Phelps 1912, 27–55 orr. )
  37. ↑ .
  38. ↑ .
  39. ↑ (Gail & Khan 1987, 225, 281 orr. )
  40. ↑ (Foltz 2013, 238 orr. )
  41. ↑ a b c d e f g h i j Esslemont 1980.
  42. ↑ a b c d (Kazemzadeh 2009)
  43. ↑ (Phelps 1912, 3 orr. )
  44. ↑ (Smith 2000, 4 orr. )
  45. ↑ [http://www.h-net.org/~bahai/diglib/books/A-E/B/browne/tn/tnfrnt.htm A Traveller's Narrative, (Makála-i-Shakhsí Sayyáh edo Bidaiari baten kontakizuna)
  46. ↑ .
  47. ↑ a b Hogenson, p.87
  48. ↑ (Ma'ani 2008, 112 orr. )
  49. ↑ a b (Smith 2000, 255 orr. )
  50. ↑ a b c d e f g (Phelps 1912, 85–94 orr. )
  51. ↑ a b c d e (Smith 2008, 35 orr. )
  52. ↑ (Ma'ani 2008, 323 orr. )
  53. ↑ (Ma'ani 2008, 360 orr. )
  54. ↑ Taherzadeh 2000.
  55. ↑ a b c d e f g h Iranica 1989.
  56. ↑ .
  57. ↑ .
  58. ↑ (Browne 1918, 145 orr. )
  59. ↑ (Browne 1918, 77 orr. )
  60. ↑ .
  61. ↑ Luanda errorea in Modulu:Citation/CS1 at line 4421:attempt to index field 'date_names' (a nil value).
  62. ↑ ISBN 1-56085-169-4..
  63. ↑ Luanda errorea in Modulu:Citation/CS1 at line 4421:attempt to index field 'date_names' (a nil value).
  64. ↑ Hogenson, p.x
  65. ↑ Hogenson, p.308
  66. ↑ (Afroukhteh 2003, 166 orr. )
  67. ↑ ISBN 978-1848856318..
  68. ↑ ISBN 978-0195091151..
  69. ↑ .
  70. ↑ ISBN 978-1848856318..
  71. ↑ ISBN 9780203928578..
  72. ↑ .
  73. ↑ .
  74. ↑ ISBN 0-87743-020-9..
  75. ↑ ISBN 978-1848856318..
  76. ↑ (Momen 1981, 320–323 orr. )
  77. ↑ ISBN 978-1848856318..
  78. ↑ a b .
  79. ↑ a b c d (Gallagher & Ashcraft 2006, 196 orr. )
  80. ↑ a b (Van den Hoonaard 1996, 56–58 orr. )
  81. ↑ Wagner, Ralph D. Yahi-Bahi Society of Mrs. Resselyer-Brown, The. Accessed on: 19 May 2008
  82. ↑ .
  83. ↑ .
  84. ↑ McGlinn 2011.
  85. ↑ Poostchi 2010.
  86. ↑ .
  87. ↑ Religious Contentions in Modern Iran, 1881-1941, by Mina Yazdani, PhD, Department of Near and Middle Eastern Civilizations, University of Toronto, 2011, pp. 190-191, 199–202.
  88. ↑ a b c Effendi 1944.
  89. ↑ https://www.bahai.org/library/authoritative-texts/the-universal-house-of-justice/messages/20190420_001/1#744198387 Ridvan 2019
  90. ↑ Effendi 1938.
  91. ↑ .
  92. ↑ Translations of Shaykhi, Babi and Baha'i Texts Vol. 7, no. 1 (March 2003)

Bibliografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdu%27l-Baha&oldid=9933722"(e)tik eskuratuta