Νέστος

Νέστος
Ο ποταμός Νέστος στον χάρτη
Πηγές	Ρίλα (Βουλγαρία)
Εκβολές	Θρακικό
Ελλάδα  Βουλγαρία	Ελλάδα  Βουλγαρία
Μήκος	243
Παραπόταμοι	Φαρασινός, Δεσπάτης, Τσέρνα Μέστα, Μπέζμποσκα και Κρέμενσκα
wikidata (π • σ • ε )

Ο Νέστος είναι ένα από τα πέντε μεγαλύτερα ποτάμια της Ελλάδας, ενώ ο ρους του οριοθετεί τα σύνορα ανάμεσα στη Μακεδονία και τη Θράκη και τις περιφερειακές ενότητες Καβάλας και Ξάνθης, έχοντας πρώτα διατρέξει την Π.Ε. Δράμας. Η συνολική του πορεία καλύπτει 243 χλμ., 130 από τα οποία βρίσκονται σε Ελληνικό έδαφος. Πηγάζει από τα όρη Ρίλα της Βουλγαρίας, ενώ εκβάλλει στο Θρακικό Πέλαγος, αφού πρώτα έχει διασχίσει τους ορεινούς όγκους της Δυτικής Ροδόπης και το όρος Φαλακρό.

Το δέλτα του ποταμού, έκτασης 550.000 στρεμμάτων, αποτελεί 'Υδροβιότοπο Διεθνούς σημασίας' και μέρος του Εθνικού Πάρκου που περιλαμβάνει τις λίμνες Βιστωνίδα και Ισμαρίδα. Εκτείνεται από τη Νέα Καρβάλη έως τα Άβδηρα, ενώ εκεί βρίσκεται και το παραποτάμιο δάσος, γνωστό και ως Μεγάλο Δάσος (Κοτζά Ορμάν). Πλούσια βλάστηση και πολλά είδη ζώων είναι τα χαρακτηριστικά του, ενώ η έκτασή του που κάποτε ξεπερνούσε τα 125.000 στρέμματα τώρα καλύπτει μόλις 4.600

Ο ποταμός Νέστος, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, αποτελούσε το βόρειο όριο εξάπλωσης των λιονταριών στην Ελλάδα. Σήμερα βρίσκουν καταφύγιο ή τροφή 300 είδη πουλιών, 30 είδη αρπακτικών, 11 είδη αμφιβίων, 21 είδη ερπετών, ενώ αρκετά είναι και τα είδη ψαριών που ζουν στις λιμνοθάλασσες του δέλτα.

Στη μυθολογία ο Νέστος ή Νέσσος γεννιέται στην αρχή του χρόνου πριν ακόμη γεννηθούν οι άνθρωποι. Γεννήθηκε μαζί με 12.456 ποταμούς και 3000 Νύμφες. Πατέρας του ήταν ο Ωκεανός και μητέρα του η Τηθύς.

Ο Νέστος λατρεύτηκε ως θεός στην αρχαιότητα.^[1] Σε καμιά αρχαία πηγή δεν γίνεται λόγος για ποταμοπλοΐα στον Νέστο. Είναι φανερό πως η ασταθής κοίτη του στον κάτω ρου, οι συχνές πλημμύρες του και η απόκρημνη περιοχή του μέσου και άνω ρου του απέκλειαν κάθε δυνατότητα ανάπλου του ποταμού. Λόγω μάλιστα της διαδρομής του μέσα από απόκρημνα και δύσβατα μέρη, δεν σχηματιζόταν ούτε κατά μήκος της κοίτης του κανένας φυσικός χερσαίος δρόμος, όπως συνέβαινε με τόσους άλλους ποταμούς, ώστε να εξασφάλιζε την επικοινωνία της θρακικής ενδοχώρας (άνω και μέσο ρου του) με τις ακτές του Βόρειου Αιγαίου. Επιπλέον, κατά μήκος του Νέστου δεν υπήρχαν πολλά περάσματα (πόροι) για τη διάβασή του κι έτσι δυσχεραινόταν, σε αρκετό βαθμό, ακόμη και η οριζόντια επικοινωνία μεταξύ Μακεδονίας και Θράκης. Στην πραγματικότητα δύο ήταν, όπως και σήμερα, τα περάσματα του ποταμού, από τα οποία το ένα (το βόρειο) βρισκόταν στο μέσο και το άλλο (το νότιο) στον κάτω ρου του, όπου αντίστοιχα είχαν ιδρυθεί και οι πόλεις Νικόπολη και Τόπειρος. Το βόρειο πέρασμα επέτρεπε την επικοινωνία μεταξύ των κοιλάδων του Στρυμόνα και του Έβρου, ενώ από το νότιο πέρασμα διερχόταν ένας πανάρχαιος δρόμος (η λεγόμενη «κάτω οδός»), ο οποίος εξασφάλιζε την επικοινωνία μεταξύ Μακεδονίας και Θράκης και γενικότερα μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Στ' αχνάρια του δρόμου αυτού κατασκευάστηκε αργότερα η ρωμαϊκή Εγνατία οδός, της οποίας ίχνη μιας τοξωτής γέφυρας βρέθηκαν πλάι στην Τόπειρο.^[2]

Ο άνω και μέσος ρους του ποταμού ήταν κατά την αρχαιότητα η περιοχή που ζούσαν οι Δίοι, πανάρχαιο ελληνο-πελασγικό φύλο που αργότερα ταξινομήθηκε ως θρακικό. Από τα Θρακικά Τέμπη και νοτιότερα κατοικούσαν οι Σάτρες.

Ο Νέστος μπορεί να μην είχε σπουδαία συγκοινωνιακή σημασία για τον ευρύτερο Θρακομακεδονικό χώρο. Είχε όμως τεράστια σημασία για την οικιστική και οικονομική ιστορία των παρανέστιων κατοίκων της περιοχής των εκβολών του. Συγκεκριμένα, με τις προσχώσεις του καθιστούσε πολύ εύφορους τους κάμπους της σημερινής Χρυσούπολης και Ξάνθης και γι' αυτό είχαν ακμάσει εκεί, κατά την αρχαιότητα, αρκετοί οικισμοί, όπως ήταν τα Άβδηρα και η Πέρνη. Αντίθετα, κατά την αυτοκρατορική εποχή, η ασταθής κοίτη του και οι συνεχείς πλημμύρες του επηρέασαν αρνητικά την οικιστική ιστορία της περιοχής. Έτσι, διαπιστώνεται μια σχετική παρακμή των Αβδήρων και μετατόπιση του οικιστικού ενδιαφέροντος βορειότερα από το δέλτα του ποταμού, όπως μαρτυρεί η ίδρυση της πόλης Τοπείρου, κοντά στις παρυφές των βουνών. Γενικά, η μεγάλη επίδραση που άσκησε ο Νέστος στη ζωή των αρχαίων παρόχθιων κατοίκων συμπεραίνεται από τη θεοποίησή του, καθώς κι από την απεικόνισή του σε νομίσματα των αυτοκρατορικών χρόνων^[3].

Για το παραποτάμιο Δάσος του Νέστου, το 1952 αποφασίστηκε η εκχέρσωση του μεγαλύτερου μέρους του και η καλλιέργειά του με γεωργικά φυτά, όπως το καλαμπόκι, ενώ ένα μεγάλο τμήμα του υγρότοπου αποστραγγίστηκε και οι εκτάσεις που προέκυψαν διανεμήθηκαν στους αγρότες. Επεμβάσεις όπως η υπερβόσκηση, η υλοτομία, οι αυθαίρετες πυρκαγιές των καλαμιώνων, η αναρρίχηση στις πλαγιές του φαραγγιού και τους βράχους, όπου φωλιάζουν σπάνια είδη ζώων, η ρύπανση των υδάτων από τα γεωργικά φάρμακα, αλλά και τοξικά απόβλητα από τις βιομηχανίες ξυλείας και τα μεταλλεία ουρανίου στο χωριό Ελέσνιτσα της Βουλγαρίας,^[4] τα λατομεία μαρμάρων στη δυτική πλευρά, καθώς και η διέλευση βαρκών σε περιόδους αναπαραγωγής που ενοχλούν τον βιότοπο, άλλαξαν τις οικολογικές συνθήκες της περιοχής.

Κάποτε ξεπερνούσε τα 125.000 στρέμματα και ήταν ένα από τα μεγαλύτερα και ομορφότερα παραποτάμια δάση της Ευρώπης. Προστατευόταν κάθε φορά που η περιοχή βρισκόταν στα χέρια ξένων κατακτητών είτε σαν βασιλικό πάρκο, είτε σαν απαγορευμένο δάσος. Η καταστροφή του προήλθε από ελληνικά χέρια και το μεγαλύτερο μέρος του εκχερσώθηκε κατά τη δεκαετία του 1950. Σήμερα έχουν απομείνει μόλις 4.500 στρέμματα (συνολικά και από τις δύο πλευρές του ποταμού), τα οποία βρίσκονται κάτω από καθεστώς προστασίας, είναι περιφραγμένα και αρμόδια αρχή είναι το Δασαρχείο Ξάνθης. Υπάρχουν κέντρα ενημέρωσης στον νομό Ξάνθης, εξοπλισμένα με οπτικοακουστικό υλικό για τους επισκέπτες της περιοχής. Μελλοντικοί σχεδιασμοί μπορεί να ενώσουν τα δύο αυτά κέντρα μέσω μιας γέφυρας, για να δημιουργηθεί ένα μονοπάτι μέσα στο δάσος για ενημέρωση και περιβαλλοντική εκπαίδευση. Επίσης υπάρχει και το κέντρο ενημέρωσης Δέλτα Νέστου που βρίσκεται στην Κεραμωτή Καβάλας. Εγκαινιάστηκε το 1998 από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και προσφέρει πλήρη και καταρτισμένη ενημέρωση με μακέτες, οπτικοακουστικό υλικό, καθώς και περιηγήσεις στους πανέμορφους υγροβιοτόπους της περιοχής του Νέστου.

Τα Στενά Νέστου είναι προστατευόμενος βιότοπος του Natura 2000, με κωδικό GR1120004, κατά μία έκταση 86,36 τ.χλμ.^[5][6][7]

Επί του Νέστου στην Π.Ε. Δράμας από το 1997 λειτουργεί το φράγμα Θησαυρού, πολύ σημαντική μονάδα παραγωγής υδροηλεκτρικής ενέργειας του ηλεκτρικού συστήματος της Ελλάδας.

• 
  Άποψη του Νέστου
• 
  Άποψη του ποταμού
• 
  Ο σιδηρόδρομος παράλληλα του ποταμού Νέστου
• 
  Μαιανδρισμοί του Νέστου από ψηλά
• 
  Αγριολούλουδο στον Νέστο
• 
  Αγριολούλουδο στον Νέστο
• 
  Αγριολούλουδο στον Νέστο
• 
  Κοπάδι πελαργών σε παραποτάμιο δάσος του Νέστου
• 
  Λεπιδόπτερο σε έλατο στον Νέστο
• 
  Γαλάνη, Στενά Νέστου

Ο ποταμός Νέστος ως ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς της Ελλάδος αποτελεί φυσικό πόρο ζωτικής οικονομικής, τουριστικής και οικολογικής σημασίας για την ευρύτερη περιοχή, επίσης το Δέλτα του ποταμού που περιλαμβάνεται στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης είναι ένας από τους σημαντικότερους υγροβιότοπους της Ελλάδος. Αποτελεί ίσως από τα πιο εντυπωσιακά φυσικά τοπία στη χώρα μας με σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας, πυκνή βλάστηση και όμορφες λίμνες. Επιπλέον το Δέλτα αποτελεί σημαντική οικολογική, οικονομική και τουριστική αξία για την Ελλάδα, χιλιάδες επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν τη φύση με περιπάτους στο δάσος του Νέστου με αυτοκίνητο, με ποδήλατο, με τα πόδια, μπορούν να επισκεφθούν το κέντρο πληροφόρησης του Δέλτα του Νέστου που εδρεύει στο χωριό Κεραμωτή του Νομού Καβάλας. Ακόμη μπορούν να ασχοληθούν με οικοτουριστικές δραστηριότητες όπως ράφτινγκ, καγιάκ, ιππασία που διοργανώνονται από τοπικές επιχειρήσεις.

Η ανάγκη προστασίας του σημαντικού αυτού περιβαλλοντικού πόρου κρίνεται αναγκαία από όλους μας, πέρα από τις διεθνείς συνθήκες προστασίας θα πρέπει κάθε άνθρωπος ξεχωριστά να συμβάλει στη διαφύλαξη και διατήρηση του φυσικού αυτού πνεύμονα.

Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Νέστου-Βιστωνίδας. (2021, 09 Δεκέμβριος). Ανάκτηση από https://www.facebook.com/fdnestos/posts/

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Νέστος

• Νέστος, το ποτάμι της ζωής (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Κοιτάζοντας τον Νέστο (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Νέστος - Ροδόπη (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Δάση και φαράγγια (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
• Δέλτα Νέστου (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)