Άραχθος

Άραχθος
Ο ποταμός Άραχθος στον χάρτη
Πηγές	Πίνδος
Εκβολές	Αμβρακικός
Ελλάδα	Ελλάδα
Μήκος	110 km
wikidata (π • σ • ε )

Ο Άραχθος είναι ο όγδοος μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας και ο τρίτος από τους κυριότερους ποταμούς της Ηπείρου. Έχει συνολικό μήκος 135 χιλιόμετρα. Πηγάζει από τη βόρεια Πίνδο και εκβάλει στον Αμβρακικό κόλπο.

Συγκεκριμένα ο Άραχθος πηγάζει από την περιοχή του Μετσόβου εξ ου και η αρχική του διαδρομή ονομάζεται Μετσοβίτικος. Κατευθυνόμενος νοτιοδυτικά μέσα από φαράγγια που ο ίδιος έχει διανοίξει εισέρχεται στη μικρή κοιλάδα που σχηματίζεται μεταξύ του Λάκμου και του Μιτσικέλι και από εκεί φθάνει ανατολικά των Ιωαννίνων, στο σημείο αυτό δέχεται τα νερά ενός άλλου ποταμού, που αποτελεί παραπόταμοι αυτού, του Μπαλντούμα ή Διπόταμου, που και αυτός προέρχεται από τη συμβολή δύο επιμέρους παραποτάμων, του Ζαγορίτικου και του Βαρδαπόταμου, εξ ου και η ονομασία Διπόταμος.
Από τη συμβολή αυτή το κοινό πλέον υδάτινο ρεύμα παίρνει την ονομασία Άραχθος. Από εκεί περνώντας στη συνέχεια από βαθιές κοίτες μεταξύ Τζουμέρκων και Ξεροβουνίου δέχεται τα νερά δύο ακόμη παραποτάμων του του Καλαρρύτικου και του Καλεντίνη ή Σαραντάπορου απ΄ όπου και διέρχεται την πεδιάδα της Άρτας, για να εκβάλλει στη συνέχεια στον Αμβρακικό κόλπο παρά τη θέση Αλυκή, πρώην Κόπραινα.

Ουσιαστικά ο Άραχθος διαρρέει ένα τμήμα του νομού Ιωαννίνων και ολόκληρο τον νομό Άρτας.

Στην αρχαιότητα οι εκβολές του Αράχθου ήταν ανατολικότερα των σύγχρονων, παρά την τοποθεσία που φέρεται με τη δημώδη ονομασία "παλιά μπούκα". Γενικά ο Άραχθος στις εκβολές του, στο διάβα του χρόνου, δείχνει να δίνει μία σκληρή μάχη με τη θάλασσα του Αμβρακικού, όπου με τις συνεχείς προσχωσιγενείς εναποθέσεις μετακινεί αργά και σταθερά τη βόρεια ακτή του Κόλπου νοτιότερα, δημιουργώντας έτσι, με την παράλληλη δράση του ποταμού Λούρου, τέσσερις λιμνοθάλασσες, η λιμνοθάλασσα Λαγαρού, (η μεγαλύτερη του Αμβρακικού), που βρίσκεται ανατολικά του λόφου της Σαλαώρας και το τριμερές σύμπλεγμα λιμνοθαλασσών Ροδιάς, Τσουκαλιού και Αυλερής που βρίσκεται δυτικά του παραπάνω λόφου και οι οποίες στο σύνολό τους αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους υδροβιότοπους της Ελλάδος, έχοντας ενταχθεί στο οικολογικό δίκτυο προστασίας "ΦΥΣΗ 2000".

Ο Άραχθος έχει πλούσια ιχθυοπανίδα που περιλαμβάνει άγριες πέστροφες, δροσίνες και μουστακάδες. Επίσης, στον Άραχθο απαντώνται πληθυσμοί ενυδρίδας ή ευρωπαϊκής βίδρας.^[1]

Ο Άραχθος φημίζεται για τα σπουδαία τοξωτά γεφύρια που συνδέουν τις όχθες του, όπως το γεφύρι της Άρτας και το γεφύρι της Πλάκας, που όλα μαζί υπολογίζονται σε 55 πέτρινα γεφύρια.^[2] Το γεφύρι της Πλάκας λ.χ., ήταν μονότοξο με άνοιγμα καμάρας 40 μέτρα και ύψος 19 μέτρα^[3] και εθεωρείτο το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων. Βρίσκεται κοντά στο χωριό Μονολίθι Ιωαννίνωνκαι η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1866. Κατέρρευσε την 1η Φεβρουαρίου 2015 από ισχυρές βροχοπτώσεις^[4]. Το γεφύρι της Άρτας βρίσκεται έξω από την πόλη της Άρτας και αποτελείται από τέσσερις μεγάλες καμάρες. Το συνολικό του μήκος είναι 145 μέτρα^[5]. Θεμελιώθηκε γύρω στο 1606 και η κατασκευή του είναι φορτισμένη με διάσημους λαϊκούς θρύλους. Στο πέρασμα του Αράχθου από τη χαράδρα της Πολιτσάς είναι χτισμένο το ομώνυμο γεφύρι από το 1860 και ενώνει τα Κατσανοχώρια με το Αμπελοχώρι και την ευρύτερη περιοχή των Βορείων Τζουμέρκων.

• Η τεχνητή λίμνη του Πουρναρίου βρίσκεται στα βορειοανατολικά του Δήμου Αρταίων, στη Δημοτική Ενότητα Ξηροβουνίου, έχει έκταση 20.500 στρέμματα και δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή του ομώνυμου υδροηλεκτρικού φράγματος, του οποίου η κατασκευή ξεκίνησε το 1981 και ολοκληρώθηκε το 1997. Το συγκεκριμένο φράγμα είναι το δεύτερο σε μέγεθος στην Ελλάδα, ύψους 107 μέτρων.^[6] Η περιοχή πέριξ της λίμνης Πουρναρίου είναι μια περιοχή παρθένα και παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία πανίδας (ασβοί, λαγοί, κουνάβια, ζαρκάδια, αρκούδες, λύκοι), μικροπανίδας (σκαθάρια, πεταλούδες, έντομα) και ορνιθοπανίδας (πέρδικες, κίσσες, σταυραετοί, γεράκια, γύπες). Η ιχθυοπανίδα της λίμνης αποτελείται από κυπρίνους, στρωσίδι, μουστακάτο, άγρια πέστροφα, χέλια. Η χλωρίδα της περιοχής συμπεριλαμβάνει αγριολούλουδα και βότανα όπως, ορχιδέες, φασκόμηλο, μέντα, ρίγανη. Κοντά στη λίμνη μπορεί κανείς να παρατηρήσει ένα δάσος κωνοφόρων, καθώς και ένα περιορισμένης έκτασης και πολύ σπάνιο δάσος βουνοκυπάρισων.^[7]

• Η τεχνητή λίμνη της Άρτας (πίσω από το ΚΤΕΛ), καλύπτει μια έκταση περίπου 90 στρεμμάτων. Η λίμνη βρίσκεται δίπλα στον ποταμό Άραχθο και δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια των έργων κατασκευής της Ιονίας Οδού. Τον Οκτώβριο του 2012, με πρωτοβουλία του Δήμου Αρταίων, η λίμνη εμπλουτίστηκε με γόνους κυπρίνου από το Κρατικό κυπρινοτροφείο στο Ψαθοτόπι, το οποίο είναι η μόνη κρατική μονάδα στην Ελλάδα που εμπλουτίζει δωρεάν τα εσωτερικά νερά της χώρας.^[8]

Ο Στράβων αναφέρει τον Άραχθο με το όνομα Άρατθον, ο δε Λυκόφρων με το όνομα Άραιτον. Σε αρχαία επιγραφή στην Κέρκυρα φέρεται ως Άραθθος. Στη δε λαϊκή παράδοση της Ηπείρου έχει καθιερωθεί ως ποταμός της Άρτας, από το γεγονός ότι περιβρέχει την Άρτα διερχόμενος κάτω από το θρυλικό Γεφύρι της Άρτας.
Ο Άραχθος έχει συνδεθεί ιδιαίτερα με τη νεότερη ελληνική ιστορία. Όταν το 1881 έγινε η προσάρτηση της Θεσσαλίας και μέρους της Ηπείρου στο Βασίλειο της Ελλάδος, ο ποταμός αυτός απετέλεσε το ΒΔ. γεωγραφικό σύνορο - ελληνοτουρκική μεθόριο και συγκεκριμένα από το σημείο συμβολής με τον Καλαρρυτινό μέχρι και τις εκβολές του. Η μεθόριος αυτή που διατηρήθηκε μέχρι τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο, περνούσε ακριβώς από το Γεφύρι της Άρτας όπου ήταν στημένα εκατέρωθεν ελληνικό και τουρκικό φυλάκιο. Κατά την τουρκική εισβολή του 1897, που φέρεται καθ΄ υπερβολή ως ελληνοτουρκικός πόλεμος, καθώς και στον πόλεμο του 1912, κατά μήκος του ποταμού, παρά τις όχθες του και στα υψώματα που τον περιβάλλουν σημειώθηκαν πολλές αψιμαχίες μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών.

Παρά ταύτα ο Άραχθος έμελλε να γίνει μάρτυρας τριών πολεμικών τραγωδιών. Η πρώτη συνέβη κοντά στο εντυπωσιακότερο πέρασμα του ποταμού, το λεγόμενο φαράγγι του Αράχθου, επί ανατολικού παρακείμενου υψώματος πλησίον του Πέτα τον Ιούλιο του 1822 στη λεγόμενη μάχη του Πέτα, όπου σφαγιάσθηκε όλη σχεδόν η δύναμη των στρατευμένων Φιλελλήνων με καταστρεπτικές συνέπειες τόσο για τους Σουλιώτες, όσο και για το Μεσολόγγι.
Η δεύτερη τραγωδία συνέβη 90 χρόνια αργότερα το 1912. Κατά την επτάμηνη μάχη των Ιωαννίνων όπου το σώμα των Γαριβαλδηνών ή Ερυθροχιτώνων έχοντας καταλάβει εξ εφόδου στις 26 Νοεμβρίου τον Δρίσκο, που χωρίζει τον Άραχθο από το υψίπεδο των Ιωαννίνων, την επομένη μετά από μια αποφασιστική αντεπίθεση των Τούρκων διάρκειας 48 ωρών οι Ερυθροχίτωνες αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν κατεβαίνοντας στον Άραχθο αφήνοντας πολλούς νεκρούς.
Η τρίτη τραγωδία συνέβη το 1944, στη διάρκεια της κατοχής, όταν οι Γερμανοί κατακτητές επιχειρώντας εκκαθαρίσεις, πυρπόλησαν πολλά χωριά των δυτικών Τζουμέρκων, παρά τον Άραχθο. όπως και το χωριό Πέτα.

• 
  Το γεφύρι της Πλάκας στον ποταμό Άραχθο.
• 
  Οι 2 γέφυρες στην τοποθεσία Πλάκα στον ποταμό Αραχθο.
• 
  Η Ιστορική Γέφυρα της Πλάκας στα σύνορα των νομών Αρτας και Ιωαννίνων.

• Δήμος Πράμαντας, Άραχθος
• Epirus.org- Ο ποταμός Άραχθος
• Arachthos River on GTP Travel Pages (Στα αγγλικά και στα ελληνικά)
• MandraPhotos
• Photo of Arachthos Lake
• Arachthos River on Webshots
• Arachthos Gorge photo^{[νεκρός σύνδεσμος]}
• Arahthos Festival

• Λούρος και Άραχθος, ένας κύκλος ζωής (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)