Η Λευκάδα ή Λευκάς είναι νησί του Ιονίου πελάγους και μαζί με τα νησιά Κέρκυρα, Κεφαλονιά, Ιθάκη, Ζάκυνθος και Παξοί αποτελούν την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Είναι το τέταρτο σε έκταση νησί των Επτανήσων με έκταση 320 τ.χλμ. και το τέταρτο σε πληθυσμό με 23.596 κατοίκους κατά την απογραφή του 2021. Βάσει του σχεδίου Καποδίστριας η Λευκάδα μαζί με τα νησιά Κάλαμος, Καστός και Μεγανήσι, (γνωστά και ως Πριγκιποννήσια), αποτελούσε το νομό Λευκάδος με έδρα την πόλη της Λευκάδος. Από το 2011 όμως, οπότε και εισήχθηκε στο πρόγραμμα Καλλικράτης, η Λευκάδα, μαζί με τις προαναφερθέντες νήσους, πλην του Μεγανησίου αποτελεί πλέον δήμο με έδρα και πάλι την πόλη της Λευκάδας, ενώ το Μεγανήσι αποτελεί ξεχωριστό δήμο με έδρα το Κατωμέρι.
Λόγω της γεωγραφικής της θέσης (οι ακτές της βρίσκονται πολύ κοντά μ' εκείνες της ηπειρωτικής Ελλάδας τις οποίες τις χωρίζει ο ιστορικός πορθμός του Δρεπάνου) συνδέεται με την Αιτωλοακαρνανία με μια πλωτή γέφυρα μήκους περίπου 20 μέτρων. Μαζί με την Εύβοια είναι τα δυο μοναδικά νησιά στην Ελλάδα στα οποία η πρόσβαση γίνεται οδικώς. Το ψηλότερο βουνό είναι τα Σταυρωτά, με απότομες πλαγιές και ύψος 1.184 μέτρα.
Το όνομά της η Λευκάδα το πήρε από το "ακρωτήριο Λευκάτα" η αλλιώς "Κάβος της Κυράς", που βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο του νησιού. Το ακρωτήριο στην αρχαιότητα ονομαζόταν "Λευκάς πέτρα" ή "Λευκάς άκρα". Ένας μύθος λέει ότι η ποιήτρια Σαπφώ, από τη νήσο Λέσβο, πήδηξε από το βράχο του ακρωτηρίου για να απαλλαγεί από τον έρωτά της για τον Φάωνα. Κοντά σ' εκείνη την περιοχή υπάρχει και ο ναός του θεού Απόλλωνα, στον οποίον είναι αφιερωμένος ο λευκός βράχος. Πολλοί μύθοι σχετίζουν τη Λευκάδα με τη θεά του έρωτα Αφροδίτη (μυθολογία) και τον Οδυσσέα, τον ήρωα που περιγράφει ο Όμηρος. Ο Γερμανός αρχαιολόγος Βίλελμ Ντέρπφελντ ξεκίνησε ανασκαφές σε διάφορες περιοχές του νησιού ανακάλυψε ευρήματα από την εποχή του Χαλκού (2000 π.Χ.) και διατύπωσε τη θεωρία ότι η Λευκάδα είναι η Ομηρική Ιθάκη και το Παλάτι του Οδυσσέα ήταν στο Νυδρί Λευκάδας, στη νότια ακτή του νησιού. Λίγο έξω από την πόλη και πιο συγκεκριμένα κοντά στο Καλλιγόνι υπάρχουν ερείπια της αρχαίας πόλης Νήρικος, η οποία υπήρξε η πρώτη πόλη του νησιού. Γύρω γύρω από την πόλη είχε κτιστεί ένα μεγάλο τείχος, κομμάτι του οποίου σώζεται μέχρι και σήμερα. Οι ισχυρισμοί για την ταυτότητα με την Ομηρική Ιθάκη ενισχύονται με τοπικούς θρύλους σύμφωνα με τον οποίους η Ιθάκη είχε σύνδεση με τη στεριά, αυτό συμβαίνει με τη Λευκάδα η οποία στην πραγματικότητα δεν είναι νησί, συνδέεται με τη γειτονική Ακαρνανία με ένα στενό μονοπάτι.
Ο Στράβων καταγράφει τις δυτικές ακτές της Ακαρνανίας ως Λευκάδα, ήταν αποικία των Κορινθίων, συμμετείχαν και έποικοι από την Κέρκυρα.[1] Η αρχαία αποικία ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα π΄Χ. λίγο νότια από τη σημερινή πρωτεύουσα του νησιού. Η Λευκάδα έχει πάρει μέρος σε πολλές μεγάλες μάχες στο παρελθόν, όπως η ναυμαχία της Σαλαμίνας και η μάχη των Πλαταιών κατά τους περσικούς πολέμους, καθώς και στον Πελοποννησιακό πόλεμο στο πλευρό των Σπαρτιατών. Ακολούθησε πιστά και τον Μέγα Αλέξανδρο στην τεράστια εκστρατεία του. Φαίνεται ότι από τους ακολούθους αυτούς ιδρύθηκε η ομώνυμη πόλη στην παραλιακή Συρία.[2][3] Τη Λευκάδα κατέκτησε τον 3ο αιώνα π.Χ. ο τύραννος Αγαθοκλής των Συρακουσών.
Πιο παλιά το νησί ονομαζόταν Αγία Μαύρα παίρνοντας το όνομα αυτό από τον ομώνυμο ναό που ήταν κτισμένος μέσα στο κάστρο της Αγίας Μαύρας, το οποίο βρίσκεται απέναντι από την πόλη της Λευκάδας και το οποίο αποτελούσε πρότυπο οχυρωματικής τέχνης. Για κάποιο μεγάλο χρονικό διάστημα η πόλη της Λευκάδας ήταν κτισμένη γύρω από αυτό το κάστρο, αργότερα όμως οι Βενετοί τη μετέφεραν στη σημερινή της θέση. Δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με τη Λευκάδα στα πρώτα Βυζαντινά χρόνια που βρισκόταν στο επίκεντρο μεγάλων ταραχών.[2][4] Σε αντίθετη ωστόσο με την απέναντι ηπειρωτική γη που εγκαταστάθηκαν από τον 6ο - 8ο αιώνα πολλοί Σλάβοι δεν βρέθηκε καμιά ένδειξη στη Λευκάδα για Σλαβική εγκατάσταση.[4] Οι πληροφορίες εξακολουθούν να είναι σπάνιες και τη Μέση Βυζαντινή Περίοδο. Το νησί συμμετείχε ως επισκοπή στο Τέταρτο Συμβούλιο της Κωνσταντινούπολης (870), ο αυτοκράτορας Λέων ΣΤ΄ (886-912) την προβίβασε σε επισκοπή.[4] Η Λευκάδα ανήκε διοικητικά τη Βυζαντινή περίοδο στο Θέμα Κεφαλληνίας.[4] Ο Λιουτπράνδος της Κρεμόνας επισκέφτηκε το νησί στη διάρκεια μιας αποστολής του στην Κωνσταντινούπολη (968), δέχτηκε λεηλασίες από τον επίσκοπο Ντάγκομπερτ της Πίζα (1099), την καταγράφει τέλος στα μέσα του 12ου αιώνα ο διάσημος Άραβας γεωγράφος Μουχάμαντ αλ-Ιντρίσι.[4]
Λιμνοθάλασσα ΛευκάδαΑνατολή ηλίου μπροστά από το δρόμο είσοδο της πόλης.Χάρτης της Λευκάδας, Κριστόφορο Μπουοντελμόντι, 1420.
Η Βυζαντινή αυτοκρατορία παραχώρησε στο νησί πολλά προνόμια στη Δημοκρατία της Βενετίας (1198), μετά τη διάλυση της αυτοκρατορίας η Λευκάδα έγινε μερίδιο των Βενετών (1204).[4] Η Λευκάδα όμως κυβερνήθηκε όπως φαίνεται τα επόμενα χρόνια από το Δεσποτάτο της Ηπείρου, η κατοχή ωστόσο δεν επιβεβαιώνεται μέχρι το 1259.[4] Το όνομα "Σάντα Μαύρα" παρουσιάζεται για πρώτη φορά στα τέλη του 13ου αιώνα (1292) όταν πλοία από τη Δημοκρατία της Γένοβας λεηλάτησαν το νησί.[5] Ο δεσπότης της Ηπείρου Νικηφόρος Α΄ Κομνηνός Δούκας παραχώρησε τη Λευκάδα στον γαμπρό του Παλατίνο Κόμη της Κεφαλονιάς και της Ζακύνθου Ιωάννη Α΄ Ορσίνι (1293).[6] Ο Ιωάννης Α΄ Ορσίνι αμέσως μετά ζήτησε την άδεια από τον βασιλιά της Νάπολης Κάρολο τον Χωλό να οικοδομήσει στο νησί ένα κάστρο ώστε να προστατέψει το νησί από τις επιδρομές των πειρατών. Λίγο καιρό αργότερα κτίστηκε μέσα στο κάστρο και ο ναός της Αγίας Μαύρας από τον οποίο δανείστηκε το όνομά του και το κάστρο.[6][7]
Η Οικογένεια Ορσίνι έχασε τη Λευκάδα όταν ο Γκωτιέ ΣΤ΄ του Μπριέν παραχώρησε το κάστρο "Σάντα Μαύρα" και το νησί στον Βενετό Γρατιανού Ζώρζη.[5][8] Τη διετία 1360/1362 ο Λεονάρδος Α΄ Τόκκος κατέλαβε τη Λευκάδα και πήρε τον τίτλο του "δούκα", το νησί αναφέρεται στις δυτικές πηγές σαν "δουκάτο".[4][16] Οι κάτοικοι είχαν ζητήσει βοήθεια από τον Λεονάρδο, ο οποίος τους είχε υποσχεθεί συμμετοχή στη τοπική διοίκηση, σεβασμό στη περιουσία και τη θρησκεία τους. Αλλά αργότερα έδιωξε από τη Λευκάδα τον ορθόδοξο αρχιεπίσκοπο.[4][9][10]. Τη δεκαετία 1350-1360 Αλβανικές φυλές κατέλαβαν το μεγαλύτερο τμήμα της Ηπείρου, την περίοδο 1375-1395 έκαναν συχνές επιθέσεις στο νησί.[4][11][12] Ο Κάρολος Α΄ Τόκκος έκανε τη Λευκάδα πρωτεύουσα του βασιλείου του το οποίο περιείχε εκτός από τα νησιά και πολλές γειτονικές ηπειρωτικές περιοχές, ενίσχυσε σημαντικά την οχυρωμένη πόλη.[2] Ο πρίγκιπας της Αχαΐας Κεντυρίων Β΄ Ζαχαρίας επιτέθηκε στη Λευκάδα και το κάστρο της με Αλβανούς μισθοφόρους (1413), ηττήθηκε με τη βοήθεια της Δημοκρατίας της Βενετίας.[5] Η Οθωμανική αυτοκρατορία κατέκτησε το μεγαλύτερο μέρος της Ηπείρου και λεηλάτησε τη Λευκάδα σε τέτοιο βαθμό που αποφάσισαν οι Τόκκοι να την παραχωρήσουν στη Βενετία.[4] Οι Τόκκοι βλέποντας τον Οθωμανικό κίνδυνο αποφάσισαν να γίνουν υποτελείς του Οθωμανού σουλτάνου.[2] Ο τελευταίος εκπρόσωπος της δυναστείας Λεονάρδος Γ΄ Τόκκος διατήρησε την κυριαρχία του με τον γάμο του με τη Μίλιτσα Μπράνκοβιτς ανεψιά της θετής μητέρας του Οθωμανού αυτοκράτορα Μωάμεθ του Πορθητή, όταν πέθανε παντρεύτηκε τη Φραντσέσκα Μαρζάνο από την Αραγωνία. Το ζεύγος έγινε σύντομα μισητό από τον τοπικό πληθυσμό για την πολύ ψηλή φορολογία.[13] Ο Οθωμανός ναύαρχος Γκεντίκ Αχμέντ Πασσά κατέλαβε τη Λευκάδα, την Κεφαλλονιά και τη Ζάκυνθο (1479), οι περισσότεροι κάτοικοι μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη επειδή ο Μωάμεθ ο Πορθητής ζητούσε να μεγαλώσει η πρωτεύουσα του.[14]
Οι Οθωμανοί έδωσαν στο νησί το όνομα Λευκάδα, έκαναν το κάστρο πρωτεύουσα του νησιού όπου ζούσε ολόκληρος ο πληθυσμός.[2] Στην Οθωμανική αυτοκρατορία αρχικά διοικήθηκε από έναν Καζά, αργότερα εισήλθε στο Σαντζάκι του Κάρλελι κατόπιν (1550) στο Εγιαλέτι του Αρχιπελάγους υπό την ηγεσία του ναυάρχου του Οθωμανικού Πολεμικού Ναυτικού Καπουντάν Πασσά.[2] Ο Καζάς της Λευκάδας δεν είχε την εξουσία μόνο στο νησί αλλά και στην απέναντι Ακαρνανική γη.[14] Οι Βενετοί κατέλαβαν σύντομα το νησί όταν ξέσπασε ο Β΄ Βενετοτουρκικός Πόλεμος (1502-1503) αλλά με την ειρηνική συνθήκη που ακολούθησε η Λευκάδα παραχωρήθηκε ξανά στους Οθωμανούς.[6][15] Με 1000 περίπου κατοίκους η Λευκάδα ήταν ο μεγαλύτερος οικισμός στο Σαντζάκι, παρείχε 111 στρατιώτες και 9 πυροβολητές.[14] Στην Οθωμανική περίοδο η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της Λευκάδας παρέμειναν χριστιανοί, οι Μουσουλμάνοι ήταν ελάχιστοι στο διοικητήριο και στις φρουρές μέσα στο κάστρο όπου μόνο εκεί υπήρχε τζαμί.[14] Ο Σουλεϊμάν Α΄ ο Μεγαλοπρεπής αποφάσισε να αντιμετωπίσει την έλλειψη νερού στο νησί με την κατασκευή μεγάλου υδραγωγείου μήκους 2 χιλιομέτρων. Το υδραγωγείο αυτό έφερνε νερό στην τοιχισμένη πόλη και στην πολύ μεγαλύτερη ανοιχτή πόλη έξω από το κάστρο με 700-800 σπίτια, ήταν το μεγαλύτερο έργο των Οθωμανών στα Βαλκάνια. Στην κορυφή του υδραγωγείου υπήρχε μονοπάτι που οδηγούσε στη μοναδική πρόσβαση του νησιού με την απέναντι στεριά.[16] Με την ήττα των Οθωμανών στη Ναυμαχία της Ναυπάκτου η Ιερά Συμμαχία προσπάθησε ανεπιτυχώς να καταλάβει το νησί. Ο Καπουντάν Πασάς ενίσχυσε περισσότερο τις οχυρώσεις και το κάστρο, το μετέτρεψε σε εξαγωνικό με μεγάλους πύργους που έγιναν έδρες του πυροβολικού.[17]
Τον 17ο αιώνα η Λευκάδα έγινε ξεχωριστό Σαντζάκι μέσα στο Εγιαλέτι του Αρχιπελάγους, ο γνωστός μουσουλμάνος Γεωγράφος Εβλιγιά Τσελεμπή γράφει ότι την περίοδο από τον 15ο έως τον 17ο αιώνα πέρασε για λίγο στο Εγιαλέτι του Μορέα.[18] Ο Τσελεμπή επισκέφτηκε το νησί (1670) και κατέγραψε αναλυτικά τις οχυρώσεις και την πόλη που το Ισλάμ είχε σημειώσει σημαντική πρόοδο. Η οχυρωμένη πόλη σύμφωνα με τον Τσελεμπή είχε 5 Τεμένη της Παρασκευής ανάμεσα στα οποία υπήρχε και ένα Αυτοκρατορικό Τέμενος, μια εκκλησία που μετατράπηκε σε τζαμί, ένα μικρότερο τζαμί, ένας Μεντρεσές, δύο σχολεία, ένα λουτρό και πέντε δημόσιες πηγές. Στην οχυρωμένη πόλη με τα 200 πέτρινα σπίτια ο πληθυσμός ήταν καθαρά μουσουλμανικός, στα δύο προάστια στα ανατολικά και δυτικά ο πληθυσμός ήταν μεικτός. Το δυτικό προάστιο ήταν το μεγαλύτερο με 300 οικίες ενώ υπήρχαν 40-50 οικίες στο ανατολικό, υπήρχαν ένα ξύλινο τζαμί, ένας Τεκές, ένας Μακτάμπ, δύο Καραβανσεράι και επτά μικρότερες εκκλησίες. Ο Τσελεμπή σημειώνει ότι υπήρχαν διάσπαρτα πολλά οινοπωλεία από τα οποία αγόραζαν τόσο η φρουρά όσο και οι κάτοικοι.[19] Άλλο ένα προάστιο εντοπίστηκε στη Λευκάδα με 700 οικίες, όλοι οι κάτοικοι ήταν χριστιανοί και είχαν 20 εκκλησίες.[20] Οι περιγραφές του Τσελεμπή για την Οθωμανική Λευκάδα ταίριαζαν σημαντικά με άλλους γεωγράφους στην εποχή του όπως ο Ζακόμπ Σπον και ο Τζορτζ Γουέλερ, η πόλη είχε 5.000-6.000 κατοίκους στη συντριπτική τους πλειοψηφία Έλληνες και Τούρκοι.[20] Ο Τσελεμπή καταλήγει ότι στη Λευκάδα πραγματοποίησαν οι Οθωμανοί "τα δύο μεγαλύτερα έργα αστικής και στρατιωτικής αρχιτεκτονικής στα δυτικά Βαλκάνια". Το πρώτο ήταν το υδραγωγείο που κατασκεύασε ο Σουλειμάν ο Μεγαλοπρεπής και το δεύτερο το "κάστρο της Σάντα Μαύρα" που οικοδόμησε ο Σουλτάνος Σελίμ Β΄.[2]
Ο Φραντσέσκο Μοροζίνι κατέκτησε το νησί όταν ξέσπασε ο ΣΤ΄ Βενετοτουρκικός Πόλεμος ύστερα από σύντομη πολιορκία (1684) για λογαριασμό της Δημοκρατίας της Βενετίας.[15][20] Ο Μοροζίνι κατεδάφισε τον οικισμό μέσα στο κάστρο και τους δύο οικισμούς έξω από αυτόν, η μοναδική πόλη που παρέμεινε στο νησί ήταν η "Αμαξική" η οποία θα εξελιχθεί τον 19ο αιώνα στη σύγχρονη πρωτεύουσα. Οι Βενετοί κατεδάφισαν επίσης όλα τα κτίρια της Λευκάδας που είχαν σχέση με το Ισλάμ.[20] Τη δεκαετία του 1710 οι Βενετοί ανακαίνισαν τα τείχη του κάστρου προσθέτοντας δικές τους πλευρές στο μεσαιωνικό που είχαν κατεδαφίσει.[20] Όταν ξέσπασε ο Ζ΄ Βενετοτουρκικός Πόλεμος με τον οποίο οι Οθωμανοί ανακατέλαβαν την Πελοπόννησο οι Βενετοί της Κέρκυρας εγκατέλειψαν το νησί για να υπερασπιστούν την Κέρκυρα, όταν διασώθηκε η Κέρκυρα ανακατέλαβαν εύκολα και τη Λευκάδα.[21] Η κυριαρχία των Βενετών ήταν συνεχής στη Λευκάδα μέχρι την πτώση της Δημοκρατίας (1797), σημειώθηκε μόνο μια επανάσταση (1769).[20] Οι Βενετοί υποστήριζαν, αναγνώριζαν και επέτρεπαν στα Επτάνησα την τοπική τους αυτονομία, δημιουργώντας τοπικές αυτοδιοικήσεις, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει την έλλειψη επιρροής των βενετσιάνικων στοιχείων στις υποδομές και τον τρόπο ζωής των κατοίκων του κάθε νησιού. Στοιχεία που είναι έντονα ακόμα και σήμερα.
Ειδυλλιακή άποψη της ακρογιαλιάς στα τέλη του 19-ου αιώνα. Περιοδικό Εστία το 1894.
Το 1797, η Γαλλία με αρχηγό τον Ναπολέων Βοναπάρτη καταλαμβάνει τη Λευκάδα, όπως και τα υπόλοιπα Επτάνησα. Τα οικονομικά μέτρα των Γάλλων Δημοκρατικών όμως είναι αβάσταχτα για τους ντόπιους πολίτες και προκαλούν δυσαρέσκεια. Το 1798, οι Ρωσοτούρκοι κάνουν επέλαση στο Ιόνιο και παίρνουν υπό την κυριαρχία τους τα Επτάνησα. Το 1807 η Λευκάδα και όλα τα νησιά του Ιονίου περνούν στα χέρια της Γαλλίας, η οποία έχει αλλάξει το πολίτευμά της, έχοντας δημιουργήσει ένα αυτοκρατορικό καθεστώς. Την ίδια χρονιά γίνεται σύναξη των οπλαρχηγών στο Φρύνι και στην Παναγία τη Βλαχέρνα και στη συνέχεια ακολουθεί το γλέντι στην παραλία του μαγεμένου.
Το 1810, οι Βρετανοί κυριεύουν το νησί και μέχρι το 1814 έχουν καταλάβει όλα τα Επτάνησα. Τα αυστηρά μέτρα και οι αυταρχικοί νόμοι των Άγγλων όμως, έχουν ως συνέπεια τις αντιδράσεις των πολιτών με αποτέλεσμα να υπάρχουν επαναστάσεις και εξεγέρσεις, όπως εκείνη των Λευκαδιτών το 1819 που καταπολεμήθηκε με βιαιότητα και βαρβαρότητα.
Το 1864, η Λευκάδα μαζί με τα άλλα Ιόνια νησιά, σύμφωνα με τις συνθήκες του 1863 και 1864, παραχωρείται επίσημα στην Ελλάδα και τα Επτάνησα μετά από πολλούς αιώνες ξένων κατοχών είναι πλέον ελεύθερα.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, εγκαθίστανται στην πόλη της Λευκάδας Μικρασιάτες πρόσφυγες. Αρχικά πολλοί κατοίκησαν στο κάστρο της Αγίας Μαύρας ενώ δημιουργήθηκε στην πόλη ο συνοικισμός κοντά στον Μητροπολιτικό Ναό της Ευαγγελίστριας, που ονομάζεται Προσφυγικά.[22]
Το 1963 ήταν που ο Έλληνας μεγιστάνας Αριστοτέλης Ωνάσης αγόρασε το Σκορπιό, μια μικρή νησίδα που βρίσκεται απέναντι από τις ανατολικές ακτές της Λευκάδας και πιο συγκεκριμένα στο κοσμοπολίτικο Νυδρί, το οποίο απέκτησε, έκτοτε, παγκόσμια φήμη, φιλοξενώντας κατά καιρούς πλήθος επισκεπτών αλλά και προσωπικοτήτων από όλη την υφήλιο. Μάλιστα, οι κάτοικοι της περιοχής, για να τιμήσουν τον Έλληνα εφοπλιστή, έχτισαν προς τιμήν του ένα άγαλμα, το οποίο κοσμεί την πλατεία του χωριού.
Το παλιό νοσοκομείο Λευκάδας.Ανατολική ακτή της Λευκάδας.
Στη Λευκάδα λειτουργεί από το 1986 το αναμορφωμένο Γενικό Νομαρχιακό Νοσοκομείο, δυναμικότητας 100 κλινών και αποτελούμενο από 13 τμήματα. Το νοσοκομείο στην αρχική του μορφή ήταν Αδελφάτο για τους Ιταλούς και σχολείο για τους απόρους, ενώ επίσημα ιδρύθηκε με Βασιλικό Διάταγμα το 1953 αποτελούμενο από 3 τμήματα (Παθολογικό, Χειρουργικό και Μαιευτικό).[23]
Στη Λευκάδα λειτουργεί ολοκαίνουριο δημόσιο νοσοκομείο, το οποίο παραδόθηκε στα μέσα του 2019.
Η Λευκάδα, όπως και τα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου, έχει πλούσιο πολιτισμό με ποικίλες παραδόσεις και ήθη, τα οποία κρύβουν μια ιστορία εκατοντάδων χρόνων. Το καρσάνικο κέντημα, τα έθιμα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανίων και τα Πασχαλινά έθιμα είναι μερικά από τα πιο σημαντικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά του λευκαδίτικου λαού. Η Φιλαρμονική Εταιρεία Λευκάδος (ΦΕΛ), που αποτελεί το δεύτερο αρχαιότερο μουσικό σωματείο στην Ελλάδα (ιδρύθηκε το 1850), έχει συνδράμει στην πολιτιστική κληρονομιά του τόπου, συμμετέχοντας σε σπουδαία ιστορικά γεγονότα, όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896. Επίσης, στο νησί, κάθε καλοκαίρι, λαμβάνει χώρα το Φεστιβάλ χορού και μουσικής (Διεθνές Φεστιβάλ Φολκλόρ) από το 1962 μέχρι και σήμερα, με τη συμμετοχή καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο, καθώς και οι Γιορτές Λόγου και Τέχνης που πρωτοδιοργανώθηκαν το 1955 και αποτελούν έναν από τους παλαιότερους πολιτισμικούς θεσμούς στον ελλαδικό χώρο.
Η Λευκάδα αποτελεί έναν αξιοζήλευτο προορισμό και για τους λάτρεις των θαλάσσιων σπορ. Σε διάφορα σημεία του νησιού υπάρχουν παραλίες που ενδείκνυνται για τέτοιες περιστάσεις. Για παράδειγμα, στην παραλία του Αη Γιάννη, με την τεράστια αμμουδιά της, μπορεί κανείς να έρθει σε πρώτη επαφή με το καινούριο για την Ελλάδα άθλημα kitesurfing και να μάθει τα μυστικά του. Μάλιστα κάθε χρόνο διοργανώνονται επίσημοι αγώνες με τη συμμετοχή αθλητών από όλο τον κόσμο. Στον κόλπο της Βασιλικής, στην παραλία Πόντι, είναι το στέκι των windsurfers. Εκατοντάδες αθλητές επισκέπτονται το συγκεκριμένο μέρος κάθε χρόνο για να επιδείξουν τις δυνατότητές τους στο άθλημα της ιστιοσανίδας, ενώ κι εκεί διοργανώνεται Φεστιβάλ Σερφ. Κι οι δύο προαναφερθείσες παραλίες συγκαταλέγονται στις τρεις καταλληλότερες της Ευρώπης και στις δέκα καλύτερες του κόσμου για τέτοιου είδους extreme sports. Άλλες αθλητικές δραστηριότητες που προσφέρει το νησί είναι οι καταδύσεις, το θαλάσσιο σκι, το παραπέντε, η ιστιοπλοΐα, η ποδηλασία, αλλά και η ιππασία.
Οι βασικές μορφές οικονομίας στο νησί είναι ο τουρισμός, ο οποίος τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει κατακόρυφη άνοδο[εκκρεμεί παραπομπή], καθιστώντας τη Λευκάδα ένα από τα πιο πολυσύχναστα καλοκαιρινά θέρετρα στη Μεσόγειο, ενώ η συχνή ενασχόληση των κατοίκων με τη γεωργία, την αμπελουργία, την ελαιουργία και την αλιεία από τα παλιά χρόνια μέχρι και σήμερα έχει παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του τόπου.
Η Λευκάδα συνδέεται με την ηπειρωτική Ελλάδα με πλωτή γέφυρα η οποία ανά τακτά διαστήματα περιστρέφεται ούτως ώστε να διέρχονται και σκάφη. Έτσι δεν χρειάζεται πλοίο για την πρόσβαση σε αυτήν. Η πρόσβαση στο νησί γίνεται μέσω της Εθνικής οδού Βόνιτσας - Λευκάδας που καταλήγει στην πόλη της Λευκάδας. Στο δρόμο αυτό, ο οποίος βελτιώθηκε και διαπλατύνθηκε το 2024, έχει έξοδο η Αμβρακία Οδός στη Βόνιτσα, ενώ σε αυτόν καταλήγει και η οδός που τη συνδέει με το Άκτιο. Έτσι μέσω Αμβρακίας οδού συνδέεται με την κεντρική και νότια Ελλάδα ενώ μέσω της υποθαλάσσιας σήραγγας Πρέβεζας - Ακτίου συνδέεται με την Ήπειρο και τη Βόρεια Ελλάδα.
Αεροπορικώς εξυπηρετείται από το αεροδρόμιο του Ακτίου που απέχει από το νησί περί τα 15 λεπτά.
Η Λευκάδα θεωρείται η πατρίδα των ποιητών και γενικότερα των καλλιτεχνών. Σπουδαίοι άνθρωποι που έχουν γράψει ιστορία με τα έργα τους, όχι μόνο στη Λευκάδα, αλλά και σ' ολόκληρο τον κόσμο. Κάποια σημαντικά πρόσωπα είναι οι:
Λίγο έξω από την πόλη και απέναντι ακριβώς από την πλωτή γέφυρα (το άνοιγμά της είναι 40 μέτρα) βρίσκεται το ενετικό κάστρο της Αγίας Μαύρας. Το κάστρο αποτελεί πρότυπο οχυρωματικής τέχνης. Μέσα στην πόλη υπάρχει το αρχαιολογικό μουσείο, το οποίο στεγάζει έργα τέχνης, καθώς κι ευρήματα από την παλαιολιθική εποχή μέχρι τους ρωμαϊκούς χρόνους και η Μαρίνα Λευκάδας, η οποία θεωρείται από τις μεγαλύτερες και από τις πιο οργανωμένες στη Μεσόγειο. Επίσης, από το 2017, λειτουργεί το Μουσείο "Άγγελου Σικελιανού", το οποίο στεγάζεται στην οικία του και στο χώρο του υπάρχουν εκθέματα που αφορούν στη ζωή και το έργο του ποιητή, τα οποία πρόσφεραν μεγάλα μουσεία, συλλέκτες και φορείς από όλη την Ελλάδα.
Πανοραμική άποψη της λιμνοθάλασσας στην πόλη της Λευκάδας.Μερική άποψη της λιμνοθάλασσας στην πόλη της Λευκάδας.
Στην είσοδο της πόλης, δίπλα στο λιμάνι, βρίσκεται το περίφημο πάρκο των ποιητών (οι ντόπιοι συνηθίζουν να το αποκαλούν Μποσκέτο), το οποίο φιλοξενεί τις προτομές σπουδαίων προσωπικοτήτων του νησιού: (Βαλαωρίτης, Σικελιανός, Λευκάδιος Χερν, Δημήτριος Γολέμης, Κλεαρέτη Δίπλα - Μαλάμου), οι οποίοι άφησαν εποχή με την καλλιτεχνική τους αύρα και τα θαυμαστά έργα τους. Αξίζει όμως κανείς να περπατήσει πάνω στην ξύλινη γέφυρα που είναι κτισμένη πάνω από το κανάλι, που βρίσκεται μπροστά ακριβώς από τον πεζόδρομο με τα καφέ-μπαρ, δίπλα από τον λιμένα της πόλης. Οι κάτοικοι την αποκαλούν γέφυρα των στεναγμών ή γέφυρα των ερωτευμένων. Χτίστηκε στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας και με την αρχιτεκτονική της δίνει βενετσιάνικο αέρα στην πόλη.
Στην παραλία της Γύρας, κοντά στην πόλη, βρίσκονται οι τέσσερις ανεμόμυλοι από τους δώδεκα που υπήρχαν παλιά, οι οποίοι μέχρι και τα τέλη του 20ου αιώνα άλεθαν μεγάλες ποσότητες σιτηρών, προερχόμενα κυρίως από τη Ρωσία. Κοντά στο χωριό Φρύνι, λίγο έξω από την πόλη βρίσκεται η Ιερά Μονή Φανερωμένης, που αποτελεί μουσείο Εκκλησιαστικής Τέχνης. Δυο χλμ νότια της πόλης υπάρχει η περιοχή του Καλλιγονίου, η οποία περιλαμβάνει τα ερείπια που σώζονται από την προϊστορική πόλη Νήρικος. Ο συγκεκριμένος τόπος έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος. Εκτός από αυτά όμως, ο επισκέπτης μπορεί να γνωρίσει και τα πανέμορφα φυσικά τοπία που διαθέτει το νησί. Οι παραλίες αστείρευτης ομορφιάς, για τις οποίες η Λευκάδα είναι γνωστή παγκοσμίως, αφού πολλές από αυτές έχουν ψηφιστεί επανειλημμένα από τουριστικούς οδηγούς ως οι καλύτερες της Μεσογείου, με πιο γνωστές το Πόρτο Κατσίκι και τους Εγκρεμνούς, αποτελούν πόλο έλξης πολλών εκατομμυρίων τουριστών ανά τον κόσμο. Υπάρχουν επίσης και οι καταρράκτες στο Δημοσάρι, λίγο έξω από το Νυδρί, καθώς και το Φαράγγι της Μέλισσας στο δήμο Σφακιωτών.
Το ακρωτήριο Λευκάτα, που βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο του νησιού, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία του και προκαλεί θαυμασμό σε όσους το επισκέπτονται. Στη Λευκάδα υπάρχουν αιωνόβια πλατάνια όπως ο πλάτανος στο Φρύνι και ο πλάτανος στη Μητρόπολη Λευκάδας.
Το πρώτο μουσείο στον Ευρωπαϊκό χώρο για το Λευκάδιο Χερν εγκαινιάσθηκε ως Ιστορικό Κέντρο Λευκάδιου Χερν στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Λευκάδας, στις 4 Ιουλίου 2014. Το Μουσείο περιλαμβάνει πρώτες εκδόσεις, σπάνια βιβλία και ιαπωνικά συλλεκτικά αντικείμενα. Στεγάζεται σε ανακαινισμένη αίθουσα στο ισόγειο του κτιρίου του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Λευκάδας. Ο επισκέπτης με τη βοήθεια φωτογραφιών, κειμένων, εκθεμάτων μπορεί να περιηγηθεί στις σημαντικές στιγμές της εντυπωσιακής ζωής του Λευκάδιου Χερν αλλά και στους πολιτισμούς της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ιαπωνίας του τέλους του 18ου και των αρχών του 19ου αιώνα μέσα από το ανοιχτό μυαλό των διαλέξεων, των κειμένων και των ιστοριών του Χέρν. Για τη δημιουργία του Ιστορικού Κέντρου Λευκάδιου Χερν συνέβαλαν οι Δήμοι Kumamoto, Matsue, Shinjuku, Yaizu, το Πανεπιστήμιο Toyama, η οικογένεια Κοϊζούμι και άλλοι από Ελλάδα και Ιαπωνία.
Η λιμνοθάλασσα της Λευκάδας. Μια εικόνα που δεν ξεχνά ποτέ ο επισκέπτης της Λευκάδας είναι αυτή που αντικρίζει μόλις περάσει την μικρή γέφυρα που ενώνει το νησί με την στεριά ιδιαίτερα την ώρα της δύσης του ηλίου. Η λιμνοθάλασσα με κοπάδια πουλιών να πετούν από πάνω της, δίπλα της το Ιόνιο Πέλαγος να εκτείνεται μέχρι τον μακρινό ορίζοντα και ανάμεσα τους ο πλατύς δρόμος της Γύρας με ποδηλάτες κάθε ηλικίας να επιστρέφουν ή να κατευθύνονται προς την παραλία του Άι Γιάννη. Η λιμνοθάλασσα είναι μέρος του δικτύου Natura 2000 και προστατευόμενη από την Συνθήκη Ramsar.
↑Μίλλερ, Ουΐλλιαμ μετάφρ. Σπυρ. Π. Λάμπρου, 1909-1910, «Ιστορία της Φραγκοκρατίας εν Ελλάδι (1204-1566)» μετά προσθηκών και βελτιώσεων, Tόμος A΄ Εν Αθήναις, Ελληνική Εκδοτική Εταιρεία. Σελ. 417
Σχετικά πολυμέσα
Λευκάδα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
