Umjetna inteligencija
| Dio serije o |
| Umjetnoj inteligenciji |
|---|
 |
Umjetna ili vještačka inteligencija (engleski: artificial intelligence) definiše se na različite načine. U literaturi su najčešće slijedeće tri definicije:[1]
- Umjetna inteligencija je naučna oblast u kojoj se izučavaju hardversko softverska rješenja koja treba da omoguće sposobnosti i ponašanja slična ljudskom (percepcija, reagovanje, ponašanje, rezonovanje, zaključivanje i činjenje).
- Umjetna inteligecija je naučna oblast u kojoj se izučavaju izračunavanja da bi se izračunavanjem omogućila percepcija, rezonovanje i činjenje.
- Umjetna inteligencija je naučna oblast u kojoj se istražuje kako da se naprave računari koji bi uspješno radili stvari koje u ovom momentu bolje rade ljudi.
Termin umjetna inteligencija potiče od Johna McCartyja i označava pojavu inteligencije koja je ostvarena na umjetni način, tj. putem programiranja računara.[2] Međutim, mnogi autori i stručnjaci iz ove oblasti se ne slažu s tim da termin umjetna inteligencija u potpunosti i najbolje opisuje ovu oblast nauke jer mnoge oblasti informatike u osnovi imaju inteligentno ponašanje, ali ne spadaju u oblast umjetne inteligencije tj. ne pripadaju toj oblasti u užem smislu.
Ovo se polje definiše kao "proučavanje i dizajn inteligentnih sredstava", gdje je inteligentno sredstvo (agent)[3] sistem koji opaža svoje okruženje i poduzima akcije koje će maksimizirati njegove šanse za uspjeh.
Umjetna inteligencija (AI) je inteligencija — to je opažanje, sintetiziranje i zaključivanje informacija — koje demonstriraju mašine, za razliku od inteligencije koju pokazuju ljudi ili životinje. Primjeri zadataka u kojima se to radi uključuju prepoznavanje govora, računarski vid, prevođenje između (prirodnih) jezika, kao i druga mapiranja ulaza.[4]
AI aplikacije uključuju napredne web pretraživače (npr. Google Search), sisteme preporuka (koje koriste YouTube, Amazon i Netflix), razumijevanje ljudskog govora (kao što su Siri i Alexa), automobile koji se sami voze (npr. Waymo), generativni ili kreativni alati (ChatGPT i AI art), automatizovano donošenje odluka i takmičenje na najvišem nivou u sistemima strateških igara (kao što su šah i Go). [5]
Kako mašine postaju sve sposobnije, zadaci za koje se smatra da zahtijevaju "inteligenciju" često se uklanjaju iz definicije AI, fenomena poznatog kao AI efekt.[6] Na primjer, optičko prepoznavanje karaktera je često isključeno iz stvari koje se smatraju umjetnom inteligencijom, pošto je postalo rutinska tehnologija.[7]
Umjetna inteligencija je osnovana kao akademska disciplina 1956. godine, a u godinama otkako je doživjela nekoliko valova optimizma,[8] [9] praćenih razočaranjem i gubitkom finansiranja (poznato kao "AI zima"),[10][11] praćeno novim pristupima, uspjehom i obnovljenim finansiranjem.[9] [12] Istraživanje AI je pokušalo i odbacilo mnoge različite pristupe, uključujući simulaciju mozga, modeliranje rješavanja ljudskih problema, formalnu logiku, velike baze podataka znanja i imitiranje ponašanja životinja. U prvim decenijama 21. vijeka, visoko matematičko i statističko mašinsko učenje je dominiralo ovim poljem, a ova tehnika se pokazala veoma uspješnom, pomažući u rješavanju mnogih izazovnih problema u industriji i akademskim krugovima.[12]
Glavni pravci u razvoju umjetne inteligencije
[uredi | uredi izvor]- proučavanje prirodne inteligencije (spoznavanje funkcija mozga, modeliranje rada mozga, simuliranje čovjekovog ponašanja, reagovanja i rezonovanja)
- postizanje inteligentnog ponašanja primjenom drugačijih pristupa, kakvi se ne mogu sresti u prirodnim sredinama.
Klasifikacija umjetne inteligencije prema vrsti rješavanja problema
[uredi | uredi izvor]1. sistemi za rješavanje čovjekovih uobičajenih zadataka:
- prepoznavanje slika i govora,
- razumijevanje, generisanje i prevođenje prirodnih jezika,
- snalaženje u svakodnevnim situacijama,
- primjena u robotici.
2. sistemi za rješavanje formalnih zadataka:
- logičke igre,
- matematička logika, geometrija, integralni račun,
- osobine programa.
3. sistemi za rješavanje ekspertnih zadataka:
- konstruisanje, nalaženje grešaka, planiranje proizvodnje,
- naučne analize i dijagnostika (biologija, medicina, hemija, pravo),
- finansijska analiza,
- programi za razvoj ovakvih sistema.
Klasifikacija sistema umjetne inteligencije (Rauch-Hindin, 1986)
[uredi | uredi izvor]- ekspertni sistemi,
- prirodni jezici,
- robotika (prepoznavanje likova, govora i dodira, ...).
Kratak pregled razvoja umjetne inteligencije
[uredi | uredi izvor]- 1943 McCulloch & Pitts: Model mozga zasnovan na Bulovim funkcijama
- 1950 Turingov rad "Computing Machinery and Intelligence"
- 1950s Rani VI programi, npr. Samuelov checkers program
- Newell & Simon: Logic Theorist, Gelernter’s Geometry Engine
- 1956 Dartmouth konferencija: usvojen naziv oblasti "Artificial Intelligence" (predloženi alternativni nazivi: Kompleksno procesiranje informacija, Mašinska inteligencija, Heurističko programiranje, Kognologija)
- 1966–74 Istraživanje neuronskih mreža gotovo prestaje
- 1980–88 Procvat industrije ekspertnih sistema
- 1988–93 Opadanje indusrije ekspertnih sistema: "VI zima"
- 1985–95 Povratak na tehnologiju neuralnih mreža
- 1988– Povratak na vjerovatnosne metode i metode proistekle iz teorije odlučivanja
- Nagli razvoj tehnološke osnove klasične VI,
- "Nova VI": Umjetni život (Artificial Life), Genetski algoritmi, Mehki račun (Soft Computing)
Kategorije i podvrste VI
[uredi | uredi izvor]- AI i proizvodnja (AI and Manufacturing)
- AI i medicina (AI and Medicine)
- AI i opće rezonovanje (AI and Legal Reasoning)
- Umjetni život (Artificial Life)
- Automatsko zaključivanje / dokazivanje teorema (Automated Deduction/Theorem Proving)[13][14]
- Zaključivanje na osnovu slučaja (Case-Based Reasoning/Analogical Reasoning)[15]
- Kognitivno modelovanje (Cognitive Modelling)
- Kognitivne nauke (Cognitive Science)
- Biološki pristup u AI (Computational Biology)
- Konekcionizam i neuronske mreže (Connectionism/Neural Networks)
- Teorija odlučivanja (Decision Theory and AI)
- Distribuirana AI (Distributed AI)[16]
- Emocije (Emotion)
- Fuzzy logika (Fuzzy Logic)
- Genetski algoritmi (Genetic Algorithms)
- Inteligentni tutorski sitemi, AI i edukacija (Intelligent Tutoring, AI & Education)[17][18]
- Predstavljanje znanja (Knowledge Representation)
- Logičko programiranje i logički bazirana AI (Logic Programming and Logic-based AI)
- Mašinsko otkriće (Machine Discovery)
- Mašinsko učenje (Machine Learning)
- Mašinska vizija (Machine Vision)
- Obrada prirodnog jezika, govor (Natural Language Processing)
- Nemonotono rezonovanje (Nonmonotonic Reasoning)
- Filozofija umjetne inteligencije (Philosophy of AI)[19][20][21]
- Planiranje (Planning)
- Ekspertni sistemi - Production Systems/Expert Systems:
- Rezonovanje bazirano na modelima (Model Based Reasoning)
- Zaključivanje pod uslovima dvojbe (Reasoning Under Uncertainty (Probabilistic Reasoning, Approximate Reasoning, etc.)):
- Robotika (Robotics)
- Pretraživanje (Search)
- Softverski Agenti (Software Agents)
- Vremenski određeno rezonovanje (Temporal Reasoning:)
- Virtualna realnost (Virtual Reality)
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]- Kvantno računarstvo
- Računarski vid
- Zikrija Avdagić
- Automatsko programiranje
- Evoluciono računarstvo
- Razumijevanje govora
- Razumijevanje prirodnog jezika
- Rješavanje problema
- AI efekt
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "Artificial Intelligence, Business and Civilization: Our Fate Made in Machines". Routledge & CRC Press (jezik: engleski). Pristupljeno 5. 4. 2023.
- ^ "Andreas Kaplan; Michael Haenlein (2019) Siri, Siri in my Hand, who's the Fairest in the Land? On the Interpretations, Illustrations and Implications of Artificial Intelligence, Business Horizons, 62(1), 15-25". Arhivirano s originala, 21. 11. 2018. Pristupljeno 17. 11. 2018.
- ^ http://people.cs.ubc.ca/~poole/ci/ch1.pdf
- ^ Winston, P H (1984). Artificial intelligence. Second edition. United States.
- ^ Google (2016).
- ^ McCorduck (2004).
- ^ Schank (1991).
- ^ Crevier (1993).
- ^ a b Funding initiatives in the early 80s: Fifth Generation Project (Japan), Alvey (UK), Microelectronics and Computer Technology Corporation (US), Strategic Computing Initiative (US):
- ^ First AI Winter, Lighthill report, Mansfield Amendment
- ^ Second AI Winter:
- ^ a b Clark (2015b).
- ^ "Automated Deduction".
- ^ Pfenning, Frank. "Automated Theorem Proving" (PDF).
- ^ Fuchs, Béatrice; Lieber, Jean; Miclet, Laurent (2020), Case-Based Reasoning, Analogy, and Interpolation (jezik: engleski), Springer International Publishing, str. 307–339, ISBN 978-3-030-06164-7, pristupljeno 1. 7. 2023
- ^ "IBM Developer". developer.ibm.com. Pristupljeno 1. 7. 2023.
- ^ "Intelligent Tutoring Systems and Online Learning | One Hundred Year Study on Artificial Intelligence (AI100)". ai100.stanford.edu (jezik: engleski). Pristupljeno 1. 7. 2023.
- ^ "What is An AI Intelligent Tutoring System And Why You Should Use It". articles.noodlefactory.ai (jezik: engleski). Pristupljeno 1. 7. 2023.
- ^ Bringsjord, Selmer; Govindarajulu, Naveen Sundar (2022), Artificial Intelligence (Fall 2022 izd.), Metaphysics Research Lab, Stanford University, pristupljeno 1. 7. 2023
- ^ course.elementsofai.com https://course.elementsofai.com/1/3/. Pristupljeno 1. 7. 2023. Parametar
|title=nedostaje ili je prazan (pomoć) - ^ "Philosophy of Artificial Intelligence - Bibliography - PhilPapers". philpapers.org. Pristupljeno 1. 7. 2023.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]
- http://www-formal.stanford.edu/jmc/whatisai/whatisai.html
- http://plato.stanford.edu/entries/logic-ai
- https://web.archive.org/web/20120630042400/http://aaai.org/AITopics/
- AI & ML in Fusion
- AI & ML in Fusion, video predavanja
Ostali izvori
[uredi | uredi izvor]Historija umjetne inteligencije
[uredi | uredi izvor]- Crevier, Daniel (1993). AI: The Tumultuous Search for Artificial Intelligence. New York, NY: BasicBooks. ISBN 0-465-02997-3..
- McCorduck, Pamela (2004), Machines Who Think (2nd izd.), Natick, MA: A. K. Peters, Ltd., ISBN 1-56881-205-1.
- Newquist, HP (1994). The Brain Makers: Genius, Ego, And Greed In The Quest For Machines That Think. New York: Macmillan/SAMS. ISBN 978-0-672-30412-5.
- Nilsson, Nils (2009). The Quest for Artificial Intelligence: A History of Ideas and Achievements. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-12293-1.
- McGaughey, E (2022), Will Robots Automate Your Job Away? Full Employment, Basic Income, and Economic Democracy, str. 51(3) Industrial Law Journal 511–559, doi:10.2139/ssrn.3044448, S2CID 219336439, SSRN 3044448, pristupljeno 27. 5. 2023
- Schank, Roger C. (1991). "Where's the AI". AI magazine. Vol. 12 no. 4.
- Clark, Jack (2015b). "Why 2015 Was a Breakthrough Year in Artificial Intelligence". Bloomberg.com. Arhivirano s originala, 23. 11. 2016. Pristupljeno 23. 11. 2016.
Tehnologija i povezani koncepti | |||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
