Грыцук вялікі

Грыцук вялікі
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Жывёлы Падцарства:  Эўметазоі Без рангу:  Двухбакова-сіметрычныя Без рангу:  Другаснаротыя Тып:  Хордавыя Падтып:  Пазваночныя Інфратып:  Сківічнаротыя Надклас:  Чацвераногія Клас:  Птушкі Падклас:  Нованёбныя Атрад:  Сеўцападобныя Падатрад:  Scolopaci Сямейства:  Бакасавыя Род:  Limosa Від:  Грыцук вялікі
Міжнародная навуковая назва
Limosa limosa (Linnaeus, 1758)
Арэал
Гнездавы арэал      Зімні арэал
Ахоўны статус
Блізкія да ўразлівага становішча IUCN 3.1 Near Threatened : / 22693150
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   176691 NCBI   161680 EOL   18680 FW   368996

Вераценнік вялікі ці Грыцук вялікі (Limosa limosa) — буйны кулік з сямейства бакасавых. Народныя назвы: крыцук, грута, грыта, не́цяг^[1]. Гняздуе ў вільготных нізінах і забалочаных ландшафтах ад Ісландыі да Далёкага Усходу. Раён зімовак вельмі шырокі — Заходняя і Паўднёвая Еўропа, Афрыка, Паўднёвая і Паўднёва-Усходняя Азія, Аўстралія.

Буйны элегантны кулік з адносна маленькай галавой, доўгай дзюбай і доўгімі нагамі. Памерамі параўнальны з сярэднім кулонам (Numenius phaeopus), аднак мае больш ладны целасклад. Даўжыня 36—44 см, размах крылаў 70—82 см, маса 160—500 г., самцы ў сярэднім крыху драбнейшыя самак (у сярэднім 280 і 340 г адпаведна) і маюць больш кароткую дзюбу.

Апярэнне спіны рыжавата-бурае, стракатае, галавы і грудзей — ржава-рыжае. Бакі белыя з папярочнымі бурымі і рыжымі палосамі. Бруха белае, хвост чорны з белай асновай. На крылах белая палоса. Ногі чорныя.

Арэал: Ісландыя, лакальна Заходняя Еўропа і ад Цэнтральнай і Усходняй Еўропы паласой праз Азію да Сахаліна і Камчаткі. Насяляе вільготныя лугі і балоты з купінамі асакі, вільготныя тарфянікі, травяністыя берагі азёр, прыгнечаныя стэпы. Пранікае на сельгастэрыторыі (асабліва на пашы, лугі, вільготныя палі).

Пералёты від. Месцы зімовак: у Еўропе — міжземнаморскія краіны, Малая Азія, Месапатамія, Паўднёва-Усходняя Азія, Філіпіны, Малайскі архіпелаг, Аўстралія, Паўночная і Экватарыяльная Афрыка.

На Беларусі нешматлікі, але яшчэ месцамі звычайны пералётны і транзітна мігрыруючы від.

Гняздо ў неглыбокай ямцы на выступаючай з вады купіне траў і асок або на культурных лугах на сухіх месцах, часта пад кустом, з бакоў пад прыкрыццем раслін. Чашападобнае, з невялікай колькасці лістоў асок, сцёблаў хвашчу, лісця або іншай расліннасці. У выключных выпадках гнёзды размяшчае на плыткай вадзе (глыбінёй 10 — 20 см), і яны ў выглядзе стажка са шчыльна ўкладзенага матэрыялу.

Яйкі (3-4, часам 5), авальныя або грушападобныя, аліўкава-зеленаватыя, аліўкава-бурыя альбо аліўкава-жоўтыя, часам цёмна-карычневыя. Глыбокія плямкі шэравата-карычневыя, паверхневыя – (даволі вялікія) карычневыя альбо аліўкава-карычневыя, звычайна іх крыху больш на шырокім канцы.

Мае 3 падвіды:

• L. l. islandica – Ісландыя, Шатландыя, паўночная Нарвегія
• L. l. limosa – большая частка Еўропы
• L. l. melanuroides – ізаляваныя папуляцыі ва Усходняй Сібіры, Манголіі, на Паўночна-Усходнім Кітаі і на Далёкім Усходзе Расіі.

Гэты від занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі і ахоўваецца законам. III катэгорыя (VU)

У Міжнароднай Чырвонай кнізе, у сувязі з памяншэннем прыдатных для размнажэння тэрыторый, мае статус віду, блізкага да пераходу ў групу пагражальных (катэгорыя NT).

• Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — С. 436. — 575 с., іл. — 10 000 экз.
• Птушкі Еўропы: Палявы вызначальнік. — Варшава: Навуковае выдавецтва ПНВ, 2000. — 540 с.: іл. ISBN 83-01-13187-X
• Веретенники (руск.) // Вялікая савецкая энцыклапедыя

• Сайт ГА «Ахова птушак Бацькаўшчыны» Архівавана 13 чэрвеня 2018.