Zoonosis

An zoonosis sarong nakakaulakit na hilang dara nin sarong pathogen (sarong nakakaulakit na ahente, arog nin bacterium, virus, parasito, o prion) na nagdakit hali sa sarong hayop (sa parate sarong bertebrado) pasiring sa sarong tawo.^[1][2][3] Sa parate, an inot na inulakitan na tawo nagpapaabot kan nakakaulakit na ahente sa dai mababa sa saro pang tawo, na na iyo man an maulakit sa iba.

Mayor na modernong mga hilang arog kan hilang na Ebola virus asin salmonellosis mga zoonosis. An HIV sarong hilang na zoonotic na ipinasa sa mga tawo kan inot na kabtang kan ika-20 siglo, alagad ngunyan nag-mutate na ini sa sarong lain na hilang nin tawo sana.^[4][5][6] An kadaklan na mga strain kan bird flu asin swine flu mga zoonosis, an mga virus na ini nagsasalak sa mga strains nin pantawong flu asin pwedeng magkawsa nin pandemya arog kan 1918 Spanish flu or an 2009 swine flu.^[7] An impeksyon na taenia solium saro sa mga napapabayaan na tropikal na hilang na igwang darang kahaditan sa publikong salud asin beterinarya sa mga endemikong rehiyon.^[8] An mga zoonosis pwedeng ikawsa nin raya nin mga pathogen arog kan kakaluwas pa sanang mga virus, bacteria, fungi asin mga parasito; sa 1,415 na midbid nang mga pathogens na nakakaulakit sa tawo, 61% an zoonotiko.^[9] Kadaklan sa mga hilang kan tawo guminikan sa mga hayop; minsan siring, mga hilang sana na parating imbweldo sa pagpasa gikan sa bakong tawo pasing sa tawo, an ibinibilang na direktang zoonosis.^[10]

An mga zoonosis igwa nin manlain-lain na moda nin transmisyon. Sa direktang zoonosis an hulang direktang naipapasa hali sa mga hayop pasiring sa mga tawo sa paagi nin mga midya arog baga nin duros (influenza) o paagi nin kagat asin laway (rabies).^[11] Sa kabaliktaran, an transmisyon pwede man na mangyari sa paagi nin intermediate na ispesye (na inaapod na vector), na nagdadara kan pathogen na dai nagkakahilang. Kun an mga tawo nag-uulakit sa mga hayop, iyan inaapod na reverse zoonosis o anthroponosis.^[12] An termino hali sa Gryego: ζῷον zoon "hayop" asin νόσος nosos "hilang".

An henetika kan host may mahalagang kabtang sa pagdeterminar kun arin na mga virus kan hayop an makagigibo nin mga kopya kan sadiri ninda sa hawak nin tawo. An mga peligrosong virus nin hayop iyo an mga nangangaipo nin dikit na mutation tanganing ireplikar an mga sadiri ninda sa selula nin tawo. Peligroso an mga virus na ini huli ta an kinakaipuhan na mga kombinasyon nin mga mutasyon tibaad biglang lumangkaw sa natural na reservoir.^[13]

Sarong tamboan an artikulong ini. Makakatabang ka sa Bikol Wikipedia sa pagpoon kaining pahina.