Abbas Səhhət

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Abbas Səhhət
Abbas Əliabbas oğlu Mehdizadə
Doğum adı Abbas Mehdizadə
Təxəllüsü Abbas Səhhət
Doğum tarixi
Doğum yeri Şamaxı, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Gəncə
Vəfat səbəbi insult
Milliyyəti Azərbaycan türkü
Atası Molla Əliabbas
Anası Seyid Ruqiyyə xanım[1]
Təhsili "Mədrəseyi-nizamiyyeyi-Nasiriyyə" darülfünunu (Tehran)
İxtisası Göz həkimi
Fəaliyyəti şair, həkim, jurnalist, müəllim, tərcüməçi, dramaturq, yazıçı, ədəbiyyat tənqidçisi
Fəaliyyət illəri 1903-cü ildən
Əsərlərinin dili Azərbaycan türkcəsi
İstiqamət Maarifçilik, islamçılıq və türkçülük
Janrlar poeziya, lirika, romantizm
İlk əsəri Oxucularıma
Vikimənbənin loqosu Abbas Səhhət Vikimənbədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mehdizadə Abbas Əliabbas oğlu (1874[2], Şamaxı[3] – 11 iyul 1918[3], Yelizavetpol) — şair, dramaturq, tərcüməçi, Azərbaycan ədəbiyyatında romantizm cərəyanının nümayəndəsi.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Abbas Səhhət 1874-cü ildə Şamaxıda ruhani ailəsində dünyaya gəlmişdir. 1894-cü ildə İrana getmiş[4] Məşhəd və Tehran şəhərlərində tibb təhsili almışdır. 1901-ci ildə Şamaxıya qayıdan Abbas Səhhət tədricən həkimlik sənətindən uzaqlaşaraq məktəblərdə, daha sonra Azərbaycan dilindən dərs deyir. Məhz bu dövrdən etibarən ədəbi fəaliyyətə başlayır. 1903-cü ildən məqalələri Şərqi-Rus qəzetində çap olunur. 1905-ci ildə "Yeni poeziya necə olmalıdır?" adlı məqaləsi, daha sonra "Poetik nitq", "Azadlığa mədhiyyə", "Oyanışın səsi" şerləri işıq üzü görür.

"Yeni üslublu məktəblər" ideyasının yorulmaz müdafiəçisi olan Abbas Səhhət, professor Əli bəy Hüseynzadənin banisi olduğu Azərbaycan romantik ədəbiyyatı cərəyanına qoşulur (Füyuzat jurnalı, 1906–1907-ci illər). Abbas Səhhət o dövrdə Bakıda nəşr olunan bütün jurnal və qəzetlərdə mütəmadi qaydada çıxış edir. Tərcüməçilik fəaliyyəti ilə də məşğul olan yazıçı o dövr Azərbaycan oxucusunu rus (Lermontov, Puşkin, Krılov, Nadson, Maksim Qorki və b.), fransız (Hüqo, Müsse, Sülli-Prüdom və b.), alman şair və yazıçılarının əsərləri ilə tanış edir

1912-ci ildə şairin öz şerlərindən ibarət "Sınıq saz" və Avropa şairlərindən etdiyi tərcümələrdən ibarət "Qərb günəşi" adlı şerlər toplusu işıq üzü görür. Bir qədər sonra "Əhmədin şücaəti" adlı poeması, 1916-cı ildə isə "Şair, şeir pərisi və şəhərli" adında romantik poeması nəşr olunur.

Abbas Səhhət şagirdləri ilə Sabirin məzarının başında

Abbas Səhhətin yaradıcılığına Şərqin Nizami, Hafiz, Sədi kimi şairlərin böyük təsiri olmuşdur. O, türk xalqlarının ədəbiyyatları ilə də yaxından maraqlanmış, xüsusilə Tofiq Fikrət yaradıcılığına xüsusi diqqət göstərmişdir.

Abbas Səhhət Azərbaycanda liberal burjuaziya ideyasını müdafiə etmiş, İslam dəyərlərindən imtinaya qəti etiraz edərək, əsərlərində "ümummüsəlman qərbçiliyi" ideyasını dəstəkləmişdir.

1908-ci ildə baş vermiş İran inqilabına ən gözəl əsərlərini həsr etmişdir. Şair həm də Mirzə Ələkbər Sabir ilə yaxın dost olmuşdur. Hər ikisinin Şamaxıda yaşamağı bu dostluğun güclənməsində böyük rol oynamışdır. Onlar bəzən ikisi birlikdə Bakıya gəlmişdir.

Xidmətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Abbas Səhhət fəal maarif və mədəniyyət xadimlərindən olmuşdur. Məktəb, kitabxana açılmasına çalışmış, M.Mahmudbəyovla birgə "Yeni məktəb" (1909), "Üçüncü il" (1909), "Türk ədəbiyyatına ilk qədəm" (1914) dərsliklərini yazmışdır. Onun ən mühüm xidmətlərindən biri M.Ə.Sabirin əsərlərini toplayıb ilk dəfə "Hophopnamə" adı ilə nəşr etdirməsidir (1912).

Xatirəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsərləri xarici dillərə tərcümə olunmuşdur. Anadan olmasının 100 illik yubileyi geniş miqyasda keçirilmiş (1974), Gəncədə abidəsi qoyulmuşdur. Adına küçə, kitabxana, məktəb və s. var.

2007-ci ildə Şahəddin Elxan Mayıloğlu tərəfindən Azərbaycantelefilmdə istehsal edilmiş Abbas Səhhət adlı qısametrajlı sənədli televiziya filmi çəkilmişdir.

Ailəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Atası Molla Əliabbas şair və məktəbdar olmuşdur.[5]

Kitabları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Cəhalət səmərəsi yaxud bir yetimin xoşbəxtliyi. Bakı: 1914
  2. Sınıq saz. Bakı: 1912,
  3. Kasıblıq eyib deyil (2 pərdəli komediya). Bakı: 1912,
  4. Qərb günəşi (tərcümələr toplusu). Bakı: 1912,
  5. Neft fontanı (1 pərdəli komediya). Bakı: 1912,
  6. Azərbaycan dilinin 3 illik tədrisi üçün dərslik (Mahmudbəyovla şərikli). Bakı: 1912,

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Abdulla Şaiq. Türk ədəbiyyatının müntəxabatı. Bakı: 1925,
  2. Quluzadə. Abbas Səhhət haqqında bir neçə söz. "Maarif İşçisi" jurnalı 6–7 (14–15)-ci saylar, Bakı: 1927.
  3. Abdulla Şaiq. Ədəbiyyatımız haqqında. "Maarif İşçisi" jurnalı 2–4 (14–15)-ci saylar, Bakı: 1927.
  4. "Abbas Səhhət" (1949)
  5. "Abbas Səhhət" (1986)
  6. Məmmədhüseyn Təhmasib. Seçilmiş əsərləri. 2 cilddə. I cild. Bakı: Mütərcim, 2010. — səh. 478–479.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2019-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-06-12.
  2. ↑ Abbas Săḣḣăt // Faceted Application of Subject Terminology.
  3. ↑ 1 2 Талыбзаде К. Аббас Сиххат // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969. Т. 1 : А — Ангоб. С. 14.
  4. ↑ Hüseyn Əhmədov. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Elm və təhsil, 2014. — səh. 295.
  5. ↑ Seyfəddin Qəniyev, 1918-Cİ İL ŞAMAXI SOYQIRIMININ AŞIQ, EL ŞAİRİ, ŞAİR VƏ ALİM ŞƏHİDLƏRİ Arxivləşdirilib 2016-08-11 at Archive.today. "Ozan dünyası" jurnalı, № 1(22). 2015.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Abbas_Səhhət&oldid=7646169"