Viruela

 

La viruela yera causada pol virus variola que surdió nes poblaciones humanes en redol al añu 10.000 e.C.^[3][4] Mientres dellos sieglos, socesives epidemies afararon a la población. Yera una enfermedá tan letal qu'en delles cultures antigües taba prohibíu dar nome a los neños hasta que contraxeren la enfermedá y sobrevivieren a ella. La so tasa de mortalidá aportó a hasta d'un 30% de los pacientes infestaos.

En La India creíase que la viruela deber a la bendición de la diosa de la viruela Shitalá (la Fría), y cuando dalguna persona carecíase allegaben a adorala (colo que la epidemia espandir con más velocidá). Entá güei, a los ñácaros na India llámase-yos genéricamente kumará ('fácilmuere', siendo ku: 'fácil' y mará: 'muerre').

 

Dempués d'afectar mientres milenios el vieyu mundu mientres la Conquista d'América va ser espardida ente los indíxenes causando un colapsu demográficu y collaborando na guerra colos conquistadores. Ente los azteques en 1520 va apaecer mientres el sitiu de Tenochtitlán provocando ademàs la muerte del lìder azteca Cuitláhuac. Ente los Inques va acabar col monarca Huayna Capac y va provocar la guerra civil previa a l'apaición hispana. En Chile va detener la meyora de los mapuches tres la muerte de Valdivia. O provocando la muerte del rei Lluis I d'España.

Mientres miles d'años asocedieron dacuando epidemies de viruela, sicasí, dempués d'un esitosu programa de vacunación mundial llogróse esraizar la enfermedá. Nos Estaos Xuníos, l'últimu casu de viruela rexistrar en 1949, ente que l'últimu casu asocedíu en forma natural nel mundu foi en Somalia en 1977. Una vegada que la enfermedá se esraizó en tol mundu, suspendióse la vacunación habitual de tola población porque yá nun había necesidá de prevenila. Sacante poles reserves en dos llaboratorios, el virus variola ta esaniciáu. Diches muestres caltiénense n'estáu crioxénicu nel Institutu VECTOR de Novosibirsk (Rusia) y nel Centru de Control d'Enfermedaes d'Atlanta (Estaos Xuníos). Grupos de biólogos aportunaron n'esaniciar esi par de muestres pa prevenir que, por un accidente non deseyáu, dalguna d'elles sala del estáu de conxelación en que s'atopen. Esto nun se llevó a cabu por cuenta de que'l virus como tal nunca foi entendíu por completu y sabíase bien pocu sobre la forma en que mutaba; anque se llogró dar cola vacuna, la so ellaboración facer de manera empírica, ensin conocer con detalle la estructura del virus o la so forma d'infeición. Por esta razón decidió caltenese estos dos úniques muestres.

Lady Montagu (1689-1762) xugó un papel notable na historia de la ciencia. Nun viaxe a Turquía reparó cómo les circasianas que se pinchaben con aguyes trescalaes n'aguadía de viruela de les vaques nun contraer nunca la enfermedá. Entós inoculó a los sos fíos y, al so regresu a Inglaterra, repitió y sopelexó los procedimientos ente otres persones, siendo ésti unu de los mayores apurras a la introducción de la inoculación n'Occidente.

L'ésitu llográu nun foi abondu pa evita-y la oposición de la Ilesia y de la clase médica que siguió resabiando del métodu, hasta que'l científicu Edward Jenner (1749-1823), casi noventa años más tarde, desenvolviera finalmente la vacuna.

Sicasí, l'usu d'inoculaciones con aguadía de viruela tamién rexistra antecedentes históricos en Suramérica. El flaire jandeliano chilenu, Pedro Manuel Chaparro, relixosu que darréu empecipiaría los sos estudios de medicina, en 1765 empecipió inoculaciones sistemátiques con aguadía de pústulas de los variolosos pa prevenir la viruela. Esta aición foi tan atinada que de cinco mil persones inoculadas (vale dicir l'equivalente a una ciudá completa del sieglu XVIII), nenguna finó.

Nun se conoz el métodu utilizáu por Chaparro, pero hai dellos datos en Inoculación de les Viruelas, publicáu en Lima en 1778 por Frai Domingo de Soria, jandeliano, que trabayara con Chaparro en Valdivia en 1766. Lorenzo Quiñones, en 1797, describe'l métodu usáu nel Perú y que tien de ser bien similar al utilizáu por Chaparro:

"Por aciu l'ancha punta d'una aguya o lanceta amugada na aguadía variólico inxertar ésta ente epidermis y dermis", "Tamién l'aguya puede abasnar un filo de seda papáu na aguadía ente dermis y epidermis."

Descríbese que, ente'l 3º y 4º día de la inoculación, apaez una inflamación, con visícules y pústulas, siguíes de malestar xeneral, alza térmica y apaición d'una viruela atenuada en tol cuerpu, d'evolución sorprendentemente benigna y, de manera escepcional, grave y mortal. El procesu terminaba en quince a dieciséis díes y dexaba inmunidá frente a la viruela.

En 1796 Edward Jenner empecipió lo que darréu daría llugar a la vacuna: un ensayu con muestres de pústula de la mano d'una granxera infestada pol virus de la viruela bovina, y lo inoculó a un neñu de 8 años. Tres un periodu de 7 díes el rapazu presentó malestar. Pocos díes dempués, Jenner volvió realizar delles pinchaes superficiales de la tarrecida viruela, que'l rapazu nun llegó a desenvolver.

En 1798 Jenner publicó'l so trabayu ("An Inquiry into the Causes and Effects of the Variolae Vaccinae, a Disease Known by the Name of Cow Pox" ), onde acuñó'l términu llatín variolae vaccine (viruela de la vaca), d'esta manera Jenner abrió les puertes a la vacunación. Nesti sentíu, Jenner ye consideráu una figura d'enorme relevancia na Historia de la Medicina, magar cabo dicir que los sos métodos d'esperimentación seríen inaceptables anguaño por contravenir los principios de la ética médica.

Francisco Javier Balmis (1753-1819), foi pioneru nel estudiu de les aplicaciones de la vacunasobremanera de la viruela, dirixendo la Real Espedición Filantrópica de la Vacuna,^[5] que ye reconocida como un finxu na historia de la medicina, aplicando vacunes a lo llargo del entós Imperiu Español.

 

Mientres sieglos cada país realizaba les sos propies campañes de vacunación hasta qu'en 1958, Víktor Zhdánov, el Viceministru de Salú de la Xunión Soviética, propunxo a l'Asamblea Mundial de la Salú una iniciativa global conxunta pa esraizar la viruela. La propuesta foi aprobada en 1959 sol nome de "resolución WHA11.54".^[6]

L'esraizamientu de la enfermedá tresformar nel principal oxetivu de la OMS que nesa dómina afectaba a casi dos millones de persones cada añu.

 

Na década de 1950 la Organización Panamericana de la Salú llogró per primer vegada esraizala de tol continente americanu. En 1967, sol lideralgu de Karel Raška, empecipióse una poderosa campaña de vacunación, llegándose a combatir 15 millones de casos en 31 países. La versión Variola major foi detectada per última vegada n'ochobre de 1975 en Bangladex na neña de dos años Rahima Banu. El 26 d'ochobre de 1977, reportóse l'últimu casu de viruela (versión Variola minor) contraida de manera natural, na llocalidá de Merca, Somalia nun home de 23 años llamáu Ali Maow Maalin.

Depués d'eso, lamentablemente en 1978, un accidente por mala manipulación del virus nun llaboratoriu de Gran Bretaña, la fotógrafa médica Janet Parker contrai'l virus y fina el 11 de setiembre de dichu añu, significando la última muerte humana rexistrada por esti virus nel mundu.^[7]

El 8 de mayu de 1980, la XXXIII Asamblea de la OMS aceptó'l "Informe final de la Comisión Global pa la certificación de l'esraizamientu de la viruela".^[8] Esto provocó que'l gobiernu británicu destruyera la so amuesa y confiara la defensa sanitaria del so pueblu a Estaos Xuníos d'América.

Anguaño l'alderique ye si destruyir o non les últimes cepes del virus.

Según un alcuerdu robláu ente Estaos Xuníos y Rusia en 1990, la destrucción del virus tendría d'asoceder enantes del fin del añu 1993.^[9]

Poco dempués d'esti tiempu'l doctor Brian Mahy, coles mesmes conductor d'un equipu d'investigadores de seis países del CDC, reconoció que la destrucción de los virus depositaos n'Estaos Xuníos y Rusia nun constitúi una garantía total: "Siempres ye posible qu'un virus de viruela tuviera deliberadamente calteníu en dalgún llugar del mundu por gobiernos o grupos sociales col fin de cuntar con esa arma biolóxica."^[10]

Anque'l doctor Mahy y el so equipu abogaben pola destrucción del virus, este mesma reconocencia ye'l principal argumentu usáu pol doctor Wolfgang Joklik y el so equipu compuestu por investigadores americanos, rusos y britanicos (Universidá de Duke, E.U.A.) pa oponese a la destrucción: "la destrucción del virus aislláu so vixilancia nos llaboratorios d'Atlanta y Moscú nun quitar l'amenaza de la viruela nel mundu."^[11]

Con al respective del esraizamientu de la enfermedá, hai un efeutu que nun fai deseable que se guarden muestres del virus: la humanidá non solamente perdió la inmunidá al virus, sinón que tamién nun tien yá memoria xenética. Ante un eventual escape o -principalmente- hasta nun ataque biolóxicu, el tiempu de reacción de la industria y la consecuente vacunación mundial nun sería abondo rápido como pa evitar la muerte de cientos de millones de persones.^[12][13]

Pa fabricar vacunes nun ye necesariu'l virus. Calteníase una reserva dacuando anovada d'unos cuatro millones de dosis de vacunes con fines defensivos. A partir de 2001 el gobiernu d'Estaos Xuníos d'América tomó midíes por qu'hubiera abonda esistencia de vacunes como pa inmunizar a tola so población.^[14]

Les formes clíniques de la viruela yeren dos: viruela mayor yera la forma grave y más común de la viruela, que causaba una erupción más estendida y fiebre más alto. Hubo cuatro tipos de viruela mayor: la común (yera la más frecuente y reparábase en 90% o más de los casos); la modificada (leve, y reparábase en persones que se vacunaren); la llisa; y, a lo último, la hemorráxica (éstos dos últimos tipos yeren raros y bien graves). Históricamente, la viruela mayor tuvo una tasa xeneral de mortalidá d'aproximao 30%; sicasí, la viruela llisa y la hemorráxica solíen ser mortales. La viruela menor yera un tipu menos común de la viruela y una enfermedá muncho menos grave, que les sos tases de mortalidá fueron históricamente de 1% o menores.

Por que la viruela arimar d'una persona a otra, faía falta que tuvieren en contautu direutu y enllargáu, de frente. La viruela tamién podía tresmitise per mediu del contautu direutu con fluyíos corporales infestaos o con oxetos contaminaos, tales como sábanes, fundes o ropa. Escasamente'l virus de la viruela arrobinóse tresportáu pel aire en sitios zarraos como edificios, autobuses y trenes. Los seres humanos yeren los únicos portadores naturales del virus de la viruela. Nun se conocen casos de viruela tresmitíos por inseutos o animales.

Una persona con viruela podía ser contaxosa cuando empezaba la fiebre (fase pródromo), pero algamaba la so máxima capacidá p'arimar cuando empezaba a salir la erupción. Polo xeneral, nesta etapa la persona infestada taba bien enferma y nun podía movese na so comunidá. La persona infestada yera contaxosa hasta que se-y cayía la última tiez de viruela. (comúnmente solicitaben a los pacientes que nun debíen de tascase los granos o tieces causaes pola viruela porque quedaba marcáu'l so cuerpu)

• Mozart y la viruela
• Chavalongo

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Viruela.
• En MedlinePlus hai más información sobre Viruela
• CDC: Artículu publicáu baxu dominiu públicu.