[go: up one dir, main page]
Gaan na inhoud

Lee Kuan Yew

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Lee Kuan Yew
Lee Kuan Yew
Lee in 2007
1ste Eerste Minister van Singapoer
Ampstermyn
5 Junie 1959 – 28 November 1990
Voorafgegaan deur Amp geskep
Opgevolg deur Goh Chok Tong
Lid van die Singapoerse parlement vir Tanjong Pagar
Ampstermyn
22 April 1955 – 23 Maart 2015
Voorafgegaan deur Kiesafdeling gestig
Opgevolg deur Indranee Rajah
Sekretaris-generaal van die People's Action Party
Ampstermyn
21 November 1954 – 14 November 1992
Voorafgegaan deur Amp geskep
Opgevolg deur Goh Chok Tong
Persoonlike besonderhede
Gebore Harry Lee Kuan Yew
16 September 1923
Singapoer
Sterf 25 Maart 2015 (op 91)
Singapoer
Politieke party People's Action Party
Ouers Chua Jim Neo (moeder)
Eggenoot/-note Kwa Geok Choo
Kind(ers) 3, insluitend Lee Hsien Loong
Alma mater Raffles-kollege
London School of Economics
Fitzwilliam College, Cambridge

Lee Kuan Yew GCMG CH SPMJ (gebore Harry Lee Kuan Yew; 16 September 1923 - 23 Maart 2015), waarna dikwels verwys word deur sy voorletters LKY en soms in sy vroeëre jare verwys word as Harry Lee, was 'n Singapoerse politikus en prokureur wat die eerste premier van Singapoer was van 1959 tot 1990. As een van die stigterslede van die People's Action Party, word Lee erken as die stigtersvader van die land, gekrediteer deur vinnig die land van 'n ontwikkelende derde wêreld in 'n ontwikkelde eerste wêreldland om te skakel binne 'n enkele generasie onder sy leiding.

Nadat hy aan die London School of Economics studeer het, behaal Lee 'n eersteklas honneurs in die regte aan die Fitzwilliam College in Cambridge. Hy word in 1950 'n advokaat van die Midde-Tempel en het tot 1959 regte beoefen. Lee het in 1954 die People's Action Party (PAP) gestig en was die party se eerste sekretaris-generaal tot 1992. Hy het die party tot agt opeenvolgende oorwinnings gelei. Nadat Lee in 1990 as premier bedank het, het hy as Senior Minister onder sy opvolger Goh Chok Tong tot 2004 gedien, daarna as Minister Mentor ('n adviespos) tot 2011, onder sy eie seun Lee Hsien Loong. In totaal het Lee vir 56 jaar opeenvolgende ministeriële poste beklee. Hy was vir bykans 60 jaar lid van die parlement tot sy dood in 2015 en het Tanjong Pagar-kiesafdeling verteenwoordig. Vanaf 1991 het hy die vyf-lid Tanjong Pagar-groepsverteenwoordigende kiesafdeling gehelp en hy is vir 'n rekord vyf verkiesings onbestrede verkies.

Lee het 'n veldtog teen Brittanje gedoen om van hul koloniale bewind afstand te doen, en uiteindelik deur middel van 'n nasionale referendum 'n samesmelting met ander voormalige Britse gebiede om Maleisië in 1963 te vorm gelei. Met 'n oorweldigende parlementêre beheer by elke verkiesing, het Lee toesig gehou oor die transformasie van Singapoer van 'n Britse kroonkolonie met 'n natuurlike diep hawe na 'n ontwikkelde land met 'n hoë-inkomste-ekonomie. In die proses het hy 'n stelsel van meritokratiese, hoogs effektiewe en nie-korrupte regering en staatsdiens gesmee. Baie van sy beleid word nou by die Lee Kuan Yew School of Public Policy aangebied. Lee het 'n populistiese beleid ontwyk ten gunste van langtermyn sosiale en ekonomiese beplanning. Hy het meritokrasie en veelrassigheid as regeringsbeginsels voorgestaan, wat Engels die omgangstaal gemaak het om die immigrantegemeenskap te integreer en om die handel met die Weste te vergemaklik, terwyl tweetaligheid in skole die student se moedertaal en etniese identiteit behou het.

Lee se heerskappy word gekritiseer omdat hy burgerlike vryhede ingekort het (mediabeheer en beperkinge op openbare betogings) en om laster teen politieke opponente aanhangig te maak. Hy het aangevoer dat sulke tugmaatreëls noodsaaklik was vir politieke stabiliteit, wat tesame met die oppergesag van die reg noodsaaklik is vir ekonomiese vooruitgang, en het eenmaal gesê: "Enigiemand wat besluit om my aan te neem, sal moet kneukelbeskermers aantrek. As u dink u kan my seerder maak as ek vir u, probeer gerus. Daar is geen ander manier waarop u 'n Chinese samelewing kan regeer nie." Hy is op 23 Maart 2015 op die ouderdom van 91 jaar aan longontsteking oorlede. In 'n week van nasionale rou het 1,7 miljoen inwoners en wêreldleiers hulde aan hom gebring waar hy in die parlementshuis vertoon is, en in huldeblyke oral op die eiland.

Vroeë lewe en opvoeding

[wysig | wysig bron]

Lee is op 16 September 1923 in 'n tweeverdieping-bungalow huis by 92 Kampong Java Road in Singapoer toe die land nog deel was van die Britse Ryk, gebore. Hy was die eerste kind van Lee Chin Koon en Chua Jim Neo.[1] Ten tyde van sy geboorte was sy moeder maar net 16, terwyl sy vader 20 was. Hulle het die jaar voor sy geboorte getrou.[2] Lee het met sy drie broers, een suster en sewe niggies in dieselfde huis grootgeword.[2]

In Januarie 1930 het Lee by die Telok Kurau Engelse Skool begin skoolgaan. Tydens sy laaste jaar by die skool het hy eerste in sy graad gekom en 'n plek in die Raffles Institution gewen, wat net die topstudente ingeneem het.[2] Hy het by die Raffles Institution presteer en het baie goed in die 1940 Senior Cambridge-eksamens presteer wat daartoe gelei dat hy 'n John Anderson-beurs verwerf het om Raffles-kollege by te woon.[3] Hy het sy toekomstige vrou, Kwa Geok Choo, by die prysuitdeling ontmoet.[3] Sy studies by die Raffles-kollege is deur die Tweede Wêreldoorlog onderbreek.[4]

Lee het in Augustus 1942 'n Japannese taalvaardigheidsertifikaat verwerf en daarna by 'n vriend se maatskappy en toe die Kumiai, wat noodsaaklike items beheer het, gewerk. Hy het in laat 1943 'n werk by die Japannese propaganda-afdeling gekry en vir die Japannese owerheid as 'n Engelse spesialis gewerk.[5][6]

Na die Tweede Wêreldoorlog het Lee na die Verenigde Koningkryk getrek waar hy aanvanklik by die London School of Economics begin studeer het. Lee het nie van die lewe in die Britse hoofstad gehou nie en het gevolglik homself by die Fitzwilliam College van die Universiteit van Cambridge ingeskryf waar hy later 'n regsgraad verwerf het.[7]

Politieke loopbaan

[wysig | wysig bron]

Tydens sy studies in Brittanje, het Lee vir Goh Keng Swee en Toh Chin Chye ontmoet. Hulle sou later die People's Action Party in 1954 gestig. 'n Jaar later is Lee na die Singapoerse parlement verkies en het leier van die opposisie geword.[8]

In die parlementêre verkiesing op 30 Mei 1959 het die PAP 43 uit die 51 beskikbare setels in die Singapoerse parlement gewen. Op 3 Junie het Singapoer 'n selfregerende staat geword wat 140 jaar van direkte Britse heerskappy beëindig het. Lee is op 5 Junie as eerste minister ingehuldig.[8]

Lee en sy kollegas het geglo dat Singapoer slegs deur samesmelting met Malaya kan oorleef en was nie bereid om vir volkome onafhanklikheid te vra nie. Op 1 September 1962 het die kiesers van Singapoer oorweldigend gestem om deel van die Federasie van Malaya (vandag Maleisië) te word.[9] Singapore het op 16 September 1963 deel van Maleisië geword maar het op 9 Augustus 1965 Maleisië verlaat om 'n onafhanklike land te word. Lee het gevolglik die eerste Eerste Minister van 'n onafhanklike Singapoer geword.[8]

Tydens Lee se leierskap van Singapoer het die eiland 'n hoogs ontwikkelde stadstaat geword.[2] Lee is op 28 November 1990 deur Goh Chok Tong as eerste minister opgevolg. Goh het vir Lee as 'n senior minister aangewys. In 2004 het Lee se oudste seun, Lee Hsien Loong vir Goh as eerste minister opgevolg. Lee het tot 2011 as senior minister gedien.[8]

Dood

[wysig | wysig bron]

Lee is op 23 Maart 2015 op die ouderdom van 91 aan longontsteking. Sy seun, Hsien Loong, het sy dood aangekondig.[10] 'n Week van nasionale rou het plaasgevind, waartydens Lee by die Parlementshuis gelê het. As 'n teken van respek is staatsvlae by alle regeringsgeboue halfmas gewaai. Gedurende hierdie tyd het 1,7 miljoen inwoners van Singapoer sowel as wêreldleiers hulde gebring aan hom by die parlementshuis en gemeenskapshuldigingsterreine regoor die land.[11] 'n Staatsbegrafnis is vir Lee op 29 Maart gehou en hy is later daardie dag veras.[12][13]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Lee Chin Koon | Infopedia". eresources.nlb.gov.sg. Besoek op 16 Desember 2023.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Lee Kuan Yew (3 Maart 2011). The Singapore Story (Engels). Time Magazine. URL besoek op 16 Desember 2023.
  3. ↑ 3,0 3,1 "Remembering Mr Lee Kuan Yew: Top performer with a playful streak". Raffles Institution. Asiaone. 24 Maart 2015. Besoek op 26 Mei 2021.
  4. ↑ "Former Raffles College (now NUS Campus at Bukit Timah)". National Heritage Board. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Junie 2020. Besoek op 16 Desember 2023.
  5. ↑ Twomey, Christina; Koh, Ernest (15 September 2014). The Pacific War - Aftermaths, Remembrance and Culture. Taylor & Francis. p. 162. ISBN 9781317807896.
  6. ↑ Compton, Robert (1998). Emerging Democratic Consolidation Patterns in East Asia - Political Elites and the Cultural and Economic Construction of Politics. State University of New York at Binghamton. p. 119.
  7. ↑ "Lee Kuan Yew, GCMG, CH". Fitzwilliam College, Cambridge. 23 Maart 2015. Besoek op 28 Mei 2021.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Mr LEE Kuan Yew (Engels). Prime Minister's Office. URL besoek op 16 Desember 2023.
  9. ↑ Referendum on merger with Malaysia (Engels). Singapore National Library Board. URL besoek op 16 Desember 2023.
  10. ↑ Prime Minister's Office Singapore (23 March 2015). "Passing of Mr Lee Kuan Yew, founding Prime Minister of Singapore". Persberig. http://www.pmo.gov.sg/mediacentre/passing-mr-lee-kuan-yew-founding-prime-minister-singapore. 
  11. ↑ Hussain, Zakir (4 April 2015). "Lee Kuan Yew: Grief, gratitude and how a nation grew closer together". The Straits Times. Singapore. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Maart 2016. Besoek op 23 Maart 2016.
  12. ↑ "Lee Kuan Yew: Singapore holds funeral procession". BBC News. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Maart 2015. Besoek op 30 Maart 2015.
  13. ↑ "Family bids final farewell to Lee Kuan Yew in private ceremony at Mandai". AsiaOne. Singapore. 29 Maart 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Maart 2015. Besoek op 30 Maart 2015.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Lee_Kuan_Yew&oldid=2698808"