Imala
Imala Shuningdek transliteratsiya qilingan imālah; arabcha: إمالة, so'zma-so'z "qiyshiq") degan ma'noni anglatadi.Arab tilining ko'plab shevalarida uchraydigan unli tovush ko'chishi bo'lib, unda ochiq unli uzun yoki qisqa bo'lsa ham ma'lum morfologik yoki fonologik kanteksida [ɛ] yoki hatto [e] ga ko'tariladi . Imola arab tilining zamonaviy soʻzlashuv va klassik variantlarida uchraydi, masalan Qurʼonning bir nechta qirāʾāt ("qiroat uslublari") uchraydi. Juda e'tiborli hodisa sifatida, imāla manolari Livanda qo'lannadigan arab tilida uchraydi.
Klassik arabcha
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tarixiy va qadimiy jihatdan imāla qadimgi Najd va Tamim shevalarining o'ziga xos xususiyati bo'lib, u fe'l va ot so'z turkumlarida ham mavjud edi. imālaga mos bo'lgan holatlar ko'p.Eng keng tarqalganganlarudan quyidagilar keltirilgan:
Morfologik sabablar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- yāʾ</span></i> oʻrnini bosganda, yakuniy alif soʻziga taʼsir qiladi&</nowiki>nbsp;</span>''<nowiki></span></i>yoki ba'zi burilishlarda yāʾ bilan almashtirilishi mumkin: الأعلى ( [ælʔæʕleː], "eng yuqori"). [ <span title="The material near this tag is possibly inaccurate or nonfactual. (February 2013)">shubhali</span> ]
Fonologik sabablar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Shuningdek, alif /j / darhol ergashsa yoki faqat bitta harf bilan ajratilsa, imāla sodir bo'ladi. Agar ular bir-biridan ikki harf bo'lsa, ikkinchi harf hāʾ bo'lsa ham sodir bo'ladi. Imola odatda uzun yāʾ oldin qisqa yāʾ oldin tarangdir: صيام ( [sˤijeːm], "ro'za")
- Xuddi shunday, alifdan oldin /i / tovushi bo'lgan harf bo'lsa, imola ham bo'ladi: إناث ( [ʔineːθ], "ayollar").
- Faringealizatsiyalanmagan harf, undan keyin /i / ham o'zidan oldingi alifda imolani keltirib chiqarishi mumkin. /j / bilan bo'lgani kabi, undosh yakka o'zi yoki undan keyinʾ hāʾ bo'lsa, jarayonni to'xtatmaydi: كافر ( [keːfir], "imonsiz").
Qur'onda
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qur'onning ko'p qirāʾāt kamida bir marta imalani amalga oshiradilar. Ba'zilar masalan, Hafs yoki Kalun kabilar uni faqat bir marta ishlatishadi. Lekin boshqalar masalan Hamza az-Zoiyyot va Al-Kiso'iy kabilar, uni muntazam ravishda ishlatishadi. Ikkinchisida esa, imala muayyan bir qirāʾat qoidasi tufayli yoki imala qilish uchun buyurilgan muayyan so'z sifatida yuzlab so'zlarga ta'sir qiladi. Warshning qirāʾa, Al-Azroq yoʻlida, kichik imalani [ɛ]muntazam ravishda ishlatadi .Lekin katta imalani [e] faqat bir holatda amalga oshiradi.
Boshqa tillarga ta'siri
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mavriy Ispaniyadagi Andalusiya talaffuzi imalaga ega edi va ko'plab arabcha so'zlar va ispan tilidagi shahar nomlari hali ham shunday nomlanadi.Uning eng katta shahri Sevilya imalaning yorqin namunasi bo'lishi mumkin.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Taranglik
- Unli tovush balandligi
- Andalusiya arab
- Shimoliy Levant arabcha
- Tunis arabcha
- Shimoliy Mesopotamiya arab
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Zamonaviy levantin arab tilida so'z-yakuniy imaala : tilning o'zgarishi va o'zgarishi holi, Durand, Emilie Pénélope, Texas universiteti, Ostin, 2011, onlayn o'qing