Kod
Kod (fransuzcha: „code“, lotincha: „codex“ — qonunlar majmui) — 1) turli axborotlarni ifodalovchi shartli belgilar (timsollar) tizimi. Kod belgilarining biror maʼnoni anglatgan tugal ketma-ketligi soʻz deyiladi. Kod soʻzlarida foydalaniladigan turli timsollar soni uning asosi deyiladi. Kodni yozma tarzda ifodalash uchun koʻpgina raqamlar, sonlar (masalan, 0; 1; …57; 927 va boshqalar), maxsus belgilar [mas, " — " (tire), " . " (nuqta) va ularning „omixta“lari] ishlatiladi (qarang Morze alifbosi, Telegraf kodi);
2) raqamli hisoblash mashinalari (RHM) da programmalar (dasturlar) tayyorlash uchun qoʻllanadigan shartli belgilar tizimi. RHM da koʻpincha ikkilik pozitsion kod va ularga keltiriladigan kod qoʻllanadi. RHM da arifmetik amallarni bajarishda algoritmlarni soddalashtirish uchun toʻgʻri, teskari, qoʻshimcha kodlardan foydalaniladi. Toʻgʻri kod, odatda, sonlarni RHM ning xotira qurilmasida saqlashda, teskari va qoʻshimcha kodlar esa sonlar ustida arifmetik va boshqa amallarni bajarishda ishlatiladi;
3) telemexanikada — maʼlumotlarni aloqa kanali orqali uzatish uchun moʻljallangan signallar tizimi; bunda radio xalaqitlarga turgʻunlikni taʼminlash uchun korretsiyalovchi (tuzatuvchi) kodlar tuziladi. Kodning ayrim elementlarini ifodalash va uzatish uchun amplitudasi, chastotasi, fazasi va boshqa alomatlari turlicha boʻlgan signallar qoʻllanadi;
4) astronomiyada — kometalar, yangi va oʻrta yangi yulduzlar kashf qilinganligi, sayyoralarda noyob hodisalar kuzatilganligi va boshqa haqida rasadxonalar va astronomik telegrammalar xalqaro markaziy byurosi orasida oʻzaro telegraf axborotlari almashishda qoʻllanadigan soʻz va raqamlar tizimi. Shakli Xalqaro astronomiya ittifoqi, KOSPAR (Ilmiy uyushmalar xalqaro kengashi) va boshqa xalqaro ilmiy tashkilotlar tomonidan belgilanadigan kod va axborot-bibliografik koddan foydalaniladi. Sunʼiy kosmik obʼyektlarni kuzatish stansiyalarining ishini uyushtirish uchun maxsus kod tuziladi;
5) harbiy kod — harbiy mazmundagi maxfiy maʼlumotlarni yashirin uzatish uchun qoʻllanadigan shartli belgilar tizimi. Shartli belgilar shtablar tomonidan tuzilishi va raqamli, harfli va boshqa maxsus belgili boʻlishi mumkin. Umumiy qoʻshin kodlari va maxsus (bir qoʻshin turi yoki qurolli kuchlar xili, mas, aviatsiya, harbiy havo kuchlari, artilleriya va hokazo) kodlar boʻladi. Maʼlum qisqa vaqt uchun yoki jang va operatsiya vaqtlari uchun tuzilgan soʻzlashuv qamda radiosignal jadvallari eng va sodda harbiy kod hisoblanadi[1].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash] | Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan. |
 | Bu andozani aniqrogʻiga almashtirish kerak. |
 | Bu maqola birorta turkumga qoʻshilmagan. Iltimos, maqolaga aloqador turkumlar qoʻshib yordam qiling. (avgust 2024) |