KERREYO QUL (KEVIRÊ QUL)

Nameyê bajaran ra tewr verî mi nameyê Bidlîsî eşnawit. Hende ke yeno mi vîr. Ez hema zaf qijek bîya, kalikê min ê rehmetî wexto ke ma tornanê xwu ra hes kerdêne, ena mamike vatêne:

"Qid qid qidîs

Ma hakî kerdî telîs

Verê xwu da Bedlîs."

Mi kalikê xwu ra zaf çî persayêne. Yeno mi vîr, mi vatêne "Bedlîs çi yo?" Kalikê mi vatêne "Hezo ra wet, serê rayirê Ecemî de yew bajar o." Ena rey mi vatêne "Ecem çi yo?" Eke mi winî pêsero çî persayêne, kalikê mi zî vatêne "Nameyê to çi yo?" Mi nameyê xwu vatêne. La mi ancî persayêne vatêne "Nameyê to çi yo?" Kalikê mi vatêne "Nameyê mi nanwero pancpêçî yo!"

Eno cewabê kalikê mi hende weş bi, ez hende pê huyayêne ke eynî xeriqîyayêne. Coka mi ancî ci ra persayêne vatêne "Nameyê to çi yo?" Vatêne "Nameyê mi nanwero pancpêçî yo!" Û ez huyayêne, huyayêne, huyayêne. Çimanê mi ra hesrî ameyêne war.

Yew dostê kalikê mi estbi, ci ra vatêne Mela Mehemedê Ulyanî. Eslê xwu Ulyan ra bi la dewa Licê Banê Dêra de melatî kerdêne. Laj û keynayê ci estbî yan çinê bî ez nêzana. Labelê seba ke cinîya ci şîbî rehmet, o tena mendêne. Hewte ra reyêk ameyêne keyê kalikê mi. Pîrika mi Sedêqa kincê ci şutêne.

Reyêk Mela Mehemedê Ulyanî û kalikê mi suhbetê xwu de behsê serra ke rûsî ameybî welatê ma kerd. Înan zaf çî qisey kerd la çîyo ke tewr baş yeno mi vîr eno bi. Vatêne orisî erdê Diyarbekirî de ameyî hetanî Kendalê Hêşînî. Hetê Bidlîsî de zî ameyî hetanî Kerreyo Qul û apey ageyrayî.

Ez kewtêne mîyan mi vatêne "Kendalê Hêşîn ho ça?" Kalikê mi vatêne "Hetê peyê Pasûrî (Qulp) de yo". Ena rey mi vatêne "Eyla Kerreyo Qul ho ça?" Vatêne "Ho Bedlîs de". Wexto ke nameyê "Bedlîs"î vîyartêne huyayişê mi ameyêne. Mi vatêne: "Qid qid qidîs / Ma hakî kerdî telîs / Verê xwu da Bedlîs." Ena rey, kalikê min û Mela Mehemed huyayêne. Mela Mehemedî verê mîya xwu ra yew şekero sûro qulikin vetêne dayêne mi.

Payîzê serra 1976 de qezayanê Wanî Mûradîye û Çaldêran de erd lerzabi. Dewlete serra badê pey înan rê banê prefabrîkî (beraqeyî) viraştêne. Westayê karê înşatî yê şarê ma yê Licê şîyêne înşatê beraqayan de xebitîyayêne. Ez û birayê xwu zî ma şî, qasê aşmêk dewa Mûradîye Pêta Jêrîn de înşatê berqayan de xebitîyayî. Wexto ke ma şî, ma Bidlîsî ser ro şî. Reya verêne, o wext mi bi çimanê sereyê xwu "Kerreyo Qul" dî.

Wexto ke mi dî, rayiro ke mîyanê kerreyî ro vîyartêne teng bi la êdî kerre qul nêbi. Otobuse de miletî behs kerd va, çend serrî verê cû (1971 de) yew ferîbote wenaya tireylere, Bidlîs ro berda Tetwan. Seba ke ferîbote qul ro nêvîyarta, o wext kerre dînamît kerdo, serê ci rijnayo.

Eno qulo ke kerre de yo, serê rayirê Bidlîs-Diyarbekirî de, Bidlîs ra qasê 10 kîlometreyî teber de yo. Kes nêzano çi wext ameyo kendiş yanî zaf rewên o. Fotografo tewr verên 1893 de ancîyayo. Kitabê Henry Finnis Blosse Lynch (1862 –1913) Armenia Travels and Studies (London 1901) de esto. Fotografî ser o îbareyê "Tunel of Semiramis" yanî "Tunelê Semîramîse" esto. Seke yeno zanayiş, Semîramîs şarê medan ra ya la keybanûya qralê Babîlî bîya. Gelo o wext, yanî Îsayî ra 600 serrî verê cû, hamnanî qralê Babîlî yan zî keybanû Semîramîs ameya Bidlîs de menda? Eno qul o wext kerre de ameyo kendiş? Homa bizano.   

Reya verêne 27.10.1929 de otomobîlî şîyê Bidlîs. La seba ke eşkayê qul ro bivîyarê, coka kesî mudaxeleyê qulî nêkerdo. Yanî bi hawayê xwu yê verênî hetanî serra 1971 zî mendo. Dima seba ke rayirê wesaîtan bikerê hîra, vera-vera kerdo hîra. Herçiqas ewro qul nêmendo zî ancî kurmancê ma uca ra vanê "Kevirê Qul", ma zî vanê "Kerreyo Qul".