Liin dhanaan
- Kani waa maqaal ku saabsan Liindhanaanta. Bogag kale fiiri Liin Macaan, Liin Beydariin, Liin Qarboosh iyo Liin Bambeelmo
By: Abdirisak Mohamed
| Liindhanaan | |
|---|---|
| |
| Liindhanaan | |
| Kala soocida cilmiga ah | |
| Boqortooyo: | Plantae |
| Gacalka: | Eudicots |
| Dirka: | Rosids |
| Subdirka: | Khudaar |
| Bahka: | Midho |
| Duulka: | Liin |
| Noocyada: | Liino |
| Magaca laba-geesoodka ah | |
| Liindhanaan | |
Liindhanaan (Af Ingiriis : lemom; Af Carabi : ar) waa midho ka mid ah khudaarta oo ka tirsan qoyska liinta. Liindhanaantu waxay caan ku tahay dhadhankeeda dhanaanka ah iyo biyaha asiidha badan ee laga helo midhaheeda. Geedka liindhanaantu waa mid waligiis cagaar ah oo ka dherer gaaban geedaha kale ee liinta. Sidoo kale liindhanaanta waxay aad iskugu dhow yihiin xaga dhadhanka iyo walxaha ay ka samaysan tahay midhaha liin qarbooshta, waxayna keliya ku kala duwan yihiin midabka cagaaran ee liin qarbooshta. Intaas waxaa dheer in liindhanaantu ka dhanaan badan tahay liin qarbooshta.[1][2] Isla markaana leedahay tiro badan oo nafaqada jidhku u baahan yahay ee fiitamiin-Sii.[3]
Guud ahaan, liindhanaantu waxay ka baxdaa wadamo badan oo caalamka ah, kuwaasi waxaa ka mid ah Soomaaliya, laakiin waxoo u badan yahay dalka Hindiya.
Liindhanaan, waxaa aad looga isticmaali jiray, wadamada aasiya, kumanaan sano ka hor.
liinta dhanaan, waa geed mirahiis, oo jaale ama cagaar ah. dhaxda waxee ku leedahay hilibkii liinta, oo ubax camal u sameesan,oona ah biyo dhan ah. liinta waxaa lagu isticmaala Cuntada ama Biyaha cabiyaanka.
Taariikh
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Dhamaan noocyada liintu waxay ka soo tafiirmeen geedka "genus" ee Saynis ahaan loo yaqaano Sitrus. Taasi micnaheedu waa in dhamaan noocyada kale (sida Liin Dhanaanta, Liin Qarbooshta iyo Liin Bambeelmada) ka soo tafiirmeen geedka Jenus ee liin macaanka.[4]
Sida lagu xusay taariikhda geedka liinta waxaa markii ugu horeeysay lagu isticmali jirey koonfurta wadanka Shiinaha oo la aaminsan yahay ineey tahay meesha ay asal ahaan ka timidey, iyo deegaano ka mid ah wadanada Koonfurbari Aasiya. Waxaa beerashada geedka la dadku bilaabeen ilaa 2500 sano C.H (Ciise Hortii).[5]
Dhinaca qaarada Yurub waxaa la sheegay in nooc liin dhanaanta ah lagu isticmaali jirey wadanka Talyaaniga taasi ooy ka sameeyn jireen daawooyinka iyo walaxaha la isku dhayo. Waxay liintu aad ugu fiday qeybaha kale ee qaarada Yurub qiyaastii qarnigii 16aad, wakhtigaasi oo beerashada liintu aad u koobnayd.
Waxaa qaaradaha Ameerika soo gaadhsiiyay liinta sahamiyayaashii boqortooyada Isbayn. Kiristofer Kolumbus ayaa la aaminsan yahay inuu geedka liinta ka beeray agagaarka deegaanka loo yaqaano Hispaniola.[6]
Muuqaalka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]
Qoraalo La Xidhiidha
[wax ka badal | wax ka badal xogta]| Dhirta la cuno |  | |
|---|---|---|
| Khudaar | ||
| Cunto iyo Cabitan | ||
| La Xidhiidha | ||
Tixraac
[wax ka badal | wax ka badal xogta]
- ↑ Japanese Mikan and Satsuma Oranges
- ↑ Sorting Citrus names|author=Michel H. Porcher The University of Melbourne
- ↑ Mansfeld's encyclopedia of agricultural and horticultural crops (except ornamentals) Hanelt, Peter, Springer
- ↑ "Superspecies". Waxaa laga kaydiyay the original 2012-11-01. Soo qaatay 2015-09-19. Barameter aan la aqoon
|ciwaan=ignored (caawin) - ↑ Webber, Herbert John (1967–1989). Chapter I. History and Development of the Citrus Industry in ORIGIN OF CITRUS, Vol. 1. University of California
- ↑ Sauls, Julian W. (December 1998). The Texas A&M University System http://aggie-horticulture.tamu.edu/citrus/oranges.htm. Soo qaatay 30 November 2012. Maqan ama ebar
|title=(caawin)
 |
Wikimedia Commons waxee heysaa war la xiriiro: |