1742
godina
- Ovo je članak o godini 1742.
Godina 1742 (MDCCXLII) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u petak po julijanskom kalendaru.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 17. vijek – 18. vijek – 19. vijek |
| Decenija: | 1710-e 1720-e 1730-e – 1740-e – 1750-e 1760-e 1770-e |
| Godine: | 1739 1740 1741 – 1742 – 1743 1744 1745 |
| Gregorijanski | 1742. (MDCCXLII) |
| Ab urbe condita | 2495. |
| Islamski | 1154–1155. |
| Iranski | 1120–1121. |
| Hebrejski | 5502–5503. |
| Bizantski | 7250–7251. |
| Koptski | 1458–1459. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1797–1798. |
| • Shaka Samvat | 1664–1665. |
| • Kali Yuga | 4843–4844. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4378–4379. |
| • 60 godina | Yang Voda Pas (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11742. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Događaji
urediJanuar/Siječanj – Mart/Ožujak
uredi- početak januara - Dom komuna Velike Britanije koristi priliku za glasanje o prevari na dopunskim izborima u Chippenhamu kako bi izglasao nepovjerenje premijeru Robertu Walpoleu, a što je prvi takav slučaj u britanskoj historiji.
- 9. 1. - Roberta Walpolea britanski kralj George II imenuje earlom od Ordforda, nakon čega on podnosi ostavku na mjestu Prvog lorda riznice i kancelara blagajne; pet dana kasnije podnosi ostavku na mjesto premijera nakon 20 godina i 314 dana u toj službi, postavivši rekord koji neće biti oboren do današnjeg dana.
- 17. 1. - Prvi šleski rat, dio Rata za austrijsko naslijeđe: Austrijanci pod von Khevenhüllerom porazili Bavare kod Schärdinga u dan. Gornjoj Austriji. Francuzi u Linzu se predaju tjedan kasnije.
- 24. 1. - Bavarski knez-izbornik Karlo izabran za rimsko-njemačkog cara kao alternativa Mariji Tereziji i preuzima ime "Karlo VII"; s obzirom da je za njega, kao hanoveranski vladar, glasao britanski kralj George II, time se i Velika Britanija posredno uključuje u Rat za austrijsko nasljedstvo. Karlo VII umire 1745, nije imao stvarnu vlast.
- 29. 1. (18. 1. po j.k.) - Datum određen za pogubljenje bivših ruskih državnika Andreja Ostermana i fon Miniha - zamenjeno progonom u Sibir (nova carica Jelisaveta se zavetovala da neće potpisivati smrtne kazne).
- 1. 2. - Torinska konvencija, alijansa Sardinije i Austrije.
- 12. 2. - Karlo VII je okrunjen u Frankfurtu za svetog rimskog cara a habzburške trupe mu uzimaju Minhen (među njima su i lički graničari[1]).
- 15. 2. - Prvi šleski rat, Češko-moravska kampanja: prusko-francusko-saksonske snage zauzimaju Iglau/Jihlavu. Francuzi se zatim povlače u Češku a Prusi i Saksonci pokušavaju da zauzmu Brünn/Brno.
- 16. 2. - Spencer Compton izabran za novog britanskog premijera (do 1743), iako će pravu vlast, kao siva eminencija, držati Lord Carteret, državni sekretar za Sjeverno ministarstvo (ministar vanjskih poslova za protestanske zemlje).
- 28. 2. - Rusko-švedski rat: nakon isteka primirja, ruska carica Elizabeta odlučuje nastaviti, odnosno ponovno započeti rat protiv Švedske.
- 5. 3. - Rat Jenkinsovog uha: britanski admiral Vernon pokušava zauzeti grad Panamu - bez uspeha, ove godine je smenjen.
- mart - Luj XV odobrava španskoj vojsci prolaz prema Italiji.
- 15. 3. - Danska sklapa ugovor o prijateljstvu sa Francuskom, dan nakon isteka sporazuma sa Engleskom.
- 30. 3. - Saksonci se povlače u Češku iz pokušaja prema Brnu, a Prusi čine isto 5. aprila.
April/Travanj – Jun/Lipanj
uredi- 13. 4. - U Dublinu prvi put izveden znameniti Handelov oratorij Mesija.
- 21. 4. - Ali-paša Hećimoglu je po drugi put veliki vezir (do 1743).
- 29. 4. - Francuska braća Vérendrye krenula u ekspediciju po severu Velikih prerija u Severnoj Americi.
- 6. 5. (25. 4. po j.k.) - Spektakularno krunisanje ruske carice Jelisavete.
- 6. 5. (Markovdan) - Pavle Nenadović izabran za episkopa gornjokarlovačkog - potvrđen 1744, ostaje do 1748.
- maj - Juan Santos Atahualpa započinje pobunu u amazonskom delu Perua - on je nestao negde iza 1752. a špansko naseljavanje područja je usporeno za preko 100 godina.
- 17. 5. - Rat za austrijsko nasljedstvo: Bitka kod Chotusica (Čáslav u centralnoj Češkoj) u kojoj pruski kralj Friedrich II nanosi odlučan poraz austrijskim snagama, pod komandom caričinog devera Karla Aleksandra Lorenskog.
- 24. 5. - Rat za austrijsko nasljedstvo: Bitka kod Sahaya (Zahájí u južnoj Češkoj) u kojoj francuske snage u nanose poraz austrijskim snagama.
- jun - Rat za austrijsko nasljedstvo: Austrijske trupe na čelu s von Lobkowitzem stavljaju francuski garnizon u Pragu pod opsadu, do decembra.
- 11. 6. - Pruski kralj Friderich II, uplašen da bi Francuzi nakon pobjede kod Sahaya mogli sklopiti separatni mir, sklapa sporazum u Breslauu temeljem koga se Habsburška Monarhija odriče područja koje su Prusi prethodno bili osvojili u Šleskoj, a Friedrich obustavlja neprijateljstva, čime je okončan Prvi šleski rat.
- 13. 6. - Rusko-švedski rat: ruska armija pod Lacyjem prelazi granicu švedske Finske, Šveđani se povlače prema Helsingforsu/Helsinkiju.
- 14. 6. - Borba kod Saint-Tropeza: britanska eskadra zapalila pet španskih brodova u francuskoj luci (mada je Francuska formalno neutralna).
- 20. 6. - Smirna većim delom stradala u požaru.
Jul/Srpanj – Septembar/Rujan
uredi- 7. 7. - Rat Jenkinsovog uha, Bitka Krvavog marša: Britanci su porazili špansku invaziju kolonije Džordžija u Americi.
- 11. 7. - Kineske misije: papa izdao bulu Ex Quo Singulari kojom je odbacio jezuitsko prihvatanje kineskih običaja poštovanja predaka i zabranio dalju diskusiju - udarac za misionarske napore, stav je promenjen tek 1939.
- jul - Saksonci se povukli iz rata sa Austrijom.
- 28. 7. - Berlinskim ugovorom je formalizovan ugovor iz Breslaua, kojim je Pruskoj potvrđena velika većina Šlezije i grofovija Glatz/Kladsko - dobitak 35.000 kv. km i oko milion podanika.
- 29. 7. - Sardinska armija zauzela Modenu, koju su držali Španci.
- 19. 8. - Britanska flota uplovljava u Napulj, kralju Karlu je uručen ultimatum da povuče napuljske snage iz koalicije sa Špancima u Italiji.
- 24. 8. - Rusko-švedski rat: Ruske snage zauzimaju Helsinki poslije četiri dana blokade, čime započinje period okupacije Finske poznat kao Mali gnjev (do 1743). Rusi nastavljaju do Ålanda i odsijecaju Finsku od Švedske.
- 1. 9. - Španci ulaze preko prevoja Galibier u Savoju i 10-og zauzimaju glavni grad Chambéry - Sardinci se povlače u Torino.
- 5. 9. - Preživeli iz ruske Velike severne ekspedicije se vratili na Kamčatku. Krzno morskih vidri koje su doneli ocenjeno je najboljim na svetu, što potiče naseljavanje ruskih trgovaca na Aljasci.
- septembar - Austrijanci privremeno prekinuli opsadu Praga, jer je francuska kolona maršala de Maillebois stigla iz Vestfalije na granicu Češke - francuski vojvoda de Broglie beži iz Praga sa 12.000 ljudi.
- septembar - Crnogorski glavari odlučili da pošalju vladiku Savu za pomoć u Rusiju - ide preko Zadra, Rijeke, Ljubljane i Beča, u Rusiju stiže sredinom aprila 1743.[2][3] - pomoć nije isplaćivana 20 godina, ruskog diplomatu u Stambolu moli da se zauzme za Crnu Goru, npr. u vezi otimačine imanja Cetinjskog manastira (vraća se 1744).[4]
Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac
uredi- oktobar, početkom - Sardinci povratili Savoju, nakon prelaska prevoja Mont-Cenis.
- 30. 10. - Preživjeli bosanski zarobljenici iz rata sa Rusijom tek sada pušteni na slobodu, tri godine nakon sklopljenog mira, sedam godina nakon početka rata.[5]
- jesen - Navodno tajno venčanje carice Jelisavete i njenog ljubavnika Alekseja Razumovskog, kojeg zovu "noćni imperator".
- 18. 11. - Ruska carica Jelisaveta označava Karla Petera Ulriha od Holštajn-Gotorpa (14), sina svoje starije sestre Ane Petrovne, za naslednika prestola (car Petar III 1762).
- 30. 11. (19. 11. po j.k.) - Ruski carski dekret naređuje rušenje nezakonito izgrađenih džamija u Kazanskoj guberniji, i zabranu gradnje novih. Episkop Luka Konaševič će za dve godine srušiti 418 od 536 džamija.
- 7. 12. - Otvorena Berlinska državna opera Unter den Linden, dovršena sledeće godine.
- 11. 12. - Anglo-ruski sporazum: Jelisaveti priznata carska titula, predviđena uzajamna pomoć u slučaju rata. Predsednik Kolegija inostranih dela Aleksej Bestužev-Rjumin se zalaže za anglo-austrijsku stranu, nasuprot franko-pruske (francuska diplomatija je bila vrlo uticajna u Rusiji).
- 13. 12. (2. 12. po j.k.) - Ruski carski dekret naređuje proterivanje Jevreja, osim ako bi prešli u pravoslavlje.
- 16. 12. - Rat za austrijsko nasljedstvo: francuski maršal de Belle-Isle beži iz Praga sa 14.000 ljudi - preostalih 6.000 trupa, većinom ranjenih i bolesnih, predaje se 26. 12..
- decembar - Drugi španski napad na Savoju, sardinske trupe se opet povlače - španska okupacija traje do 1749.
Kroz godinu
uredi- Karlo Batthyány je imenovan hrvatskim banom (do 1756).
- Matej Karaman imenovan osorskim biskupom i apostolskim pohoditeljem hrvatskih zavoda u Assisiju, Fermu i Loretu. U Urbanianumu je na Karamanov prijedlog uveden kao poseban predmet hrvatski književni jezik (lingua illirica litteralis); uputio je Kongregaciji izvješće De clero Illirico u kojem je opširno izvijestio o glagoljašima, za koje navodi da su bili jedini svećenici u čitavoj Dalmaciji izvan gradova te da ih na području Zadarske nadbiskupije djeluje više od 300, a u Ninskoj biskupiji drže sve župe, osim franjevačkih. Kongregaciji za širenje vjere je uputio poslednje od tri izvješća o crkvenim prilikama u Rusiji, Relazione circa il mio sentimento tocante la religione de’ Moscoviti e li mezzi, che potrebbero confluire alla loro conversione.
- Andrija Jambrešić: Lexicon Latinum.
- Trgovina stokom iz Hrvatske i Slavonije, volova i svinja, od ove godine uglavnom ide u Beč umjesto u Veneciju.[6]
- Jačanje položaja katoličke crkve u Dubrovniku: vlada sakupila židovske knjige i spalila ih na trgu.[7]
- Dubrovčani o Katunjanima: "kupe se za izit pod oružjem da oštete kako je njihov običaj od svađer".[8]
- Beogradski hrišćani podneli molbu da im se obnovi crkva - Porta to dozvoljava, ali za turskih vremena nije sagrađena.[9]
- 1742-43 - Nemiri u Posavskoj granici, a istovremeno se bune i komorski podanici u Maloj Vlaškoj (centralnoj Slavoniji)[10][11]
- Ruđer Bošković je jedan od trojice matematičara upitanih za mišljenje o pukotinama kupole bazilike sv. Petra.[12]
- Portugalski kralj odobrio Azorcima da se nasele na jugu Brazila, iz čega nastaje Porto Alegre.
- Anders Celsius predlaže temperaturnu skalu, sa vrednošču 100 za tačku mržnjenja i 0 za ključanje vode, što je kasnije obrnuto.
- Colin Maclaurin: Treatise on Fluxions, prvo sistematsko izlaganje Newtonovih metoda.
- Goldbachova hipoteza, iz prepiske Goldbacha sa Eulerom: svaki parni broj, veći od dva, zbir je dva prosta.
- Edward Cave je, s Paulovom licencom predenja pamuka sa valjcima, u Marvelovom mlinu u Northamptonu otvorio prvu predionicu s vodenim pogonom.
Rođenja
uredi- 8. 1. - Philip Astley, začetnik modernog cirkusa († 1814)
- 14. 3. - Muhamed-han Kadžar, osnivač dinastije († 1797)
- 13. 5. - Marija Kristina Tešinska, habsburška princeza, koguvernerka Austrijske Nizozemske († 1798)
- 7. 8. - Nathanael Greene, američki general († 1786)
- 14. 8. - Pio VII, papa († 1823)
- 6. 12. - Nicolas Leblanc, hemičar, fabrikant "sodnog pepela" († 1806)
- 9. 12. - Carl Wilhelm Scheele, hemičar, farmaceut († 1786)
- 16. 12. - Gebhard Leberecht von Blücher, pruski vojskovođa († 1819)
- Janko Jelačić, habsburški podmaršal († 1813)
- Adalbert Adam Barić, pravnik, spisatelj († 1813)
- c. Miháo Bakoš, slovenski pisac († 1803)
- c. Jemeljan Pugačov, vođa ustanka († 1775)
- 1739-42 - Dositej Obradović, prosvetitelj († 1811)
Smrti
uredi- 25. 1. - Edmond Halley, engleski astronom (* 1656)
- 15. 2. - Štefan Zagrebec, književnik i propovjednik (* 1669)
- 4. 4. - Antun Bizanti, kotorski povjesničar (* 1683)
- 18. 4. - Arvid Horn, švedski državnik (* 1664)
- 24. 5. - Pilip Orlik, kozački hetman u egzilu (* 1672)
Reference
uredi- ↑ John R. Oreskovich, The History of Lika, Croatia: Land of War and Warriors, p. 66
- ↑ Mitropolija crnogorska za vrijeme mitropolita Petrovića. rastko.rs
- ↑ Historija n. J. II, 1264
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 500
- ↑ Historija n. J. II, 1325
- ↑ Historija n. J. II, 1085
- ↑ Historija n. J. II, 1219
- ↑ Dr Goran Z. Komar: Planinska sela Dračevice pod vlašću Venecije. rastko.rs
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 320-1
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 196
- ↑ Istorija s. n. IV-1, 202-3
- ↑ Science as the last resource to save Saint Peter’s dome. mininglibrarytreasures.wordpress.com
- Literatura
- Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
- Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)