Bitolj
Bitola Битола | |
---|---|
Grb | |
Osnovni podaci | |
Država | Severna Makedonija |
Opština | Bitola |
Stanovništvo | |
Stanovništvo (2002) | 71.808 (grad) 105.654 (utjecajna zona) |
Geografija | |
Koordinate | 41°00′56″N 21°12′02″E / 41.0155°N 21.2005°E |
Nadmorska visina | 576 m |
Ostali podaci | |
Poštanski kod | 7000 |
Pozivni broj | 047 |
Registarska oznaka | BT |
Koordinate: 41° 00′ 56" SGŠ, 21° 12′ 02" IGD
Bitola (makedonski: Битола, srpskohrvatski: Bitolj, grčki: Μπίτολα [Bítola] ili Μοναστήρι [Monastíri] — „Manastir”, osmanski turski: مناستر, turski: Manastır, albanski: Manastiri) je grad i sjedište istoimene općine u Severnoj Makedoniji koji se nalazi u jugozapadnom delu Severne Makedonije ispod planine Baba (vrh Pelister 2601 m) na reci Dragoru, u centru najprostranije makedonske kotline Pelagonije, na 15 km severno od grčke granice i na nadmorskoj visini od 576 m. Sa 86,176 stanovnika (1994) on je po broju stanovnika drugi grad u Severnoj Makedoniji.
Smatra se jednim od najlepših gradova na Balkanu sa najlepše uređenim korzoom, parkovima i grada uopšte. Bitolj je drugi grad diplomatije u Severnoj Makedoniji. Bitolj je službeno dobio svoj novi grb 21. marta 2006.
Grad se nalazi na rimskom putu Via Egnatia, gde je i antički grad Heraclea Lyncestis.
Za vreme Turaka, grad je imao puno konzula svih značajnih zemalja, pa se Bitolj smatrao kao konzularni grad. 26.jula 1903 na ulazu u grad bio je pogubljen ruski konzul Aleksandr Arkadjevič Rostkovski, borac za prava pravoslavne raje, koju su Turci zatirali. Ne mestu pogibije danas stoji veliki ruski krst.
U Bitolju je oficirsku školu završio Kemal Ataturk. Neke njegove stvari se danas čuvaju u bitoljskom Narodnom muzeju.
Tokom prvog balkanskog rata u okolini grada je vođena Bitoljska bitka u kojoj je srpska vojska potukla otomansku armiju, čime je okončala proterivanje Turaka sa svojih prostora. Grad je stradao tokom prvog svetskog rata zbog blizine solunskog fronta, a bio je prvi grad koji je srpska vojska oslobodila posle albanske golgote.
Bitolj je imao i bogatu naseobinu Jevreja (sefarda), koji su izbegli iz Španije tokom crkvene inkvizacije kraljice Izabele Kastiljske.
Ti su se Jevreji doselili većinom na Balkan u gradove većeg značenja i jake trgovine, među ostalom i u Bitolj. Tu su potpomogli razvoju grada dobrim trgovačkim vezama. 11. marta 1943. je celokupna jevrejska populacija Bitolja (njih 3011) deportovano u koncentracioni logor Treblinku u Poljskoj.
Sa 80.550 stanovnika on je drugi grad u Makedoniji po broju stanovnika, a treći po površini, nacionalni sastav stanovnika je;
- Makedonci - (88,58%)
- Romi - (3,46%)
- Albanci - (3,17%)
- Turci - (2,10%)
- Vlasi - (1,34%)
- Srbi - (0,66%)
- Bošnjaci - 20 (0,02%)
- ostali - (0,67%)
Helenski naziv grada je Monastir (grčki: Μοναστήρι [Monastíri]), što su usvojili i Albanci i Turci, tako da je tokom otomanske vlasti to bio zvanični naziv grada. slavenski naziv grada Bitola potiče od reči Obitel koja je u srednjem veku korišćena za zajednicu monaha odnosno manastir. Sa dolaskom Srba 1913.godine(vidi:Bitoljska bitka) u Bitolj grad je dobio svoje sadašnje ime (Bitola, posle jotovanja kojeg nema u makedonskom jeziku, Bitola>Bitolja>Bitolj).
Širok Sokak (poznat i kao „bitolskoto korzo“) je najfrekventnija ulica u Bitolju. Zvanično ime je ulica „Maršal Tito“, a poznata je i kao „bitolskoto korzo“. U početku bila je namenjena za automobile, međutim danas je isključivo pešačka ulica i istinsko srce grada. Na Širok Sokaku se nalaze sve najveće prodavnice u gradu. Na Širok Sokaku se susreću najstarija arhitektonska dela i građevine na Balkanu, koje grad krase još od turskog doba.
Bitolj je episkopski grad i sedište je Prespansko- pelagonijske eparhije. U Drugom svetskom ratu ova eparhija Srpske pravoslavne crkve je dobila ime Ohridsko-bitoljska. Nakon jednostranog proglašenja autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve 1967., dobila je sadašnje ime Prespansko-pelagonijska eparhija koje je ostalo i posle priznavanja Srpske pravoslavne crkve 2002., i obuhvata regione gradova: Bitolj, Resen, Prilep, Kruševo i Demir Hisar. Prvi mitropolit Eparhije (1958-1979) bio je blaženopreminuli Kliment. Drugi mitropolit i sadašnji administrator Eparhije, nadležan kao arhijerej od 1981. je Gospodin Petar. U Prespansko-pelagonijskoj eparhiji ima oko 500 crkava i manastira. U poslednjih deset godina u Eparhiji je izgrađeno ili se gradi oko 40 crkava i 140 crkvenih objekata. Eparhija ima dva crkvena muzeja - u Sabornom hramu „Sv. Velikomačenik Dimitrij” u Bitolju i u hramu „Sv. Jovan” u Kruševu, kao i stalna izložba ikona i biblioteka u zgradi Mitropolije. Mitropolija je izgrađena izmedžu 1901. i 1902. i jedan je od najlepših primera neobarokne arhitekture. Pored dominantne Makedonske pravoslavne crkve, u Bitolju postoje i druge veće verske zajednice kao što su Islamska verska zajednica, Rimo-katolička crkva i druge.
Heraclea Lyncestis je antički grad iz rimskog perioda, koji se nalazi u blizini samog grada, u podnožju planine Baba, i datira sa sredine 4. vijek pne.. Osnovao ga je makedonski kralj Filip II Makedonski. Grad je bio razvijeni vojno- strateški centar na severozapadnoj granici tadašnje makedonske oblasti Linkesida (današnje Bitolsko Pole).
Grad je građen, dograđivan, rušen i ponovo građen i nadgrađivan i još od njegovog prvog naseljavanja u kasnom bronzanom dobu, potom helenističkom dobu, pa onda rimskom, pa sve do ranobizantskog doba imao je status grada sa visokim stepenom civilizacije.
U periodu 2. vijek pne. kada Makedonija postaje rimska provincija, Herakleja postaje značajan ekonomsko-politički centar (Septina Aurelia Heraclea) sa svojim stalnim rimskim namesnikom i rimskom vojskom, što svedoči o Bitoli kao centru večne moći, civilizacije, kulture i lepote koja je tu i danas.
Svake godine od 29. jula do 2. avgusta u Bitoli se održava kulturni festival Ilindanski dani u znak sećanja na Ilindanski ustanak.
U Bitolju postoji više osnovnih i srednjih škola. Većina njih se nalazi u gradu, ali ima i onih koje su po okolnim selima. Bitolj isto tako ima i nekoliko fakulteta pod nadzorom univerziteta Sv. Kliment Ohridski.
Osnovne škole u gradu:
- „Goce Delčev“
- „Dame Gruev“
- „Dr. Trifun Panovski“
- „Đorđi Sugarev“
- „Elpida Karamandi“
- „Kole Kaninski“
- „Todor Angelevski“
- „Sv. Kiril i Metodij“
- „Sv. Kliment Ohridski“
- „Stevan Naumov“
Osnovne škole u okolnim selima:
- „Slavko Lumarkovski“ - Novaci
- „Krste Petkov Misirkov“ - Bistrica
- „Aleksandar Turuncev“ - Kukurečani
- „Koco Racin“ - Ivanjevci
- „Braka Milodinovci“ - Dobruševo
- „Trajan Belev“ - Capari
- „Mirce Acev“ - Bač
Srednje škole u gradu:
- „Josip Broz - Tito“ - gimnazija
- „Taki Daskalo“ - rudarska, saobraćajna, grafička, tekstilna škola i gimnazija
- „Jovan Kalauzi“ - medicinska škola
- „Jane Sandanski“ - ekonomska škola
- „Kuzman Šapkarev“ - poljoprivredna škola
- „Ðorđi Naumov“ - elektro-mašinska škola
- „Sredno muzičko učilište na grad Bitola“ - muzička škola
Univerziteti u gradu:
- „Sv. Kliment Ohridski“
- Badembalari
- Bair
- Bakteriološka
- Bela Češma
- Borimečka
- Brusnička Naselba
- Bukovski Livadi
- Gorno Orizari
- Gratčeto Pejton
- Deveani
- Dovledžik
- Jeni Maalo
- Klanica
- Madžar Maalo
- Nedopirlivi
- Nova Bitola
- Oblasta
- Petočna Voda
- Stara Čaršija
- Strelište
- Triangla
- Ušici
- Jovan VI Arhiepiskop Ohridski i Mitropolit Skopski (Jovan Vraniškoski)
- Miljan Miljanić
- Braća Milton i Janaki Manaki
- Kiril Makedonski
- Petar Sidovski
- Milko Lozanovski
- Slave Dimitrov
- Mitko Stojkovski, fudbaler Crvene Zvezde
- Kire Kostov
- Petar Georgiev-Kalica
- Miodrag Necak
- Marjan Necak
- Saska Petkovska
- Biljana Damjanovska
- Olgica Hristova
- Karolina Gočeva
- Margarita Hristova
- Hristijan Spirovski, pijanista
- Sefedin Bajramov
- Zogovic Vladimir
- Jonce Hristovski
- Dobri Stavrevski
- Blagoj Angelovski
- Todor Svetiev, pijanista
- Mile Serdenkov
- Gjorgji "Goce" Hristov , poznati fudbaler
- Bitola City Portal (All Bitola Photos)
- All Bitola Photos Arhivirano 2008-04-18 na Wayback Machine-u
- Opština Bitola
- Radio 105 Aktuel Bombarder - Bitola Arhivirano 2007-01-26 na Wayback Machine-u
- Bitola, Babam Bitola Arhivirano 2007-06-08 na Wayback Machine-u
- Savez boraca Bitolj Arhivirano 2007-09-27 na Wayback Machine-u
- Festival na Filmska Kamera Braќa Manaki - Bitola
- Bitolj, grad u Makedoniji
- Jevreji u Bitolju Arhivirano 2007-08-12 na Wayback Machine-u
- Bitolski natpis Arhivirano 2007-06-24 na Wayback Machine-u