1742

Ovo je članak o godini 1742.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija:	1710-e  1720-e  1730-e  – 1740-e –  1750-e  1760-e  1770-e
Godine:	1739 1740 1741 – 1742 – 1743 1744 1745

1742. po kalendarima

Gregorijanski	1742. (MDCCXLII)
Ab urbe condita	2495.
Islamski	1154–1155.
Iranski	1120–1121.
Hebrejski	5502–5503.
Bizantski	7250–7251.
Koptski	1458–1459.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1797–1798.
• Shaka Samvat	1664–1665.
• Kali Yuga	4843–4844.
Kineski
• Kontinualno	4378–4379.
• 60 godina	Yang Voda Pas (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11742.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1742 (MDCCXLII) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u petak po julijanskom kalendaru.

• početak januara - Dom komuna Velike Britanije koristi priliku za glasanje o prevari na dopunskim izborima u Chippenhamu kako bi izglasao nepovjerenje premijeru Robertu Walpoleu, a što je prvi takav slučaj u britanskoj historiji.
• 9. 1. - Roberta Walpolea britanski kralj George II imenuje earlom od Ordforda, nakon čega on podnosi ostavku na mjestu Prvog lorda riznice i kancelara blagajne; pet dana kasnije podnosi ostavku na mjesto premijera nakon 20 godina i 314 dana u toj službi, postavivši rekord koji neće biti oboren do današnjeg dana.
• 17. 1. - Prvi šleski rat, dio Rata za austrijsko naslijeđe: Austrijanci pod von Khevenhüllerom porazili Bavare kod Schärdinga u dan. Gornjoj Austriji. Francuzi u Linzu se predaju tjedan kasnije.
• 24. 1. - Bavarski knez-izbornik Karlo izabran za rimsko-njemačkog cara kao alternativa Mariji Tereziji i preuzima ime "Karlo VII"; s obzirom da je za njega, kao hanoveranski vladar, glasao britanski kralj George II, time se i Velika Britanija posredno uključuje u Rat za austrijsko nasljedstvo. Karlo VII umire 1745, nije imao stvarnu vlast.
• 29. 1. (18. 1. po j.k.) - Datum određen za pogubljenje bivših ruskih državnika Andreja Ostermana i fon Miniha - zamenjeno progonom u Sibir (nova carica Jelisaveta se zavetovala da neće potpisivati smrtne kazne).

• 1. 2. - Torinska konvencija, alijansa Sardinije i Austrije.
• 12. 2. - Karlo VII je okrunjen u Frankfurtu za svetog rimskog cara a habzburške trupe mu uzimaju Minhen (među njima su i lički graničari^[1]).
• 15. 2. - Prvi šleski rat, Češko-moravska kampanja: prusko-francusko-saksonske snage zauzimaju Iglau/Jihlavu. Francuzi se zatim povlače u Češku a Prusi i Saksonci pokušavaju da zauzmu Brünn/Brno.
• 16. 2. - Spencer Compton izabran za novog britanskog premijera (do 1743), iako će pravu vlast, kao siva eminencija, držati Lord Carteret, državni sekretar za Sjeverno ministarstvo (ministar vanjskih poslova za protestanske zemlje).
• 28. 2. - Rusko-švedski rat: nakon isteka primirja, ruska carica Elizabeta odlučuje nastaviti, odnosno ponovno započeti rat protiv Švedske.

• 5. 3. - Rat Jenkinsovog uha: britanski admiral Vernon pokušava zauzeti grad Panamu - bez uspeha, ove godine je smenjen.
• mart - Luj XV odobrava španskoj vojsci prolaz prema Italiji.
• 15. 3. - Danska sklapa ugovor o prijateljstvu sa Francuskom, dan nakon isteka sporazuma sa Engleskom.
• 30. 3. - Saksonci se povlače u Češku iz pokušaja prema Brnu, a Prusi čine isto 5. aprila.

• 13. 4. - U Dublinu prvi put izveden znameniti Handelov oratorij Mesija.
• 21. 4. - Ali-paša Hećimoglu je po drugi put veliki vezir (do 1743).
• 29. 4. - Francuska braća Vérendrye krenula u ekspediciju po severu Velikih prerija u Severnoj Americi.

• 6. 5. (25. 4. po j.k.) - Spektakularno krunisanje ruske carice Jelisavete.
• 6. 5. (Markovdan) - Pavle Nenadović izabran za episkopa gornjokarlovačkog - potvrđen 1744, ostaje do 1748.
• maj - Juan Santos Atahualpa započinje pobunu u amazonskom delu Perua - on je nestao negde iza 1752. a špansko naseljavanje područja je usporeno za preko 100 godina.
• 17. 5. - Rat za austrijsko nasljedstvo: Bitka kod Chotusica (Čáslav u centralnoj Češkoj) u kojoj pruski kralj Friedrich II nanosi odlučan poraz austrijskim snagama, pod komandom caričinog devera Karla Aleksandra Lorenskog.
• 24. 5. - Rat za austrijsko nasljedstvo: Bitka kod Sahaya (Zahájí u južnoj Češkoj) u kojoj francuske snage u nanose poraz austrijskim snagama.

• jun - Rat za austrijsko nasljedstvo: Austrijske trupe na čelu s von Lobkowitzem stavljaju francuski garnizon u Pragu pod opsadu, do decembra.
• 11. 6. - Pruski kralj Friderich II, uplašen da bi Francuzi nakon pobjede kod Sahaya mogli sklopiti separatni mir, sklapa sporazum u Breslauu temeljem koga se Habsburška Monarhija odriče područja koje su Prusi prethodno bili osvojili u Šleskoj, a Friedrich obustavlja neprijateljstva, čime je okončan Prvi šleski rat.

• 13. 6. - Rusko-švedski rat: ruska armija pod Lacyjem prelazi granicu švedske Finske, Šveđani se povlače prema Helsingforsu/Helsinkiju.
• 14. 6. - Borba kod Saint-Tropeza: britanska eskadra zapalila pet španskih brodova u francuskoj luci (mada je Francuska formalno neutralna).
• 20. 6. - Smirna većim delom stradala u požaru.

• 7. 7. - Rat Jenkinsovog uha, Bitka Krvavog marša: Britanci su porazili špansku invaziju kolonije Džordžija u Americi.
• 11. 7. - Kineske misije: papa izdao bulu Ex Quo Singulari kojom je odbacio jezuitsko prihvatanje kineskih običaja poštovanja predaka i zabranio dalju diskusiju - udarac za misionarske napore, stav je promenjen tek 1939.
• jul - Saksonci se povukli iz rata sa Austrijom.

• 28. 7. - Berlinskim ugovorom je formalizovan ugovor iz Breslaua, kojim je Pruskoj potvrđena velika većina Šlezije i grofovija Glatz/Kladsko - dobitak 35.000 kv. km i oko milion podanika.
• 29. 7. - Sardinska armija zauzela Modenu, koju su držali Španci.

• 19. 8. - Britanska flota uplovljava u Napulj, kralju Karlu je uručen ultimatum da povuče napuljske snage iz koalicije sa Špancima u Italiji.
• 24. 8. - Rusko-švedski rat: Ruske snage zauzimaju Helsinki poslije četiri dana blokade, čime započinje period okupacije Finske poznat kao Mali gnjev (do 1743). Rusi nastavljaju do Ålanda i odsijecaju Finsku od Švedske.

• 1. 9. - Španci ulaze preko prevoja Galibier u Savoju i 10-og zauzimaju glavni grad Chambéry - Sardinci se povlače u Torino.
• 5. 9. - Preživeli iz ruske Velike severne ekspedicije se vratili na Kamčatku. Krzno morskih vidri koje su doneli ocenjeno je najboljim na svetu, što potiče naseljavanje ruskih trgovaca na Aljasci.
• septembar - Austrijanci privremeno prekinuli opsadu Praga, jer je francuska kolona maršala de Maillebois stigla iz Vestfalije na granicu Češke - francuski vojvoda de Broglie beži iz Praga sa 12.000 ljudi.
• septembar - Crnogorski glavari odlučili da pošalju vladiku Savu za pomoć u Rusiju - ide preko Zadra, Rijeke, Ljubljane i Beča, u Rusiju stiže sredinom aprila 1743.^[2][3] - pomoć nije isplaćivana 20 godina, ruskog diplomatu u Stambolu moli da se zauzme za Crnu Goru, npr. u vezi otimačine imanja Cetinjskog manastira (vraća se 1744).^[4]

• oktobar, početkom - Sardinci povratili Savoju, nakon prelaska prevoja Mont-Cenis.
• 30. 10. - Preživjeli bosanski zarobljenici iz rata sa Rusijom tek sada pušteni na slobodu, tri godine nakon sklopljenog mira, sedam godina nakon početka rata.^[5]
• jesen - Navodno tajno venčanje carice Jelisavete i njenog ljubavnika Alekseja Razumovskog, kojeg zovu "noćni imperator".

• 18. 11. - Ruska carica Jelisaveta označava Karla Petera Ulriha od Holštajn-Gotorpa (14), sina svoje starije sestre Ane Petrovne, za naslednika prestola (car Petar III 1762).

• 30. 11. (19. 11. po j.k.) - Ruski carski dekret naređuje rušenje nezakonito izgrađenih džamija u Kazanskoj guberniji, i zabranu gradnje novih. Episkop Luka Konaševič će za dve godine srušiti 418 od 536 džamija.

• 7. 12. - Otvorena Berlinska državna opera Unter den Linden, dovršena sledeće godine.
• 11. 12. - Anglo-ruski sporazum: Jelisaveti priznata carska titula, predviđena uzajamna pomoć u slučaju rata. Predsednik Kolegija inostranih dela Aleksej Bestužev-Rjumin se zalaže za anglo-austrijsku stranu, nasuprot franko-pruske (francuska diplomatija je bila vrlo uticajna u Rusiji).
• 13. 12. (2. 12. po j.k.) - Ruski carski dekret naređuje proterivanje Jevreja, osim ako bi prešli u pravoslavlje.
• 16. 12. - Rat za austrijsko nasljedstvo: francuski maršal de Belle-Isle beži iz Praga sa 14.000 ljudi - preostalih 6.000 trupa, većinom ranjenih i bolesnih, predaje se 26. 12..
• decembar - Drugi španski napad na Savoju, sardinske trupe se opet povlače - španska okupacija traje do 1749.

• Karlo Batthyány je imenovan hrvatskim banom (do 1756).
• Matej Karaman imenovan osorskim biskupom i apostolskim pohoditeljem hrvatskih zavoda u Assisiju, Fermu i Loretu. U Urbanianumu je na Karamanov prijedlog uveden kao poseban predmet hrvatski književni jezik (lingua illirica litteralis); uputio je Kongregaciji izvješće De clero Illirico u kojem je opširno izvijestio o glagoljašima, za koje navodi da su bili jedini svećenici u čitavoj Dalmaciji izvan gradova te da ih na području Zadarske nadbiskupije djeluje više od 300, a u Ninskoj biskupiji drže sve župe, osim franjevačkih. Kongregaciji za širenje vjere je uputio poslednje od tri izvješća o crkvenim prilikama u Rusiji, Relazione circa il mio sentimento tocante la religione de’ Moscoviti e li mezzi, che potrebbero confluire alla loro conversione.
• Andrija Jambrešić: Lexicon Latinum.
• Trgovina stokom iz Hrvatske i Slavonije, volova i svinja, od ove godine uglavnom ide u Beč umjesto u Veneciju.^[6]
• Jačanje položaja katoličke crkve u Dubrovniku: vlada sakupila židovske knjige i spalila ih na trgu.^[7]
• Dubrovčani o Katunjanima: "kupe se za izit pod oružjem da oštete kako je njihov običaj od svađer".^[8]
• Beogradski hrišćani podneli molbu da im se obnovi crkva - Porta to dozvoljava, ali za turskih vremena nije sagrađena.^[9]
• 1742-43 - Nemiri u Posavskoj granici, a istovremeno se bune i komorski podanici u Maloj Vlaškoj (centralnoj Slavoniji)^[10][11]
• Ruđer Bošković je jedan od trojice matematičara upitanih za mišljenje o pukotinama kupole bazilike sv. Petra.^[12]

• Portugalski kralj odobrio Azorcima da se nasele na jugu Brazila, iz čega nastaje Porto Alegre.
• Anders Celsius predlaže temperaturnu skalu, sa vrednošču 100 za tačku mržnjenja i 0 za ključanje vode, što je kasnije obrnuto.
• Colin Maclaurin: Treatise on Fluxions, prvo sistematsko izlaganje Newtonovih metoda.
• Goldbachova hipoteza, iz prepiske Goldbacha sa Eulerom: svaki parni broj, veći od dva, zbir je dva prosta.
• Edward Cave je, s Paulovom licencom predenja pamuka sa valjcima, u Marvelovom mlinu u Northamptonu otvorio prvu predionicu s vodenim pogonom.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1742.

• 8. 1. - Philip Astley, začetnik modernog cirkusa († 1814)
• 14. 3. - Muhamed-han Kadžar, osnivač dinastije († 1797)
• 13. 5. - Marija Kristina Tešinska, habsburška princeza, koguvernerka Austrijske Nizozemske († 1798)
• 7. 8. - Nathanael Greene, američki general († 1786)
• 14. 8. - Pio VII, papa († 1823)
• 6. 12. - Nicolas Leblanc, hemičar, fabrikant "sodnog pepela" († 1806)
• 9. 12. - Carl Wilhelm Scheele, hemičar, farmaceut († 1786)
• 16. 12. - Gebhard Leberecht von Blücher, pruski vojskovođa († 1819)
• Janko Jelačić, habsburški podmaršal († 1813)
• Adalbert Adam Barić, pravnik, spisatelj († 1813)
• c. Miháo Bakoš, slovenski pisac († 1803)
• c. Jemeljan Pugačov, vođa ustanka († 1775)
• 1739-42 - Dositej Obradović, prosvetitelj († 1811)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1742.

• 25. 1. - Edmond Halley, engleski astronom (* 1656)
• 15. 2. - Štefan Zagrebec, književnik i propovjednik (* 1669)
• 4. 4. - Antun Bizanti, kotorski povjesničar (* 1683)
• 18. 4. - Arvid Horn, švedski državnik (* 1664)
• 24. 5. - Pilip Orlik, kozački hetman u egzilu (* 1672)

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1)

• Pismo sa ratišta somborskog zastavnika Nikole Laloševića iz 1742. godine. ravnoplov.rs