1739

Ovo je članak o godini 1739.

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	17. vijek – 18. vijek – 19. vijek
Decenija:	1700-e  1710-e  1720-e  – 1730-e –  1740-e  1750-e  1760-e
Godine:	1736 1737 1738 – 1739 – 1740 1741 1742

1739. po kalendarima

Gregorijanski	1739. (MDCCXXXIX)
Ab urbe condita	2492.
Islamski	1151–1152.
Iranski	1117–1118.
Hebrejski	5499–5500.
Bizantski	7247–7248.
Koptski	1455–1456.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1794–1795.
• Shaka Samvat	1661–1662.
• Kali Yuga	4840–4841.
Kineski
• Kontinualno	4375–4376.
• 60 godina	Yin Zemlja Koza (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11739.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era

Godina 1739 (MDCCXXXIX) bila je redovna godina koja počinje u četvrtak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u ponedjeljak po julijanskom kalendaru.

• 1. 1. - Francuski istraživač Jean-Baptiste Charles Bouvet de Lozier otkriva otok Bouvet u Južnom Atlantiku (pogrešno je zabilježio koordinate pa je ponovno otkriveno 1808).
• januar, početkom - Austrijsko-turski rat: konjičko odeljenje kap. Ravickog poslato kao pojačanje iz Beograda prema Šapcu, usput su pobedili i zarobili neke Turke, tako da su se ovi povukli iz valjevskog distrikta.^[1]
• 14. 1. - Konvencija iz Parda: špansko-britanski sporazum o trgovačkim pitanjima i razgraničenju španske Floride i britanske Džordžije - na kraju obe strane je odbijaju, rat počinje najesen.
• 29. 1. - Umro gornjokarlovački episkop i kostajnički administrator Danilo Ljubotina. U Kostajnicu će biti upućen Aleksije Andrejević, raniji episkop ariljski (vladarsku potvrdu dobio 1741), a novi gornjokarlovački episkop dolazi tek 1744.

• 14. 2. - Francuska Indija: Francuzi su kupili Karaikal na jugoistočnoj obali Indije od radže od Thanjavura.

• 24. 2. - Bitka kod Karnala u istočnom Pandžabu, u kojoj perzijski car Nader-šah nanosi težak poraz mogulskom caru Muhammad Shahu. Ovaj pristaje na veliku isplatu, ali Nader će se predomisliti i ući u Delhi.

• mart - Knez Atanasije Rašković, patrijarhov zet, imenovan je za pukovnika srpske narodne milicije umesto Staniše Markovića Mlatišume. Ovaj je pao u nemilost zbog toga što su srpski vojnici napuštali austrijske redove, zbog lošeg postupanja (dogodine je zatvoren, i umro).^[2]
• 20. 3. - Nader je ušao sa Mohamed-šahom, kao vazalom, u Delhi. Stanovništvo ubrzo započinje pobunu, zbog glasina o velikom nametu i da je Nader već ubijen.
• 22. 3. - Pošto je zamalo promašen, Nader naređuje da budu ubijeni svi u četvrtima Delhija gde su ubijani perzijski vojnici. Smatra se da je za nekoliko sati ubijeno 30.000 osoba. Porez se zatim naplaćuje uz pomoć konjice, uzeto je i veliko mogulsko blago, uključujući Paunov presto i dijamante Koh-i-Noor i Daria-i-Noor.

• maj, početkom - Nader napušta Delhi sa velikim blagom, na osnovu koga se u Persiji tri godine neće naplaćivati porez (mada su Siki oteli dosta blaga i roblja pri napadu na persijsku vojsku). Mogulski šah je predao sve zemlje zapadno od Inda Persiji. Propadanje Mogulskog carstva je ubrzano.
• februar - maj - Uspešna maratska invazija na portugalski Baçaim (Vasai), kod Bombaja. Britanci nakon ovoga utvrđuju svoje bombajske položaje.
• maj - Sabor srpskih arhijereja bira carigradskog Grka Joanikija III Karadžu za pećkog patrijarha, koji je još ranije rukopoložen i došao sa turskom vojskom - u lošoj uspomeni kod Srba, vlada do 1746.^[3]
• maj - Austrijsko-bavarska vojska se okuplja kod Petrovaradina pod komandom maršala Wallisa, 11. juna kampuju kod Zemuna.^[4]

• 17. 6. - Švedski izaslanik Malcolm Sinclair ubijen u habsburškoj Šleziji od strane dvojice ruskih oficira - vraćao se iz Carigrada gde je pregovarao o savezu protiv Rusije. Veliki gnev u Švedskoj doprinosi ratu 1741–1743.
• 27. 6. - Austrijska glavnina prešla nabujalu Savu pontonom kod Beogradske tvrđave - logoruju kod Mirijeva, zatim 20. jula stižu do Vinče.^[1][5]
• 28. 6. (17. 6. po j.k.) - Pošto je manastir Marča prošle godine predata unijatima, Srbi Krajišnici je zapalili - arhiva i privilegije preneti kod episkopa u Severin.^[6]

• 7. 7. - Korzikanski lider Giacinto Paoli je otišao u egzil u Napulj, s njim je i sin Pasquale (14). Francuzi na čelu sa de Mailleboisom do kraja godine skoro potpuno smiruju ovo đenovsko ostrvo.
• jul - Pošto se guverner Sinda nije odazvao na audijenciju svojih kolega iz novoosvojenih indijskih pokrajina, Nader-šah kreće u pohod preko Hindukuša - Sind je potčinjen do februara.
• jul - Nicolas-Louis de Lacaille i César-François Cassini ponovo premeravaju Pariski meridijan. U Ekvadoru se u ovo vreme nalazi jedna od francuskih geodetskih misija, čije su namere da utvrde tačan oblik zemlje.
• 12. 7. - Britanska istočnoindijska kompanija potpisala ugovor o slobodnoj trgovini na prostoru Marata Carstva.
• 13. 7. - Plašeći se pobune, mletački dužd Alvise Pisani uzima dukalom u zaštitu pravoslavne Dalmatince od latinskih biskupa, ali im zabranjuje da biraju svog episkopa^[7]
• 14. 7. - Vojvoda Braunschweig-Lüneburga Anton Ulrich se oženio ruskom velikom vojvotkinjom Anom Leopoldovnom - njihov mali sin će biti ruski car Ivan VI 1740-41.

• 22. 7. - Rusko-austrijsko-turski rat (1735-1739): Bitka kod Grocke u kojoj turske snage nanose odlučujući poraz Austrijancima i prisiljavaju na povlačenje iz Srbije.
• 23. 7. - Austrijanci su kod Vinče odbili napad velikog vezira, ali Wallis se sledeće noći povlači u Beograd, a druge noći prelazi Dunav, nakon pojave turskih neregularnih trupa.^[8]
• 26. 7. - Veliki vezir Ivaz Mehmed-paša opseda Beograd, do 1. septembra, topovi gađaju grad sa Vračara još od juče, sa slabim efektom.^[9] Strah je zavladao i u Beču.^[10]
• leto? - Užički alajbeg dobio ferman da se odvoji u poseban sandžak, sa nahijama Osat, Užice, Požega, Valjevo, Rudnik i Lepenica, ali ferman je poništen već u novembru.^[11]

• 20. 8. - Kraljevskim dekretom Felipea V obnavlja se u okviru Španskog Carstva Vicekraljevstvo Nova Granada na severu Južne Amerike.
• avgust - General Schmettau je izbacio Turke iz reduta u Borči.^[12]
• 28. 8. - Zvornički konvoj od 36 pontona sa topovima, barutom, đuladima i hranom stigao rekom do turskog logora kod Beograda.
• 28. 8. - Bitka kod Stavučana je ruska pobeda nad Turcima, Minih dva dana kasnije zauzima Hotin i veći deo Moldavije sledećeg meseca, ali uzalud.

• 1. 9. - Preliminarni mir u Beogradu, kojeg je grof Neipperg potpisao u turskom taboru, pod prinudom i na ubeđivanje francuskog diplomate Villeneuvea:^[13] Austrijanci izgubili sve dobijeno Požarevačkim mirom u Bosni, Srbiji i Maloj Vlaškoj, osim Furjana na hrv. granici. Austrijski predstavnici su kasnije kažnjeni jer su, na francusko urgiranje, prebrzo sklopili mir, i ne čekajući na punu suglasnost dvora (pravi mir 18. septembra, Beogradska tvrđava napuštena u julu 1740)^[14]
  • Srbiju napuštaju crkvena jerarhija, oficiri i vojničke porodice i građanstvo.^[15] Pećka patrijaršija nakon mira ima 13 eparhija, veza sa Karlovačkom mitropolijom postoji ako je patrijarh Srbin.^[16]
  • Prema memoaru iz 1771, u prizrenskoj oblasti je za vreme austrijsko-turskih ratova hrišćana skoro nestalo, "a potom su se naselili Albanci i postali Turci i napunili mesta i sela, poseli zemlju i mnogo se obogatili".^[17]
  • Državni prihodi Austrije su 25 miliona forinti, prema rashodima od 30 miliona (iz 1737); državni dug je dostigao 99 miliona forinti - važan razlog za Beogradski mir.^[18]
  • Beogradske i šabačke fortifikacije izgrađene nakon 1717. treba srušiti za tri do šest meseci - šabačka tvrđava predata Turcima nakon tromesečnog rušenja a beogradska dogodine.^[19]
• 4. 9. - Veliki vezir Ivaz Mehmed-paša ulazi u beogradsku varoš, srušeni su, tek dovršena^[20], Saborna crkva i mitropolitska rezidencija, crkva Roždestva sv. Jovana Preteče je pretvorena u džamiju.^[21] Prvi beogradski muhafiz nakon mira je Ali-paša Abdipašazade, namesnik Rumelije (do 1740).^[22] Stanovništvo Beča je gnevno zbog ishitrene predaje, kao i jezuiti, car je u velikoj žalosti, krivica se baca na Wallisa i Neipperga^[23]
• 9. 9. - Pobuna na reci Stono u Južnoj Karolini: robovi, izgleda iz afričke Kraljevine Kongo, pobunili se i krenuli ka Španskoj Floridi ali su presretnuti i većinom ubijeni.

• 18. 9. - Potpisan Beogradski mir (Habsburzi i Osmanlije će ratovati još jednom, 1787–1791).

• 3. 10. - Niški sporazum: mir između Osmanskog carstva i Rusije (pominje se i 28. novembar.). Rusija se za sada odriče Krima i Moldavije, dozvoljena joj je gradnja luke u Azovu, ali bez utvrđenja i flote. Preživjeli bosanski zarobljenici pušteni na slobodu tek krajem listopada 1742.^[24]
  • Osmansko carstvo neće ratovati sa evropskim silama do 1768. - ponovo sa Rusijom.
• 17. 10. - Papski legat Ravenne kardinal Giulio Alberoni okupirao San Marino - papa mu u februaru naređuje da se povuče.
• 23. 10. - Nakon neuspjelih pokušaja da se mirno riješi spor oko asienta, monopola na prodaju afričkog roblja španskim kolonijama u Novom svijetu, Velika Britanija objavljuje Španiji rat, kasnije poznat kao Rat Jenkinsovog uha.
• 25. 10. - Španski princ Filip se oženio svojom rođakom, francuskom princezom Louise-Élisabeth - vladarski par Parme 1748-65, osnivački par doma Bourbon-Parma.

• 8. 11. - Umro carski nastojnik pošte Anselm Franz von Thurn und Taxis, nasleđuje ga sin Alexander Ferdinand (do 1773).
• 19. 11. (8. 11. po j.k.) - U Novgorodu pogubljena četvorica Dolgorukovih, stariji Sergej i Ivan Grigorjevič i mlađi Vasilij Lukič i Ivan Aleksejevič.

• 22. 11. - Rat Jenkinsovog uha: Bitka za Porto Bello završava britanskom pobjedom kojom je zauzet strateški važan grad, i "srebrna" luka, Portobelo u španskoj Panami (Španci se vraćaju već 1741, ali će mnoga mesta u anglo svetu biti nazivana Portobello i po viceadmiralu Vernonu).

• prosinac - Na Hrvatskom saboru u Varaždinu donijeta je odluka o izgradnji kapele u Ludbregu, ako Svevišnji zaustavi kugu u Moslavini i Slavoniji, a od koje je umrlo 4.500 ljudi. Svetište Predragocjene Krvi Kristove u Ludbregu podignuto je 1996.

• Mletačke vlasti tek sada istupaju protiv seljaka Kaštela i zadarske okolice koji su 1736. uskratili plodove posjednicima zemlje - protiv najupornijih Kaštelana će biti slana i vojska.^[25]
• Banat, habsburško komorno područje, naglo je napredovao 1730-tih, nakon što je 1720. bio nepregledna močvara - postaje jedno od najnaprednijih agrarnih i rudarskih područja.^[26]
• Matej Karaman: Alfabetar ili Bukvar, glagoljičnim i ćiriličnim slovima.
• Vladika Vasilije, "Istorija o Crnoj Gori": "Opet, 1739. godine. vezir Hodaverdi-paša Mahmutbegović sa osam paša i mnogobrojnom vojskom udari na kuću vojvode Drekalovića, i 7 godina ratovaše, ...".^[27]
• Njegoš, Ogledalo Srpsko II: "Boj s Kučima".^[28]
• Franjevci osnivaju samostan uz crkvu Sv. Nikole u Prčnju (do 1908).
• Širenje Rusije u Sibiru: na ušću Minuse u Jenisej osnovan Minusinsk, jedno kraće vreme radi topionica bakra. Moreplovci u ruskoj službi Martin Spangberg i William Walton plove pored istočne obale Japana (severni Honšu i Hokaido).^[29]
• Mirovni sporazum Džungara i ćingovske Kine (Galdan Tseren odn. Qianlong imperator), omogućena trgovina, granica na Altaju.
• Na Jamajci se privodi kraju Prvi marunski rat: tzv. Zavetreni Maruni na čelu sa Kudžom potpisuju ugovor, priznaje im se sloboda, ali na ograničenom prostoru i ne smeju primati nove odbegle robove.

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1739.

• 25. 1. - Charles François Dumouriez, francuski političar i vojskovođa († 1823)
• 19. 3. - Charles-François Lebrun, francuski državnik († 1824)
• 20. 3. - Maria Josepha von Bayern, druga supruga Josipa II. († 1767)
• 5. 6. - Đuro Ferić Gvozdenica, prevoditelj i skupljač narodnoga blaga († 1820)
• 11. 10. - Grigorij Potemkin, ruski maršal i državnik († 1791)
• 20. 11. - Jean-François de La Harpe, književnik, kritičar († 1803)
• 12. 12. - Baltazar Mirko Kocijančić, hrvatski prevoditelj († 1806)
• 25. 12. - Miho Sorkočević, pisac, prevoditelj, biograf i diplomat († 1796)

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1739.

• 20. 1. - Francesco Galli Bibiena, arhitekt (* 1659)
• 29. 1. - Danilo Ljubotina, episkop gornjokarlovački (* ca. 1660)
• 7. 4. - Dick Turpin, engleski drumski razbojnik (* 1705)
• 30. 4. - Franjo Sušnik, pisac, leksikograf (* 1686)
• 3. 5. - Marie Anne de Bourbon, kneginja od Contija (* 1666)
• 18. 6. - Karl Friedrich von Schleswig-Holstein-Gottorp, otac ruskog cara Petra III (* 1700)
• 24. 7. - Benedetto Marcello, kompozitor, pisac, pravnik (* 1686)
• 21. 9. - Saliha Sultan, majka sultana Mahmuda I (* ca. 1680)
• 5. 10. - Nikanor Melentijević, vladika pečujski, arhimandrit krušedolski (* 1656-58)
• 18. 10. - António José da Silva, pisac, žrtva Inkvizicije (* 1705)
• 8. 11. - Anselm Franz von Thurn und Taxis, upravnik carske pošte (* 1681)
• 19. 11. - Vasilij Lukič Dolgorukov, nekada moćni ruski državnik (* 1670-72)

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)