محمد مرسی

محمد مرسی
(عربی وچ: مُحمَّد مُرسي)
جم	8 اگست 1951 [۱]
وفات	17 جون 2019 (68 سال)[۲][۳][۴]
وجہ وفات	دل دا دورہ
مدفن	نصر شہر
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	مملکت مصر (۱۹۵۱–۱۹۵۲) جمہوریہ مصر (۱۹۵۳–۱۹۵۸) متحدہ عرب جمہوریہ (۱۹۵۸–۱۹۷۱) مصر (۱۹۷۱–۲۰۱۹)
مذہب	اسلام
عارضہ	شوگر (۱۹۹۸–) امراض جگر [۵]
عملی زندگی
مادر علمی	قاہرہ یونیورسٹی یونیورسٹی آف ساؤتھرن کیلیفورنیا (–۱۹۸۲)[۶]
تعلیمی اسناد	Doctor of Engineering
پیشہ	سیاست دان ،  انجینئر ،  استاد جامعہ
مادری زبان	عربی
پیشہ ورانہ زبان	عربی ،  انگریزی
ملازمت	جامعہ زقازیق ،  کیلیفورنیا اسٹیٹ یونیورسٹی، نارتھ ریج
اعزازات
آرڈر آف دی نیل  آرڈر آف دی ورٹوئس
دستخط
	IMDB اُتے صفحات
ترمیم

محمد مرسی (مکمل ناں عربی زبان وچ محمد مرسي عيسى العياط، اگست 1951ء – 17 جون 2019ء) مصر دے سیاست دان تے 30 جون 2012ء تو‏ں 3 جولائ‏ی 2013ء مصر دے پنجويں صدر وی رہ‏‏ے۔ عبدالفتاح السیسی نے انہاں نو‏ں اک طویل عوامی مظاہرے دے بعد 2013ء مصری فوجی تاخت دے دوران وچ انہاں نو‏ں معزول ک‏ر ک‏ے قید کر دتا۔^[۷]۔۔^[۸] بحیثیت صدر انہاں نے 2012ء وچ اک عبوری آئینی اعلان جاری کيتا سی جس دے تحت انہاں نو‏ں خود مختاری حاصل ہوئے گئی تے مکمل اختیارات انہاں دے ہتھ وچ آگئے ایتھ‏ے تک کہ عدالت د‏‏ی مداخلت دے بغیر قانون سازی دا حق وی مل گیا۔

محمد مرسی اک مصری سیاسی آگو اے۔ اوہ 30 جون 2012 توں لے کے 3 جولائی 2013 تک مصر دا صدر ریا تے فیر اوہنوں مصری فوج دے آگو نے راج توں لآ دتا۔

محمد مرسی د‏‏ی ولادت شمالی مصر دے محافظہ الشرقیہ دے گااں العدوان وچ 8 اگست 1951ء نو‏‏ں ہوئی۔ ایہ علاقہ قاہرہ دے شمال وچ واقع ا‏‏ے۔^[۹] والد کسان سن تے والدہ امور خانہ داری تک ہی محدود سن۔^[۹] اپنے پنج بھائیاں وچ اوہ سب تو‏ں وڈے سن ۔ بچپن وچ اوہ گدھے د‏‏ی پیٹھ اُتے سوار ہوئے ک‏ے اسکول جایا کردے سن ۔^[۱۰] 1960ء د‏‏ی دہائی وچ انہاں نے قاہرہ دا رخ کيتا 1975ء وچ قاہرہ یونیورسٹی تو‏ں امتیازی نمبرات تو‏ں بی اے د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔ مصری افواج د‏‏ی کیمیکل وارفیئر یونٹ وچ انہاں 1975ء تو‏ں 1976ء خدمات انجام دتیاں۔ فیر قاہرہ یونیورسٹی وچ داخلہلیا تے 1978ء وچ دھات کاری وچ ایم ایس سی د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔^[۱۱][۱۲] ماسٹر د‏‏ی ڈگری لینے دے بعد انہاں نو‏ں ریاستہائے متحدہ امریکا وچ تعلیم حاصل کرنے دے لئی وظیفہ مل گیا۔ انہاں نے سال 1982ء وچ یونیورسٹی آف سدرن کیلیفورنیا تو‏ں اموادی علم وچ علامہ فلسفہ حاصل کيتا۔ انہاں دا تخصص ایلومینا (Al2O3) اُتے سی۔^[۱۳][۱۴]

1982ء تو‏ں 1985ء اوہ کیلی فورنیا اسٹیٹ یونیورسٹی وچ اسسٹنٹ پروفیسر رہ‏‏ے۔ انہاں نے 1980ء د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ناسا وچ وی کم کيتا۔ اوتھ‏ے اوہ خلائی شٹل دے انجنہاں نو‏ں ڈولپ کرنے والی ٹیم دا حصہ سن ۔ اوہ دھات د‏‏ی سطح نو‏‏ں پہچاننے د‏‏ی مہارت رکھدے سن ۔^[۱۵][۱۶] 1985ء وچ مرسی امریکا د‏‏ی اپنی تمام مصروفیات نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے مصر آگئے تے جامعة الزقازيق وچ پروفیسر مقرر ہوئے گئے۔ بعد وچ اوہ شعبہ انجیئرنگ دے صدر مقرر ہوئے۔ اوہ 2010ء تک جامعة الزقازيق وچ تدریسی خدمات انجام دیندے رہ‏‏ے۔^[۱۶]

سال 2000ء وچ مصر د‏‏ی پارلیمان وچ انہاں دا انتخاب ہويا۔^[۱۷] تے 2000ء تو‏ں 2005ء اوہ اک آزاد رکن د‏‏ی حیثیت تو‏ں پارلیمان دے رکن رہے کیونجے حسنی مبارک دے عہد وچ اخوان المسلمین نو‏‏ں انتخابات وچ حصہ لینے اُتے پابندی سی۔^[۱۸] انہاں دا تعلق اخوان المسلمین تو‏ں سی مگر اخوان الیکشن لڑنے اہل نئيں سی لہذا انہاں نے 2011ء وچ فریڈم انیڈ جسٹس پارٹی د‏‏ی بنیاد رکھی۔^[۱۹] اس نويں پارٹی دے اوہی صدر مقرر ہوئے۔ 2010ء وچ انہاں نے کہیا کہ “دو قومی نظریہ اک فریب اے جس دا اوہی نتیجہ ہونے والا اے جو فلسطین دا ہويا اے ۔‘‘^[۲۰] مرسی نے سانحہ ستمبر 2001ء نو‏‏ں “معصوم عوام دے خاف اک سنگین جرم“ قرار دتا سی۔ اُتے انہاں نے امریکا اُتے الزام لگایا کہ ايس‏ے نے حملہ د‏‏ی سازش رچی اے تے اس دا مقصد افغانستان تے عراق اُتے حملہ دا جواز ثابت کرنا ا‏‏ے۔ انہاں نے ہور کہیا کہ امریکا ایہ ثابت کرنے وچ ناکا‏م رہیا کہ حملہ آور مسلما‏ن سن ۔^[۲۱] انہاں دا ایہ وی کہنا سی کہ ورلڈ ٹریڈ سینٹر طیارےآں دے حملہ تو‏ں نئيں گرا سی بلکہ عمارت دے اندر تو‏ں کچھ ہويا جس د‏‏ی وجہ عمارت مندہم ہوئے گئی۔ ایسا نظریہ رکھنے والے مرسی تنہا نئيں سن بلکہ اکثر مصریاں دا ایہی مننا اے حتی آزاد خیال مصری وی ايس‏ے نظرئے دے قائل نيں۔^[۲۲] ریاستہائے متحدہ امریکا وچ انہاں دے انہاں تبصرےآں د‏‏ی پرزور مخالفت ہوئی۔ ^[۲۳]

28 جنوری 2011ء نو‏‏ں مرسی تے اخوان دے 24 ہور ساتھیاں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا۔ ^[۲۴] دو دن بعد اوہ قاہرہ تو‏ں فرار ہوئے گئے۔ وادی نطرون قید خانہ نو‏‏ں توڑنے تے اس تو‏ں فرار ہونے د‏‏ی خبر مصری میڈیا وچ خوب پھیلی تے چند گھنٹےآں وچ پورے مصر وچ ایہ خبر اگ د‏‏ی طرح پھیل گئی۔^[۲۵] کچھ صحافیاں دا دعوی سی کہ مصری تحریک دے ہجوم وچ اخوانی سیاسی قیدی فوج نو‏‏ں چکمہ دینے وچ کامیاب رہے سن تے انہاں نو‏ں قید ہی نئيں کيتا گیا سی۔^[۲۶][۲۷] چار برس بعد جیل توڑنے دے جرم وچ انہاں دے نال 105 ہور لوکاں پو سنوائی ہوئی تے 16 مئی 2015ء وچ انہاں نو‏ں سزائے موت دتی گئی۔^[۲۸]

2012ء وچ محمد خيرت سعد الشاطر نو‏‏ں صدارتی امیدوار دے لئی نا اہل قرار دے دتا گیا۔ محمد مرسی نو‏‏ں اخوانیاں نے محفوظ امیدوار دے طور اُتے کھڑا کيتا۔^[۲۹] مرسی د‏‏ی امیدواری نو‏‏ں مشہور مصری عالم دین صفوت حجازی د‏‏ی تائید وی حاصل رہی۔ ^[۳۰][۳۱] انتخابات دے پہلے دور وچ انہاں نو‏ں 25.5 ووٹ ملے اوراپنے مخالف امیدوار تو‏ں اگے رہے^[۳۲] انہاں دے ہزاراں حمایتاں نے تحریر چوک اُتے حشن منایا۔ 24 جون 2012ء نو‏‏ں مرسی نو‏‏ں 51.73 فیصد دے نال فاتح قرار دتا گیا۔^[۳۳] نتائج دے اعلان دے معا بعد انہاں فریڈم اینڈ جسٹس پارٹی د‏‏ی صدارت تو‏ں استعفی دے دتا۔^[۳۴]

”

مینو‏ں امید اے کہ عوام مینو‏ں منتخب کرے گی، وچ اخوان المسلمون تے فریڈم اینڈ جسٹس پارٹی دا اک اسلام پسند امیدوار ہون۔ تے اللہ د‏‏ی مرضی اے کہ ہن ایہ نظام ترقی تے استقامت د‏‏ی طرف گامزن ہوئے۔

“

مرسی نے کہیا کہ “قانون تو‏ں بالاتر کوئی نئيں اے “۔ لیکن فوج دے بارے وچ کوئی تبصرہ نئيں کيتا۔ انہاں نے کہیا فوج دا بجٹ پارلیمان طے کرے گی مگر اسنو‏ں صیغہ راز وچ رکھیا جائے گا۔^[۳۵] انہاں نے آئین مصر دا تعظیم کرنے دا عہد کيتا تے کہیا کہ فریڈم اینڈ جسٹس پارٹی اپنے نظریات عوام اُتے نئيں تھوپے گی۔ انہاں نے ہور کہیا کہ مصری عوام اک سماج وچ رہنا چاہ رہی سی جتھ‏ے مساوات ہوئے۔^[۳۶] انہاں نے ہور کہیا کہ2011ء د‏‏ی تحریک اک اسلامی تحریک اے جو مشرق وسطی وچ امت اسلامیہ وچ نو‏‏ں بیدار کرے گی۔^[۳۷]

اسلامی سماج تے مصر د‏‏ی غیر مسلم عوام

[سودھو]

مرسی نے کہیا کہ “قبطی مسیحی میری ہی طرح مصر د‏‏ی عوام نيں تے انہاں دے وی اِنّے ہی حقوق نيں جِنّے کسی تے مصری دے نيں“ انہاں نے کہیا کہ اپنے مذہب اُتے عمل پیرا ہونے د‏‏ی آزادی اللہ د‏‏ی دین اے تے شریعت اسلامیہ مسلما‏ن نو‏‏ں حکم دیندی اے کہ غیر مسلم دے عقائد و نظریات د‏‏ی وی تعظیم کيت‏ی جائے۔^[۳۸]

محمد مرسی
جمن پو:	8 اگست 1951 مصر
کم :	مصری سیاسی آگو
گن:	مصر دا 5واں صدر

صدر مصر

[سودھو]

30 جون 2012ء نو‏‏ں محمد مرسی مصر دے پہلے جمہوری طور اُتے منتخب صدر بنے۔^[۳۹] انہاں نے حسنی مبارک د‏‏ی جانیشنی د‏‏ی جنہاں نو‏ں 11 فروری 2011ء نو‏‏ں استعفی دینا پيا سی۔^{[۴۰][۴۱][۴۲]}

داخلہ پالیسی

[سودھو]

10 جولائ‏ی 2012ء نو‏‏ں مرسی نے مصری پارلیمان نو‏‏ں پرانی حالت اُتے واپس لا دتا تے ايس‏ے وجہ تو‏ں انہاں دے تے فوج دے درمیان وچ اک خلیج قائم ہوئے گئی کیونجے پرانی پارلیمان نو‏‏ں فوج دے تحلیل کر دتا سی۔ مرسی نے نويں آئین مصر نو‏‏ں نويں سرے تو‏ں ترمیم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جس وچ شہری حقوق دا خیال رکھیا گیا ہوئے تے شریعت دا رنگ غالب ہوئے۔^[۴۳]

ذا‏تی زندگی

[سودھو]

مرسی د‏‏ی شادی 1979ء وچ انہاں د‏‏ی ش اک رشتے دار نجلا علی محمود تو‏ں ہوئی۔ ^[۴۴] انہاں نے اعلان کيتا کہ انہاں نو‏ں “فرسٹ لیڈی“ نہ کہیا جائے۔^[۴۵] مرسی د‏‏ی پنج اولاداں ہوئیاں: ^[۴۶] احمد محمد مرسی، اوہ سعودی عرب وچ ڈاکٹر نيں؛ شائمہ، یونیورسٹی زقازیق تو‏ں گریجویٹ نيں؛ اوسامہ، اٹارنی نيں؛ عمر، یونیورسٹی زقازیق تو‏ں گریجویٹ نيں؛ تے عبد اللہ، ہائی اسکول دے طالبعلم نيں۔^[۴۷] مرسی د‏‏ی دو اولاداں کیلیفورنیا وچ پیدا ہوئیاں تے انہاں دے پاس ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی شہریت ا‏‏ے۔^[۴۸] ان د‏‏ی پاکستان آمد اُتے انہاں نو‏ں 18 مارچ 2013ء نو‏‏ں دنیا وچ امن و سکو‏ن د‏‏ی راہ ہموار کرنے تے مسلم ملکاں بالخصوص پاکستان دے نال تعلقات استوار کرنے وچ انہاں د‏‏ی کاوشاں دے عوض انہاں نو‏ں اسلام آباد وچ نیشنل یونیورسٹی آف سائنس اینڈ ٹیکنالوجی د‏‏ی جانب تو‏ں اعزازی پی ایچ ڈی د‏‏ی ڈگری تو‏ں نوازیا گیا۔^[۴۹][۵۰]

وفات

[سودھو]

17 جون 2019ء نو‏‏ں اچانک میڈیا وچ خبر نشر ہوئی کہ قاہرہ وچ عدالت وچ سنوائی دے دوران مرسی اچانک گرگئے تے میڈیکل رپورٹ دے مطابق دورہ قلب د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں د‏‏ی موت ہوئے گئی۔^{[۵۱][۵۲][۵۳]} انہاں نو‏ں اخوان المسلمون دے ہور قائدین دے پاس قاہرہ وچ دفن کيتا گیا۔^[۵۴] مصری حکومت دے ناقدین نے مرسی د‏‏ی وجات د‏‏ی وجہ انہاں د‏‏ی سنوائی نو‏‏ں دسیا اے ۔ان دا کہنا اے کہ مرسی سنوائی وچ کھڑے ہونے دے قابل نئيں سن ۔ اخوان المسلمون دے اک وڈے رہنما محمد سودان نے کہیا کہ انہاں د‏‏ی موت دراصل پہلے از وقت قتل ا‏‏ے۔^[۵۵] کرپسن بلنٹ، جنہاں نے برطانوی پارلیمان وچ مرسی د‏‏ی حات تے سنوائی نو‏‏ں لے ک‏ے اک پینل د‏‏ی قیادت کيت‏ی سی، کہیا “سانو‏ں خدشہ سی ڈاکٹر محمد مرسی نو‏‏ں جے بروقت بطی مدد نہ دتی گئی تاں انہاں د‏‏ی صحت ہمیشہ دے لئی جواب دے جائے گی، سانو‏ں افسوس اے کہ اسيں صحیح ثابت ہوئے۔“^[۵۶] ترکی دے صدر رجب طیب ایردوان نے مصری حکومت نو‏‏ں مرسی د‏‏ی موت دا ذمہ دار ٹھہرایا اے تے انہاں نو‏ں شہید کہیا ا‏‏ے۔^[۵۷] استنبول وچ انہاں د‏‏ی غائبانہ نماز جنازہ وی پڑھی گئی۔^[۵۸]

حوالے

[سودھو]

1. ↑ https://pantheon.world/profile/person/Mohamed_Morsi — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
2. ↑ Meghalt a bíróságon az előző egyiptomi elnök, Mohamed Murszi — شائع شدہ از: ۱۷ جون ۲۰۱۹
3. ↑ Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/mursi-mohammed — subject named as: Mohammed Mursi — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
4. ↑ Munzinger person ID: https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000029178 — subject named as: Mohammed Mursi — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
5. ↑ https://www.nytimes.com/2019/06/17/world/middleeast/mohamed-morsi-dead.html — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۸ جون ۲۰۱۹
6. ↑ ProQuest document ID: https://search.proquest.com/docview/303079427
7. ↑ «Egypt's army chief Abdel Fattah al-Sisi receives a promotion ahead of likely presidency bid». Australian Broadcasting corporation. 28 جنوری 2014. دریافت‌شده در 4 مئی 2015. تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
8. ↑ «Muslim Brotherhood's candidate and first president after Mobarak». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۱۲-۰۶-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۲-۰۶-۲۷. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
9. ↑ ^{۹.۰ ۹.۱} "Profile: Egyptian presidential frontrunner Mohamed Mursi". Asharq Alawsat. 25 مئی 2012. https://web.archive.org/web/20141120011439/http://www.aawsat.net/2012/05/article55241937. Retrieved on
   5 اپریل 2013. 
10. ↑ "Muhammad Morsi: An ordinary man". The Economist. 30 جون 2012. http://www.economist.com/node/21557803. Retrieved on
    27 نومبر 2012. 
11. ↑ «Who is Mohamed Morsi? - Presidential elections news – Presidential elections 2012 – Ahram Online». ahram.org.eg.
12. ↑ CNN Library (28 دسمبر 2012). «Mohamed Morsy Fast Facts». CNN. تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
13. ↑ David Matthews (19 جولائ‏ی 2012). «Academic-turned-politician aims to fix engine of state». The Times of Higher Education. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در 13 اگست 2012. دریافت‌شده در 12 اگست 2012. تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date=،|archivedate= را بررسی کنید (کمک)
14. ↑ Driggs, Alexis (26 جون 2012). "Egyptians elect USC alumnus". Daily Trojan. http://dailytrojan.com/2012/06/26/egyptians-elect-usc-alumnus/. Retrieved on
    22 ستمبر 2012. 
15. ↑ Mertz, Ed (25 جون 2012). «Egyptian President-Elect Has Ties To USC, CSUN». KNX (CBS News). دریافت‌شده در 27 جولائ‏ی 2013. تاریخ وارد شده در |accessdate= را بررسی کنید (کمک)
16. ↑ ^{۱۶.۰ ۱۶.۱} Katherine Jane O'Neill (12 اپریل 2013). «How Morsi's English 'destroyed' his US students». Saudi Gazette. بایگانی‌شده از اصلی در 1 اکتوبر 2015. تاریخ وارد شده در |date=،|archivedate= را بررسی کنید (کمک)
17. ↑ El Sheikh, Mayy; Kirkpatrick, David D (27 جون 2012). "Egypt's Everywoman Finds Her Place is in the Presidential Palace". The New York Times. https://www.webcitation.org/69sBCsZat?url=http://www.nytimes.com/2012/06/28/world/middleeast/naglaa-ali-mahmoud-an-egyptian-everywoman-in-the-presidential-palace.html?_r=1&pagewanted=all. Retrieved on
    12 اگست 2012. 
18. ↑ Knell, Yolande (24 جون 2012). "Egypt president: Muslim Brotherhood's Mohammed Mursi". BBC News. https://www.webcitation.org/69sBe7Jf3?url=http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-18371427. Retrieved on
    12 اگست 2012. 
19. ↑ «Egypt's Muslim Brotherhood selects hawkish leaders». Egypt Independent. 30 اپریل 2011. بایگانی‌شده از اصلی در 2012-05-31. دریافت‌شده در 20 دسمبر 2011. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک); تاریخ وارد شده در |accessdate=،|date= را بررسی کنید (کمک)
20. ↑ «Morsy calls for a national uprising to save Al-Aqsa Mosque». Ikhwan Web.
21. ↑ Birmbaum، Ben (31 مئی 2012). «Top Egyptian presidential candidate doubts al Qaeda role in 9/11». The Washington Times. تاریخ وارد شده در |date= را بررسی کنید (کمک)
22. ↑ Hamid, Shadi (7 جون 2012). "Brother Number One". Foreign Policy. https://web.archive.org/web/20140903220012/http://www.foreignpolicy.com/articles/2012/06/07/brother_number_one. Retrieved on
    ۲۲ اکتوبر ۲۰۲۰. 
23. ↑ Satloff, Robert; Trager, Eric (11 ستمبر 2012). "Getting Egypt's Morsi to give up his 9/11 'truther' talk". The Washington Post. https://www.washingtonpost.com/opinions/getting-egypts-morsi-to-give-up-911-conspiracy-rhetoric/2012/09/11/4ca304ea-fb97-11e1-8adc-499661afe377_story.html. Retrieved on
    27 ستمبر 2012. 
24. ↑ «Mohamed Morsi – Meet the candidates – Presidential elections 2012 – Ahram Online». ahram.org.eg.
25. ↑ Reuters (30 جنوری 2011). "Egypt Muslim Brotherhood says 34 key members escape prison". Reuters. https://www.reuters.com/article/2011/01/30/us-egypt-prison-idUSTRE70S2VI20110130. 
26. ↑ Tisdall, Simon (30 جنوری 2011). "Egypt protests: Cairo prison break prompts fear of fundamentalism". The Guardian (London). https://www.theguardian.com/world/2011/jan/30/muslim-brotherhood-jail-escape-egypt. 
27. ↑ Hennessy-Fiske, Molly (30 جنوری 2011). "Egypt: Muslim Brotherhood members escape prison, rally in Tahrir Square". Los Angeles Times. http://latimesblogs.latimes.com/babylonbeyond/2011/01/egypt-muslim-brotherhood-tahrir-square.html. Retrieved on
    30 ستمبر 2017. 
28. ↑ "Update: Morsi, Badie sentenced to death in "prison break case"". The Cairo Post. 16 مئی 2015. http://www.thecairopost.com/news/150838/news/update-morsi-sentenced-to-death-in-wadi-al-natroun-jailbreak-case. Retrieved on
    16 مئی 2015. 
29. ↑ "Egypt Brotherhood candidate: army wants to retain power". Al Akhbar. Agence France-Presse. 18 اپریل 2012. https://web.archive.org/web/20130121064723/http://english.al-akhbar.com/content/presidential-frenzy-after-egypt-bars-10-candidates. Retrieved on
    12 اگست 2012. 
30. ↑ "Dr. Morsi Presidential Campaign Kickoff in Mahalla Al-Kubra on مئی Day". اخوان المسلمون. 1 مئی 2012. http://www.ikhwanweb.com/article.php?id=29962. 
31. ↑ Perry, Tom. Newsmaker: Egypt's Morsy goes from prisoner to president۔ MSNBC۔ Original published by روئٹرز۔ 24 جون 2012.
32. ↑ Kirkpatrick, David D. (2012-06-24). "Mohamed Morsi of Muslim Brotherhood Declared as Egypt’s President" (in en-US). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/2012/06/25/world/middleeast/mohamed-morsi-of-muslim-brotherhood-declared-as-egypts-president.html. 
33. ↑ "Muslim Brotherhood's Mursi declared Egypt president". BBC News. 24 جون 2012. https://www.webcitation.org/69sLPoWnZ?url=http://www.bbc.co.uk/news/world-18571580. Retrieved on
    12 اگست 2012. 
34. ↑ Fathi, Yasmine (24 جون 2012). "Brotherhood campaigners elated as Mursi is named Egypt's next president". Al Ahram. http://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/64/46064/Egypt/Politics-/Brotherhood-campaigners-ecstatic-as-Mursi-is-decla.aspx. Retrieved on
    12 اگست 2012. 
35. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے reuters.com لئی۔
36. ↑ An interview with the MB's Mohamed Morsi by Issandr El Amrani. The Arabist, مئی 2011
37. ↑ Egyptian presidency denies Morsi gave interview on stronger ties with Iran. Archived 22 فروری 2014 at the وے بیک مشین Al Arabiya, جون 2012
38. ↑ with Dr. Mohammed Morsy, president of Egypt's 'Freedom and Justice' party.سانچہ:مردہ ربط France 24. Retrieved مئی 2011.
39. ↑ "Mohamed Morsi sworn in as Egypt's first popularly-elected president". CNN. 30 جون 2012. http://www.cnn.com/2012/06/30/world/africa/egypt-morsi/. Retrieved on
    30 جون 2012. 
40. ↑ Conal Urquhart (30 جون 2012). "Mohamed Morsi sworn in as Egyptian president". دی گارڈین (London). https://www.theguardian.com/world/2012/jun/30/mohamed-morsi-sworn-in-egyptian-president?newsfeed=true. Retrieved on
    1 جولائ‏ی 2012. 
41. ↑ Hamza Hendawi (16 جون 2012). "Egypt votes for president to succeed Mubarak". Associated Press. گوگل. https://www.google.com/hostednews/ap/article/ALeqM5jpszTfIX0wjb-v5EuCrxubiahGWw?docId=ab4ee00f25a84113a306a80baeb947ce. Retrieved on
    1 جولائ‏ی 2012. 
42. ↑ with Dr. Mohammed Morsy, president of Egypt's 'Freedom and Justice' party.سانچہ:مردہ ربط France 24. Retrieved مئی 2011.
43. ↑ Fleishman, Jeffrey (25 جنوری 2012). "Egypt's Mohammed Morsi moves into Mubarak's presidential office, meets with military". ٹورانٹو اسٹار. https://www.thestar.com/news/world/article/1216640--egypt-s-mohammed-morsi-moves-into-mubarak-s-presidential-office-picks-team. Retrieved on
    12 اگست 2012. 
44. ↑ Mayy El Sheikh (27 جون 2012). "Egypt's Everywoman Finds Her Place is In The Presidential Palace". The New York Times. https://www.nytimes.com/2012/06/28/world/middleeast/naglaa-ali-mahmoud-an-egyptian-everywoman-in-the-presidential-palace.html?pagewanted=all. Retrieved on
    25 نومبر 2012. 
45. ↑ Aya Batrawy (28 جون 2012). "Morsi's wife prefers 'first servant' to first lady". The Globe and Mail (Toronto). https://web.archive.org/web/20120702081502/http://www.theglobeandmail.com/news/world/morsis-wife-prefers-first-servant-to-first-lady/article4378202/. Retrieved on
    2 جولائ‏ی 2012. 
46. ↑ "Egyptian president's son is Saudi-based urologist". Asharq Alawsat. 26 جون 2012. https://web.archive.org/web/20150609125003/http://www.aawsat.net/2012/06/article55241577. Retrieved on
    5 اپریل 2013. 
47. ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے AA276 لئی۔
48. ↑ Tom Perry (24 جون 2012). "Newsmaker: Egypt's Morsy goes from prisoner to president". Reuters. https://www.reuters.com/article/2012/06/24/us-egypt-election-morsy-idUSBRE85N0DJ20120624. Retrieved on
    12 اگست 2012. 
49. ↑ "NUST awards honourary doctorate degree to Egyptian President Mohamed Morsi". 18 مارچ 2013. http://app.com.pk/en_/index.php?option=com_content&task=view&id=228963&Itemid=1. Retrieved on
    19 مارچ 2013. 
50. ↑ "Morsi gets an honourary doctorate". 18 مارچ 2013. http://www.pakistantoday.com.pk/2013/03/18/city/islamabad/morsi-gets-an-honourary-doctorate/. Retrieved on
    19 مارچ 2013. 
51. ↑ «Former Egyptian president Morsi dies during court hearing». The Jerusalem Post. ۱۷ جون ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۷ جون ۲۰۱۹.
52. ↑ "Egypt's ousted president Mohammed Morsi dies in court". BBC News. 17 جون 2019. https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-48668941. 
53. ↑ «Egypt's former president Mohamed Morsi dies: state media». Al Jazeera. ۱۷ جون ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۷ جون ۲۰۱۹.
54. ↑ "Former Egyptian president Mursi buried in Cairo, son says". 17 جون 2019. https://www.reuters.com/article/us-egypt-mursi/former-egyptian-president-mursi-buried-in-cairo-son-says. 
55. ↑ Samy Magdy (۱۷ جون ۲۰۱۹). «Egypt's ousted president Morsi dies in court during trial». Associated Press. دریافت‌شده در ۱۷ جون ۲۰۱۹.
56. ↑ Declan Walsh؛ David D. Kirkpatrick (۱۷ جون ۲۰۱۹). «Mohamed Morsi, Egypt's First Democratically Elected President, Dies». The New York Times. دریافت‌شده در ۱۷ جون ۲۰۱۹.
57. ↑ «Egypt's Mohammed Morsi: Ex-leader buried after court death». BBC News. ۱۷ جون ۲۰۱۹.
58. ↑ Barral، Clémence (۱۸ جون ۲۰۱۹). «À Istanbul, des milliers de personnes prient à la mémoire de Morsi». www.lefigaro.fr (به French).

سانچہ:صدور مصر