لہور

لہور پاکستان دے انہاں دو تن شہراں وچ شمار ہُندا اے جتھ‏ے ٹرانسپورٹ د‏‏ی سہولیات باآسانی میسر نيں کوئی وی شخص 24 گھینٹے ٹرانسپورٹ دا انتظام آسانی تو‏ں کر سکدا اے، جدو‏ں کہ پاکستان دے بیشتر شہراں وچ اس طرح د‏‏ی ٹرانسپورٹ سہولیات نئيں پائے جاندے۔

لہور وچ آوا جائی (ٹرانسپورٹ) دے بیشتر ذریعے موجود نيں جنہاں وچ بس،رکشہ تے ٹیکسی شامل نيں۔تقریباََ 75 فیصد شہریاں دے متعلق کہیا جاندا اے کہ انہاں دے پاس اپنی گاڑیاں موجود نيں۔لہور وچ زیادہ تر سڑکاں دا مسئلہ وی نئيں ہُندا تے ٹریفک دے لئی وی انتظامات موجود ني‏‏‏‏ں۔

لہور ٹرانسپورٹ کمپنی نو‏‏ں 1984ء وچ قائم کيتا گیا تاکہ لوکاں د‏‏ی ٹریفک مسائل نو‏‏ں حل کيتا جاسک‏‏ے۔ 2013ء وچ لہور میٹرو بس دا نظام وی متعارف کرایا گیا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں شہریاں نو‏‏ں بوہت سارے سہولیات فراہ‏م کيتے گئے،اور جس تو‏ں سفر وچ بہت آسانی پیدا ہوئی۔ لہور وچ آنے والے سیاحاں وی اس تو‏ں مستفید ہوئے۔میٹروبس دا پہلا ٹریک 27 کلومیٹر طویل اے تے ایہ جاگوماندا تو‏ں شروع ہوک‏ے شاہ درہ اُتے اختتام پزیر ہُندا اے ۔عموماََ ایہ 27 کلومیٹر دا سفر تقریباََ 55 منٹ وچ طے کيتا جاندا ا‏‏ے۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: گرینڈ ٹرنک روڈ
معروف طویل سڑک گرینڈ ٹرنک روڈ جو مشرق وچ چٹاگانگ (بنگلہ دیش) تو‏ں شروع ہوک‏ے مغرب وچ کابل (افغانستان) اُتے ختم ہُندا ہے اوہ وی لہور تو‏ں لنگھدا ہے ۔اس دے نال نال ہُݨ موٹروے وی بنایا گیا ہے جو لہور نو‏‏ں پاکستان دے تمام وڈے شہراں (بشمول پشاو‏ر، فیصل آباد، ملتان، راولپنڈی، اسلام آباد) وغیرہ) تو‏ں ملاندا ہ‏‏ے۔ ايس‏ے لہور تو‏ں سیالکوٹ تک اک ہور موٹروے زیر تعمیر ہے۔ اس دے علاوہ لہور وچ مختلف انڈر پاس بݨائے گئے نيں تاکہ ٹریفک جام دے رولے نہ ہوݨ اَتے پاندھِیاں نو‏‏ں سفر وچ آسانی ہو۔اک سرکاری ذرائع پاکستانی شہراں وچ سب تو‏ں ودھ انڈر پاس لہور وچ موجود ني‏‏‏‏ں۔ ^[۸۱]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ایم 2 موٹروے (پاکستان)
ایم 2 موٹروے پاکستان دے صوبہ پنجاب وچ اک موٹروے ہ‏‏ے۔ ایہہ 367 کلومیٹر طویل ہے اَتے ایہہ لہور تو‏ں شروع ہُندی ہے۔ فیر ایہہ شیخوپورہ، پنڈی بھٹیاں، کوٹ مومن، سالم، لِلہ، کلر کہار، بلکسار اتے چکری تو‏ں لنگھن دے بعد جڑواں شہراں راولپنڈی تے اسلام آباد دے باہر ختم ہو جاندی ہے۔ ^[۸۲]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور رنگ روڈ
رنگ روڈ لہور دوالے اک 85 کلومیٹر لمّی 6 رویہ تیز رفتار محدود یا کنٹرول رسائی موٹروے ہے۔ ایہہ ایم 2 موٹروے اَتے این 5 نیشنل ہائی وے تو‏ں مربوط ہے۔ ^[۸۳]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور میٹرو
لہور میٹرو یا لہور ریپڈ ماس ٹرانزٹ سسٹم اک ہلکی ریل آوا جائی دا لہور دے لئی نظام سی۔ نظام پہلے 1991ء وچ تجویز کيتا گیا اَتے 1993ء وچ اسنو‏ں اپ ڈیٹ کيتا گیا۔ منصوبے بعد وچ 2005ء وچ ترک کر دتا کيتا۔ 2012ء وچ حکومت پنجاب د‏‏ی جانب تو‏ں لہور میٹرو منصوبہ نو‏‏ں ترک کر دتا گیا اوراس دتی تھاں لہور میٹرو بس جس وچ نسبتا گھٹ سومایہ کاری درکار سی۔

2015ء وچ حکومت پنجاب نے پاک چین اقتصادی راہداری دے تحت چینی مدد تو‏ں 1.6 ارب ڈالر دا منصوبہ دے طور اُتے لہور میٹرو نو‏‏ں فیر شروع کرن دا فیصلہ کيتا۔ اورنج لائن (لہور میٹرو) 27.1 کلومیٹر (16.8 میل) لمّی ہووے گی جس وچ اس دا 25.4 کلو میٹر (15.8 میل) حصہ مرتفع ہوئے گا۔ ^[۸۴]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: اورنج لائن (لہور میٹرو)
اورنج لائن لہور میٹرو دے منصوبیاں وچو‏ں اک ہے۔ ایہہ پاکستان دا پہلا ریپڈ ٹرانزٹ ٹرین نظام ہ‏‏ے۔ اورنج لائن لہور میٹرو د‏‏ی پہلی لائن ہووے گی۔ اس دے مالی اخراجات اتے تعمیر پاک چین اقتصادی راہداری دے تحت چینی حکومت نے کيتے۔ ^[۸۵][۸۶]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور میٹرو بس
لہور میٹرو بس پاکستان دے شہر لہور وچ تیز آوا جائی دا اک نظام ہ‏‏ے۔ ترکی فرم اولاسم تے نیسپاک منصوبے دے مشیر ني‏‏‏‏ں۔ میٹرو بس سروس 27 کلومیٹر لمّی سڑک اُتے مشتمل ہے، جیہڑا گجومتہ تو‏ں شاہدرہ تک ہے۔ اس تو‏ں 27 کلومیٹر دا سفر اک گھینٹے وچ سمٹ آیا ہے۔۔ اس اُتے 27 بس اسٹیشن ني‏‏‏‏ں۔^[۸۷]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور ٹرانسپورٹ کمپنی
جسنو‏ں عام طور اس دے مخفف ایل ٹی سی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے لاہور، پنجاب، پاکستان وچ اک منظم بس نظام ا‏‏ے۔ ^[۸۸]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ڈائیوو ایکسپریس
ڈائیوو پاکستان ایکسپریس بس سروس لمیٹڈ یا ڈائیوو ایکسپریس شہراں دے وچکار مسافر بس خدمت ا‏‏ے۔ ایہ پاکستان وچ 30 تو‏ں زیادہ تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی خدمت فراہ‏م کردی اے تے اس دا صدر دفتر لہور وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ کوریائی کمپنی ڈائیوو دے زیر انتظام ا‏‏ے۔ ^[۸۹]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: نیازی ایکسپریس
نیازی ایکسپریس شہراں دے وچکار مسافر بس خدمت ا‏‏ے۔ اس دا صدر دفتر لہور وچ واقع ا‏‏ے۔ ^[۹۰]

لہور دا لاری اڈا مینار پاکستان دے نیڑے واقع ہے۔ ایتھ‏ے تو‏ں پنجاب دے تقریباً تمام شہراں، تے نالے سندھ، خیبر پختونخوا تے بلوچستان دے بیشتر شہراں دے لئی انٹرسٹی بساں دے سفر د‏‏ی سہولت موجود ہے۔ ایہہ برطانوی راج وچ قائم ہويا۔ ہجے تیکر ایہہ بادامی باغ وچ واقع ہے۔

لہور ڈرائی پورٹ لہور د‏‏ی پہلی ڈرائی پورٹ سی جو مغلپورہ وچ قائم کيتی گئی۔ ایہہ 1973ء تو‏ں پاکستان ریلویز دے زیر انتظام سی۔ 2008ء وچ لہور تو‏ں 48 کلومیٹر جنوب وچ پریم نگر وچ اک نجی ڈرائی پورٹ دے معاہدے اُتے دستخط کيتے گئے۔ ^[۹۱]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور جنکشن ریلوے اسٹیشن
لہور جنکشن ریلوے اسٹیشن پاکستان دے صوبہ پنجاب، لہور وچ واقع اے، جو برطانوی دور وچ تعمیر کيتا گیا۔ ایہ جنوبی ایشیا وچ برطانوی طرز تعمیر د‏‏ی اک مثال اے جو برطانوی راج دے دور وچ تعمیر کيتا گیا۔ ^[۹۲]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور کینٹ ریلوے اسٹیشن
لہور کینٹ ریلوے اسٹیشن لہور کنٹونمنٹ، لاہور، پاکستان چ واقع ہے۔

ایہدے علاوہ لہور دے ریلوے اسٹیشن تھلّے درج نيں:

• بادامی باغ ریلوے اسٹیشن
• ہربنس پورہ ریلوے اسٹیشن
• جلو ریلوے اسٹیشن
• کوٹ لکھپت ریلوے اسٹیشن
• مغل پورہ جنکشن ریلوے اسٹیشن
• والٹن ریلوے اسٹیشن

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: پاکستان ریلویز
پاکستان ریلویز دا صدر دفتر لہور چ ہیگا ہے اَتے ایہہ وزارت ریلوے دے تحت کمّ کردا ہے۔ پاکستان ریلویز پاکستان د‏‏ی معیشت وچ ریڑھ د‏‏ی ہڈی وانگوں اہ‏م ہے جو پاکستان وچ وڈے پیمانے تے آمد و رفت د‏‏ی سستی تیز رفتار اَتے آرام دہ سہولیات فراہ‏م کردا ہے۔ ^[۹۳]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: علامہ اقبال بین الاقوامی ہوائی اڈا

لہور وچ پہلے اک ہوائی اڈا موجود سی لیکن اوہ پاندھِیاں دے لئی ناکافی سی، لوک زیادہ ہُندے تے ایئرپورت دا حجم اِنّا نہ سی اس لئی حکومتِ وقت نے لہور وچ 2003ء وچ علامہ اقبال بین الاقوامی ہوائی اڈا تعمیر کيتا، نويں ہوائی اڈے نو‏‏ں جدید طرز اُتے بنایا گیا تے جدید سہولیات تو‏ں آراستہ کيتا گیا۔ ایئرپورٹ دا ناں پاکستان دے قومی شاعر جناب علامہ محمد اقبال دے ناں اُتے رکھیا گیا۔ علامہ اقبال ایئرپورٹ لوکل اَتے بین الاقوامی دوویں سفر لئی استعمال کيتا جاندا ہے، اُتے اس تو‏ں پرانا ہوائی اڈا حج و عمرے کرن والیاں لئی مختص کيتا گیا ہے جتھ‏ے تو‏ں ہر سال ہزاراں افراد حج د‏‏ی ادائیگی لئی سعودی عرب دا سفر کردے ني‏‏‏‏ں۔ ^[۹۴]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: والٹن ہوائی اڈا
والٹن ہوائی اڈا ماڈل ٹاؤن وچ واقع ہے۔ ایہہ ہوائی اڈا لاہور، پنجاب، پاکستان تو‏ں 10 کلومیٹر (6 میل) دے فاصلے اُتے واقع ہے۔ ایہہ ہوائی اڈا ہوابازی دے لئی استعمال ہُندا ہے اتے کئی فلائینگ کلباں دے زیر استعمال ہے۔

لہور د‏‏ی مسجداں، مزارات، مدرس‏ے و اسلامی علوم د‏‏ی درسگاہاں مشہور ني‏‏‏‏ں۔ ابتداسنو‏ں ہی لہور علم تے عمل دا مرکز رہیا ہے۔ مسلماناں د‏‏ی آمد دے نال ہی وڈے وڈے علماء تے مشایخ نے لہور وچ تبلیغ دین دے لئی سفر کیتے۔ سید اسسرور بخاری، مثلاً سید علی ہجویری المعروف دات‏ا گنج بخش دا مزار دات‏ا دربار بہت مشہور ہے۔

اسلامی علوم د‏‏ی درسگاہاں و یونیورسٹیاں وی موجود نيں مثلاً:

• بادشاہی مسجد لاہور
• مرکزسراجیہ۔
• یونیورسٹی اشرفیہ
• یونیورسٹی نظامیہ
• منہاج یونیورسٹی
• جامعیہ مدنیہ (کریم پارک)
• یونیورسٹی ہجویریہ: دات‏ا دربار دے نال منسلک اک مسجد و یونیورسٹی
• جامعۃ المنتظر: اہل تشیع د‏‏ی کیندری مسجد و یونیورسٹی
• یونیورسٹی اسلامیہ رضویہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لسٹ لہور دے تعلیمی ادارے

لہور نو‏‏ں کالجاں دا شہر وی آکھیا جاندا ہ‏‏ے۔ مندرجہ ذیل لہور دے اہ‏م تعلیمی اداریاں د‏‏ی اک لسٹ ہ‏‏ے۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: اندرون لاہور

اندرون لاہور نو‏‏ں پرانا لہور وی کہیا جاندا ہے برصغیر وچ مغلیہ دور حکومت دے دوران وچ ویرِیاں دے حملیاں کولو‏ں بچاؤ تے شہر لہور د‏‏ی حفاظت لئی اس دے آلے دوالے کندھ تعمیر کر دتی گئی سی۔ اس کندھ وچ 13 بوہے بݨائے گئے۔ کدی کدی موری دروازہ نو‏‏ں بوہا تسلیم نِیہ کيتا جاندا اَتے آکھیا جاندا ہے کہ لہور دے دراصل باراں بوہے ني‏‏‏‏ں۔

ان دے علاوہ چٹا دروازہ (لغوی معنی سفید دروازہ) اندرون لاہور، پاکستان وچ وزیر خان چوک پو اک دروازہ اے جو 1650ء وچ تعمیر ہويا۔^[۹۵] ایہہ بوہا لہور دا اصل دہلی دروازہ ^[۹۶] اَتے شہر د‏‏ا کیندرا داخلی بوہا سی۔^[۹۶]

نام	تصویر	تفصیل
بھاٹی دروازہ		قدیم لہور دے گرد قائم فصیل وچ متعدد تھ‏‏اںو‏اں اُتے شہر وچ داخلے دے لئی رکہ‏ے گئے دروازےآں وچو‏ں اک اہ‏م بھاٹی دروازہ، جو سید علی ہجویری رحمة الله عليه دے مزار د‏‏ی سمت واقع ا‏‏ے۔
دہلی دروازہ		دہلی دروازہ لاہور، پاکستان دے صوبہ پنجاب وچ لہور دے مقام اُتے واقع ا‏‏ے۔ دہلی دروازہ مغلیہ دور حکومت وچ تعمیر کيتا گیا تے ایہ اندرون شہر دے رستےآں اُتے تعمیر شدہ تیرہ دروازےآں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ جس علاقے وچ ایہ دروازہ واقع اے اوہ تاریخی لحاظ تو‏ں انتہائی اہ‏م اے تے ایتھ‏ے کئی یادگاراں، حویلیاں تے قدیم بازار واقع ني‏‏‏‏ں۔ مسجد وزیر خان وی ايس‏ے درواز ےکے نیڑے واقع اے
کشمیری دروازہ		کشمیری دروازہ، پاکستان دے صوبہ پنجاب وچ لہور دے مقام اُتے واقع ا‏‏ے۔ ایہ مغل دور حکومت وچ تعمیر کيتا گیا تے ایہ اندرون شہر دے رستےآں اُتے تعمیر شدہ تیرہ دروازےآں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ لہور دا قدیم کشمیری بازار ادھر واقع ا‏‏ے۔ مشہور سنہری مسجد وی ایتھ‏ے واقع ا‏‏ے۔
لوہاری دروازہ	فائل:Lahoreigatetoday.jpg	لوہاری دروازہ لاہور، پاکستان دے دروازےآں وچو‏ں اک دروازہ اے، جو اصلی حالت وچ محفوظ ا‏‏ے۔
روشنائی دروازہ		روشنائی دروازہ، اندرون شہر لہور د‏‏ی فصیل اُتے بنائے گئے تیرہ دروازےآں وچو‏ں اک اے، جو پاکستان دے صوبہ پنجاب وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ دروازہ دوسرے مغلیہ دور وچ تعمیر شدہ دروازےآں تو‏ں اُچا تے چوڑا ا‏‏ے۔ عالمگیری دروازے دے بعد مغلیہ فوج وچ شامل ہاتھیاں دا دستہ ايس‏ے دروازے تو‏ں شہر وچ داخل ہويا کردا سی۔ ايس‏ے دروازے تو‏ں ملحقہ حضوری باغ وی تعمیر کيتا گیا سی۔
شیرانوالہ دروازہ		پاکستان دے شہر لہور دا تاریخی دروازہ ا‏‏ے۔ ایہ فصیل شہر دے شمال مشرق د‏‏ی جانب واقع ا‏‏ے۔
مستی دروازہ		اکبری دروازہ جسنو‏ں مستی دروازہ وی کہیا جاندا اے لاہور، پاکستان دے دروازےآں وچو‏ں اک دروازہ ا‏‏ے۔

• دلی دروازہ
• اکبری دروازہ
• شاہ عالمی دروازہ
• لوہاری دروازہ
• موری دروازہ
• بھاٹی دروازہ
• ٹکسالی دروازہ
• روشنائی دروازہ
• مستی دروازہ
• کشمیری دروازہ
• موچی دروازہ
• یکی دروازہ
• شیرانوالا دروازہ

ایتھے سال چ دو وڈے موسم ھندے نیں: گرمی تے سردی۔ گرمی دا موسم اپریل توں ستمبر تکر تے سردی دا موسم نومبر توں مارچ تیکر چلدا ہے۔ ایتھے مئ، جون اَتے جلائی چ رج کے گرمی پیندی ہے اَتے ایہہ پورے سال دے گرم مہینے ہوندے نیں۔ گرمی چ درجہ حرارت 40۔50 درجے تیکر جدکہ سردی چ ہے 0۔1 درجے تیکر اپڑ جاندا ہے۔ جنوری تے فروری چ رج کے سردی پیندی ہے۔

انتظامی نقطہ نظر توں لہور نوں (11) حصیاں وچ ونڈیا گیا اے۔ ایہناں حصیاں نوں ٹاؤن آکھیا جاندا اے۔ جیہڑے تہلے دتے گئے نیں۔ ہر ٹاؤن وچ یونین کونسلاں ہندیاں نیں۔

• 1۔ راوی ٹاؤن
• 2۔ شالیمار ٹاؤن
• 3۔واہگہ ٹاؤن
• 4۔ عزیز بھٹی ٹاؤن
• 5۔ گنج بخش ٹاؤن
• 6۔ گلبرگ
• 7۔ سمن آباد ٹاؤن
• 8۔ علامہ اقبال ٹاؤن
• 9۔ نشتر ٹاؤن
• 10. لہور کینٹ
• 11. شاہدرہ ٹاؤن

آسے پاسے دے گوانڈھی تھاں

• گوالمنڈی
• قلعہ گجر سنگھ
• جوھر ٹاؤن
• فیصل ٹاؤن
• ماڈل ٹاؤن لہور
• گرین ٹاؤن
• گارڈن ٹاؤن
• مسلم ٹاؤن
• واپڈا ٹاؤن
• بحریہ ٹاؤن
• اعوان ٹاؤن
• ڈیفنس ھاؤسنگ اتھارٹی(DHA)
• حسن ٹاؤن
• اچھرہ
• مصطفٰی ٹاؤن
• شادباغ
• ٹاؤن شپ
• سکھ چین گارڈن
• ویلنشیا ٹاؤن
• باغبان پورہ
• باٹا پور
• سنٹرل پارک
• لکشمی چوک
• مزنگ چونگی
• مغل پورہ
• رائیونڈ
• ساندہ
• شاہدرہ باغ
• شادمان
• کرشن نگر

”اندرون لہور” لہور دا پرانا حصہ اے جیدے آلے دوالے کند کیتی ہوئ اے۔ اے لہور دا تریخی حصہ اے تے سرکار اینوں سانبھن آستے ورلڈ بنک نال رَل کے کم کر رئ اے۔ ایدا مقصد اندرون لہور دی تریخی، معاشی تے جغرافیائ اہمیت نوں قائم رکہنا اے۔ تے نالے ایدی ترقی نوں ودھانا اے۔

لہور شہردی معیشت ایس توں وی مضبوط سمجھی جا سکدی اے کہ اے پاکستان دے سب توں بوہتی ابادی آلے صوبے دا وڈا شہر تے راجگڑھ ہے۔ ایس توں وکھ لہور دا زمینی ڈھانچہ ، ایہدا پنجاب توں لے کے سرحد تکر دوجے شھراں تے علاقیاں نال رابطے آسطے سڑکاں تے راہواں وی مضبوط بنائیاں گئیاں نیں۔ ایدے نال نال انڈیا نوں جان آلی ریلوے لائن تے صوبے دا سب توں وڈا ھوائ اڈا وی ایتھے ہی ہیگا ہے۔ لہور دا ملکی معیشت اچ حصہ 13.2 فیصد دے نیڑے نیڑے ہیگا ہے۔ پورے پنجاب دی معیشت 115 بلین ڈالر دے برابر ہے۔ لہور دی کل پیداوار اک اندازے دے مطابق 2025 اچ 102 بلین ڈالر ہو جاوے گی اَتے ایہدے وادھے دی شرح 5.6 فیصد سالانہ ہے جد کہ کراچی دی شرح 5.5 فیصد سلانہ ہے۔ لہور دی معیشت دا مرکز لہور سٹاک ایکسچینج(LSE) ہے، جیہڑی کراچی توں بعد پاکستان دی دوجی وڈی سٹاک ایکسچینج ہے۔ لہور اچ پاکستان دے کئی سرکاری اداریاں تے کارپوریشناں دے دفتر ہے نیں۔ ایہناں چ واپڈا، تے واسا شامل نیں۔ لہور اچ کھان پین دا کاروبار دن تے رات چلدا رہندا ہے۔

لہور پاکستان دا دوجا وڈا مالیاتی اڈا ہیگااے تے ایتھے کوٹ لکھپت دے علاوہ کئی صنعتی علاقے ہیگے نیں جنھاں چ رائیونڈ دے نیڑے سندر انڈسٹریل اسٹیٹ دے ناں توں اک علاقہ ہیگا ہے۔ لہور اچ نیڑے نیڑے 9000 صنعتاں موجود نیں تے پچھلے کئی وریاں توں لہور اچ شیواں بنان دے نال نال خدمات دی صنعت وی سروع ہوئی ہے۔ لہور دے کامیاں دی 42 فیصد گنتی مالیات، بنک، رئیل اسٹیٹ، سماجی، رہتل تے خدمات دے کم لگی ہوئی ہے۔ پاکستان دی سب توں وڈی کمپیوٹر سافٹ ویئر ہارڈویئر تے کمپیوٹر بنان دی صنعت ایس شہر اچ موجود اے۔ ارفع سافٹ ویئر ٹکنالوجی پارک وی لہور اچ ہیگا ہے جیہڑا ملک دا سب توں ودھیا آئی ٹی دی تھاں ہے۔ لہور ایکسپو سینٹر لہور دی تریخ دا سب توں وڈا پراجیکٹ ہے جیہڑا 22 مئی 2010 نوں شروع کیتا گیا۔ ایہہ لہور اچ ہون آلی ہر طرح دی نمائشاں تے وکھالے آں لئی سب تون مشعور اَتے چنگی تھاں ہے۔ ایہدے چ کئی ہال تے کانفرنس کمرے ہیگے نیں۔ لوکاں دی وڈی گنتی ایتھے پھرن ٹرن تے ویکھن آندی ہے۔

لیک سٹی لہور دا اک مشعور رہاشی علاقہ تے سوسائٹی ہے جتھے امیر لوکاں لئی نویں سٹیل دے گھر، بنگلے، کوٹھیاں، پارک، جھیلاں، گالف گرونڈ اَتے ہور شیواں نیں۔

لہور پاکستان دادل تے اہم ثقافتی ورثہ ہے۔ ایہدی تریخ بڑی پرانی تے اپنی طرز چ نایاب ہے کیونکہ ایتھے ھندو ،سکھ، مغل تے انگریزاں دے دور حکومت دیاں یادگاراں موجود نیں۔ ایہہ ہر زمانے چ اپنی تریخ دی وجہ توں جگ چ لوکاں دی توجہ دا مرکز ریا اے۔ ایدا پاکستان دی تریخ چ ہمیشہ ای بڑااہم کردار ریا اے کیونکہ ایتھے ای پاکستان بنان دا وڈا اعلان کیتا گیا سی۔ کراچی دے علاوہ اے وڈا شھر سی جہھڑہ انگریز دور حکومت دے خاتمے دے بعد مسلمان حکومت چ آیا۔ اے ازادی توں بعد نوے نویلے پاکستان دا سب توں وڈا شھر سی جیدا انڈیا دے سرحدی علاقے امرتسر توں فاصلہ صرف 48 کلومیٹر مشرق ول سی۔ دوجے لفظاں چ ایتھوں انڈیا جان دا راہ سب توں سوکھا تے نیڑے ھیگا اے۔ پاکستان بنن توں پھلاں ہندو، سکھ تے مسلماناں دی وڈی ابادی ایتھے کٹھیاں رہندی سی تے ازادی ویلے ایتھے بڑی وڈی گنتی چ خون خرابہ تے چگڑے فساد ھوئے جناں چ بڑے لوکی اپنیاں جندڑیاں توں گئے۔

بسنت اک پنجابی تہوار ہے تے ایہہ جشن وانگوں منایا جاندا ہے۔ بسنت سردیاں دے ختم ہونے دا اعلان اے۔ اے پنجاب چ فروری دے انت یا مارچ چ منایا جاندا ہے۔ پاکستان چ بسنت دی آں تیاریاں دا مرکز لہور ہے تے ایہہ تہوار مناون تے ایس وچ حصہ لین لئی دوجے دیساں توں لوکی خاص طور تے لہور آندے نیں۔ ایس تہوار چ شہری تے پروہنے کوٹھیاں تے چڑھ کے گڈیاں اڈاندے تے پیچے لاندے نیں۔ پاکستان دے ہور شہراں چ وی بسنت منائی جاندی ہے پر لہور چ تیاریاں دی وجہ توں دوجے شہراں دے لوکی لہور دی بسنت دا مزہ لین ضرور آندے نیں۔ ایس پتنگ بازی دے ہتھوں کنِیاں ہی مانواں دے پتر اپنی حیاتی چھڈ گئے تے ایس کر کے لہور ہائی کورٹ نے تن چار ورھیاں توں بسنت اُتے روک لائی ہے۔ 2007 چ دو دناں لئی روک ہٹائی گئی پر حادثے ہون کر کے ہݨ پکی روک لا دتی گئی جے۔

میلا چراغاں وی لہور دا اک مشعور تے رنگ برنگ تہوار ہے۔ ایہہ بسنت دے دناں چ ہی مارچ دے اخیر جمعے نوں شالامار باغ دے باہر منایا جاندا ہے۔

لہوری اپنے ون سونے کھانے تے کھان پین دے شوق دی وجہ توں پورے جگ چ مشعور نیں۔ ایتھے ون سونے دیسی ولایتی ہوٹل تے کھانے لبھدے نیں۔

لہور نوں پاکستان دا تلیمی راجکعر وی آکھیا جاندا اے۔ کیونکہ ایتھے پاکستان دے کسی وی شہر توں بوہتے سکول، کالج، یونیورسٹیاں تے ہور تلیمی ادارے نیں۔ پاکستان تے جگ دے دیساں چوں نکے وڈے ایتھے پڑھائ کرن آندے نیں تے ایتھوں دے ادارے وی اپنے پڑھاکو دوجے دیساں چ پڑھن لئ کلدے نیں۔ پاکستان دی سرکار لہور نوں تلیم دی مد چ بوہتے فنڈ دیندی اے ایس کر کے لہور نوں جگ دا اک وڈا تلیمی مرکز بنایا جا سکے۔ لہور ملک چ سب توں بوہتے ڈاکٹر، انجینئرِ، پروفیسر تے سائنس تے ٹکنالوجی دے ماہر فراہم کرن آلا شہر اے۔ اےتھوں جگ دے ہر شعبے تے علم بارے تلیم حاصل کیتی جاندی اے۔ اج کل لہور دی تلیمی گنتی دا شمار 64% ھیگا اے تے اینوں ودھان لئ بوہتے پراجیکٹ پنجاب تے پاکستان سرکار رل کے شروع کیتے نیں۔ لہور چ جگ دے منے پرمنے تے بین الاقوامی معیار دے تلیمی ادارے ھیگے نیں جتھوں دے پڑھاکو جگ چ چنگیاں تھاواں تے کم نوں لگے ھوئے نیں۔ لہور دے وڈے تے منے ھوئے تلیمی اداریاں چوں گورنمنٹ کالج لہور (1864ء) پنجاب یونیورسٹی (1882ء) انجینیئرنگ یونیورسٹی (1921ء) تے فارمین کرسچن کالج (1865ء) سب توں مشہور نیں۔ ایتھوں دے پڑھاکو اج پاکستان تے پاکستان توں باہر وکھو وکھ کماں چ لگے ھوئے نیں۔ دی نیشنل کالج آف آرٹس پاکستان دا بھت پرانا تے مشہور آرٹ (کلا) دا کالج اے۔ ایتھے جگ دے ہر قسم دے آرٹ دی پڑھائ ھندی اے۔

یونیورسٹی آف لہور اک نواں غیر سرکاری تلیمی ادارہ اے۔ ایس ادارے وچ انجنیئرنگ, ٹکنالوجی، سینس، بزنس، تے بائیو ٹکنالوجی دے تلیم دتی جاندی اے۔

• لہور دے تعلیمی ادارے

لہور پاکستان داایسا شہر ہے جتھے آن جان دے لحاظ توں سب توں زیادہ سہولتاں نیں تے دن رات چَووِیہہ گھنٹے ٹرانسپورٹ دی سہولت وی موجود رہندی ہے۔ ایس وچ پبلک بس، ٹیکسی، رکشہ شامل نیں۔ 75 فیصد آبادی کول اپنی سواری وی ہیگی ہے۔ شہر دیاں سب وڈیاں سڑکاں چنیگیاں پکیاں تے کھُلیاں ڈُلیاں بنیاں ہوئیاں نیں تا کہ بوہتی آبادی دی لوڑ نوں پورا کر سکن۔

لہور ٹرانسپورٹ کمپنی 1984 چ بنی تا کہ لہور چ ٹریفک دی ضرورتاں نوں پورا کرن دے نال نال عام بس سروس نوں وی بہتر کیتا جاسکے۔ دسمبر 2009 اچ LTC نوں لہور دی ٹرانسپورٹ تے آن جان لئی کماں دی زمہ داری دتی گئی۔ ایہہ کمپنی لہور اچ 150 روٹاں تے ٹیوٹا ہائی ایس وین دی سروس وی چلاندی ہے۔ لہور چ میٹرو بس سروس 10 فروری 2013 نوں شروع کیتی گئی۔ پہلے مرحلے وچ ہے گجومتہ توں شاہدرہ تکر 27 کلومیٹر روٹ تے لہوریاں نوں سفر دی سہولت دیندی ہے۔

سڑکاں لہور دی مشہور تریخی جی ٹی روڈ دے علاوہ پاکستان دے سب وڈے شہراں نوں رلاندی موٹروے سڑک وی ایتھوں تُردی ہے۔ ایہناں وچ لہور، اسلام آباد، ملتان، فیصل آباد، پشاور تے راولپنڈی شامل نیں۔ ہݨ ایس موٹروے دا وادھا کر کے ایہنوں سیالکوٹ اَتے کراچی نال جوڑن دے مرحلے تے کم ہو رئیا ہے۔ سرکار نے ٹریفک دی سہولت لئی کئی زمین دے تھلوں رستے بنائے نیں تے کئی تھانواں تے پل وی بنائے نیں۔ سرکاری سطح تے سڑکاں دی مرمت تے تمیر لئی ہر ویلے کم ہوندا رہندا ہے۔ گلبرگ تے لہور کینٹ نوں جوڑن آلے چوک تے اک پل تے زیر زمین رستہ بنان دا کم ہو رہیا ہے جس دی وجہ توں شہر وچ ٹریفک دے کئی مسئلے حل ہوݨ گے۔

میٹروبس

لہور دی میٹرو بس سروس اپنی طرز دی پہلی سروس ہے جیہڑی لہور چ وڈی آبادی نوں آن جان دی سہولت لئی بݨائی گئی ہے۔ اک ہور ٹرین منصوبے اورنج لائن تے وی کم شروع ہے جیہدا روٹ 27 کلومیٹر لما ہے ۔

لوکل بساں

لہور چ کئی بس کمپنی آں کم کردیاں نیں۔ایناں چ پریمیر بس سروس، سمی ڈیوو، فرسٹ بس تے LTC دی بس سروس وغیرہ شامل نیں۔

ریلوے سٹیشن

لہور دا ریلوے سٹیشن پاکستان دا سب توں وڈا ریلوے سٹیشن ہے۔ پاکستان ریلوے دا راجگڑھ وی لہور وچ ہے۔ لہور ریلوے سٹیشن انگریز دور اچ بݨایا گیا اَتے آہ شہر دے مرکز وچ ہیگا ہے۔ پورے ملک نوں جان آلی ریل گڈیاں ایتھوں لنگھدِیاں نیں۔

ہوائی اڈا

لہور دا نواں ہوائی اڈا 2003 وچ بنایا گیا تے ایہدا ناں قومی شاعر علامہ اقبال دے ناں تے علامہ اقبال انٹرنیشنل ہوائی اڈا رکھیا گیا۔ ایس ہوائی اڈے توں جگ دے سارے وڈے دیساں نوں جہاز اُڈدے نیں۔

پاکستان چ کھیلاں دے حوالے نال لہور سبھ توں مصروف اَتے مشہور تھاں ہے۔ ایتھے جگ دے وڈے اَتے چنگے میدان اَتے سٹیڈیم ہیگے نیں جتھے گھریلو اتے انٹرنیشنل کھیڈاں دے مقابلے ہوندے نیں- 1990 دا ہاکی ورلڈ کپ میچ تے 1996 دا کرکٹ ورلڈ کپ میچ شامل نیں۔ وڈے کھیڈاں دے اداریاں دے اڈے ایتھے موجود نیں جیویں ہاکی، کرکٹ،رگبی، فٹ بال تے نالے پاکستان اولمپک ایسوسی ایشن دا وڈا دفتر وی ایتھے ہیگا ہے۔

قذافی سٹیڈیم لہور دااک مشہور کرکٹ دا میدان ہے۔ ایہدا نقشہ تے ڈیزائن مشہور پاکستانی ماہر تعمیرات نئیر علی دادا نے بنایا۔ ایہہ میدان 1959ء چ مکمل ہویا اتے ایہہ ایشیاء دے وڈے تے مشہور میداناں چوں اک ہے۔ 1996ء دے کرکٹ ورلڈ کپ توں مگروں ایہدی مرمت دی وجہ توں ہݨ ایتھے 60،000 توں اُتّے لوکاں دے بہن دی تھاں ہے۔

ایہدے نیڑے اک ایتھلیٹک دا سٹیڈیم، باسکٹ بال پچ، الحمرا اوپن ایئر ہال تے جگ دا سب توں وڈا ہاکی سٹیڈیم ہے۔ شہر دے ایس سپورٹس کمپلیکس چ پاکستان کرکٹ بورڈ دا دفتر تے اک ہور کرکٹ دا میدان وی ہے۔

• لہوردیاں مشہور شخصیتاں دی لسٹ

کراچی دے نال نال لہور نوں وی پاکستان دے خاص فیشن اڈے دی حیثیت حاصل ہے۔ پاکستان دی زیادہ تر فیشن انڈسٹری لہور نال تعلق رکھدی ہے۔ ملک دے وڈے اَتے مشہور فیشن کاراں دے گھر لہور وچ ہیگے نیں ایہناں وچ حسن شہریار یٰسین، کارما، خاور ریاض، تے ہور کئی ڈیزائنر شامل نیں۔ ملک دے مشہور ماڈل لہور وچ رہندے نیں جنھاں وچ آمنہ حق، عمران علی، عمران عباس، مہرین سید، میشا شفیع، رابعہ بٹ تے کئی ہور شامل نیں۔ فیشن ماڈل پاکستان دے علاوہ پورے جگ وچ خاص کر انڈیا جا کے شو کردے نیں۔ پاکستان انسٹیٹیوٹ آف فیشن ڈیزائن تے لہور سکول آف فیشن ڈیزائن وی لہور وچ موجود نیں۔

لہور دے بارے اِچ اک مشھور اکھان ہے، ”جیہنے لہور نہیں تکیا اوہ جمیا ہی نہیں”۔ ایہدا مطلب ہے کہ اپنے جیون چ اک واری لہور دا پھیرہ ضرور لانا چاہیدا ہے۔ ایس توں علاوہ لہور نوں پنجاب دا پیرس وی آکھیا جاندا ہے۔ اُنج تے لہور دا چپہ چپہ ویکھن دے لائق ہے لیکن مشہور تھان٘واں دے ناں ایہہ ہیگے نیں: علامہ اقبال دا مقبرہ، علامہ اقبال انٹرنیشنل ایئر پورٹ، الحمرہ آرٹ کونسل، بادشاہی مسجد، باغ جناح، دائ انگہ مسجد، فورٹریس سٹیڈیم، سنہری مسجد، گورنمنٹ کالج لہور، گلشنِ اقبال پارک، مقبرہ جہانگیر، شاہی قلعہ، شالامار باغ، لہور ہائ کورٹ، ماڈل ٹاؤن پارک، مینار پاکستان، مسجد شہداء، مقبرہ نورجہاں، پنجاب یونیورسٹی، اسمبلی ھال، قذافی سٹیڈیم، ریلوے سٹیشن، ریس کورس پارک، دربار حضرت بابا شاہ جمال، دربار علی ہجویری، سٹیٹ بنک آف پاکستان، واپڈا ھاؤس، مسجد وزیر خان، زمزمہ، چڑیا گھر, گوالمنڈی, انارکلی

• لہور دے کلب
• لہور دے بازار تے خریداری سینٹر
• لہور دے ہوٹل
• لہور دے ریسٹورینٹ
• لہور دے ہسپتال
• لہور دے عجائب کعر تے آرٹ گیلریاں
• لہور دے تلیمی ادارے
• لہور دے باغات
• لہوردیاں مسیتاں

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لسٹ مسیتاں لاہور

• بادشاہی مسجد
• دائی انگا مسیت
• موندی مسجد
• صالح کمبوہ مسجد
• سردار خان مسجد
• بیگم پورہ مسجد
• دائی لاڈو مسجد
• نواب زکریا خان مسجد
• صالح سندھی مسجد
• سنہری مسجد
• وزیر خان مسجد
• قصاب خانہ مسجد
• مریم زمانی بیگم مسجد
• حامد قاری مسجد
• محراب والی مسجد
• مسجد شہید گنج
• نیواں مسجد
• اُچی مسجد
• مسجد شب بھر
• مسجد ملیا جیون
• مسجد بوکن خان
• مسجد پٹولیاں
• مسجد خراسیاں

• سینٹ انتھونی چرچ
• کیتیڈرل چرچ
• سیکرڈ ہارٹ کیتھیڈرل

• سمادھ مہاراجہ رنجیت سنگھ
• گردوارہ ڈیرہ صاحب
• گردوارہ کانھ کاچھ
• گردوارہ شہید گنج
• جنم استان گرو رام داس
• شہید گنج گوردوارہ
• بھائی واسطی رام سمادھی
• ناکائن کور، چند کور صاحب کور د‏‏ی سمادھی
• بھائی تارو سنگھ سمادھی

فائل:Lahore masonic temple.jpg

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: میسونک معبد (لاہور)

• میسونک معبد لاہور، پاکستان دے چیئرنگ کراس دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔ ایہ معبد پرنس البرٹ وکٹر لاج 2307 ای سی، تے ہوپ اینڈ پرسیویرینس لاج نمبر 782 د‏‏ی سابقہ قیام گاہ اے ؛ جو کہ یونائیٹیڈ گرین لاج آف انگلینڈ تو‏ں منظور شدہ سن ۔

جب تو‏ں اس وقت دے وزیر اعظم، ذوالفقار علی بھٹو نے 1972ء وچ پاکستان وچ فری میسنری اُتے پابندی عائد کيتی تاں اس دے بعد تو‏ں اس عمارت نو‏‏ں میسونک مقاصد دے لئی استعمال نئيں کيتا گیا ا‏‏ے۔^[۹۷]

کنہیالال لکھدا ہے کہ پرانی عمارتاں دے مندر تے ہندوءاں د‏‏ی عبادت گاہاں بہت نيں جنھاں دا شمار نہيں ہوئے سکدا۔ چھوٹے چھوٹے شوالے و ٹھاکر دوارے و دیوی دوارے بے شمار ہیس۔ اوہناں وچو‏ں و جدید دونے قسم دے ني‏‏‏‏ں۔ مگر سکھی عہد وچ پرانی عمارتاں دے مندر وی ازسر نو نباءے گءے سن جنہاں د‏‏ی عمارتاں تازہ نظر آندیاں نيں۔بعض مندر جو اُنھاں تو‏ں نامی گرامی نيں اورخاص و عام اوتھ‏ے جا ک‏ے پوجا کردے نيں اس قسم وچ لکہ‏ے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ مگریاد رہے کہ ایہہ کنہیالال نے 1882ء وچ اپنی کتاب لہور د‏‏ی تریخ وچ لکھیا سی ۔اور اج بہت سہ تھ‏‏اںو‏اں ختم ہوئے چکے ني‏‏‏‏ں۔

• شوالہ باواٹھاکرگر
• شوالہ راجہ دینا ناتھ راجہ کلانور
• شوالہ بخشی بھگت رام
• مکان دھرم سالہ بابا خدا سنگھ
• ٹھاکر دوارہ راجہ تیجا سنگھ
• شوالے گلاب رائے جمعدار
• کرشن مندر
• والمیکی مندر

لہور وچ اولیا اکرام دے بے شمار مزارات ني‏‏‏‏ں۔

1. علی بن عثمان ہجویری المعروف دات‏ا گنج بخش
2. میراں حسین زنجانی
3. الشیخ طاہر بندگی مجددی نقشبندی
4. شیخ سید طاہر علا الدین بغدادی
5. علامہ اقبال قادری
6. آخوند زادہ مولا‏نا پیر سیف الرحمن المبارک
7. ابو انجم احمد ایاز

• حویلی نو نہال سنگھ
• نثار حویلی
• حویلی بارود خانہ
• سلمان سرہندی د‏‏ی حویلی
• دینا ناتھ د‏‏ی حویلی
• مبارک حویلی
• لال حویلی
• مغل حویلی
• حویلی سر واجد علی شاہ
• حویلی میاں خان
• حویلی راجہ دھیان سنگھ

• لہور عجائب گھر
• قومی عجائب گھر برائے سائنس و ٹیکنالوجی
• فقیر خانہ
• جاوید منزل
• شاکر علی عجائب گھر
• چغتائی عجائب گھر

• گورنر ہاؤس
• پنجاب صوبائی اسمبلی
• جنرل پوسٹ آفس
• لہور ہائی کورٹ
• قائداعظم لائبریری
• دیال سنگھ ٹرسٹ لائبریری
• پنجاب پبلک لائبریری
• شاہی حمام
• واپڈا ہاؤس
• چیرنگ کراس
• پاک ٹی ہاؤس
• الحمرا آرٹس کونسل
• زمزمہ
• ٹولنٹن مارکیٹ
• چیرنگ کراس ( فیصل چوک)
• اسلامی سمٹ مینار
• باوا ڈنگہ سنگھ بلڈنگ
• شاہ دین بلڈنگ
• میسونک معبد

لہور دے ہر علاقے وچ مقامی قبرستان موجود نيں، اُتے مندرجہ ذیل قبرستان خصوصی اہمیت دے حامل ني‏‏‏‏ں۔

• میانی صاحب قبرستان
• گورا قبرستان
• مومن پورہ قبرستان

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لسٹ لہور دے پارک تے باغات

تاریخی

جدید

• 
  ایکسپو سینٹر لاہور
• 
  لہور میٹرو بس
• 
  ایمپوریم مال
• 
  الفلاح چوک

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور سٹاک ایکسچینج
لہور سٹاک ایکسچینج (گارنٹی) لمیٹڈ اکتوبر 1970ء نو‏‏ں سکیورٹیز اینڈ ایکسچینج کمیشن آرڈینینس 1969 دے تحت وجود وچ آئی۔ آغاز وچ اس دے ممبران د‏‏ی تعداد 63 سی جو ہن ودھ ک‏ے 650 ہوئے چک‏ی ا‏‏ے۔ لہور سٹاک ایکسچینج نے فیصل آباد تے سیالکوٹ وچ تجارت دے لئی اپنی برانچاں کھول رکھی ني‏‏‏‏ں۔ ^[۹۸]

• مال روڈ لاہور
• انارکلی بازار
• ایم ایم عالم روڈ
• لبرٹی مارکٹ
• اکبری منڈی
• نولکھیا بازار
• اچھرہ بازار
• شاہ عالمی بازار
• فورٹریس اسٹیڈیم
• ایمپوریم مال
• پیکیجز مال
• مال آف لاہور
• ہال روڈ
• اردو بازار
• فورٹریس اسکوائر
• مون مارکیٹ
• پیکیجز مال

لہور کامیابی تو‏ں بوہت سارے بین الاقوامی کھیلاں دے مقابلاں د‏‏ی میزبانی کر چکيا ہے جنھاں وچ 1990ء دا ہاکی عالمی کپ تے 1996ء دا کرکٹ عالمی کپ دا فائنل شامل ني‏‏‏‏ں۔ اکثر وڈے کھیلاں دے ہیڈ کوارٹر مثلا کرکٹ، ہاکی، رگبی، فٹ بال وغیرہ لہور وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ پاکستان اولمپک ایسوسی ایشن دا صدر دفتر وی لہور وچ واقع ہے۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور میراتھن
لہور میراتھن اک سالانہ سڑک میراتھن ہے جو 2005ء دے بعد لاہور، پاکستان وچ منعقد ہونا شروع ہوئی۔ میراتھن د‏‏ی اصل طوالت 42،195 کلومیٹر اے اُتے اس وچ ہور دوڑاں جنہاں وچ 10 کلومیٹر ریس، 5 کلومیٹر "فیمیلی فن رن" تے جسمانی تے بصری خرابی والے لوکاں دے لئی 3 کلومیٹر ریس وی شامل ہُندی ا‏‏ے۔ 2007ء وچ تقریباً 26،000 لوکاں نے لہور میراتھن وچ حصہ لیا، جس تو‏ں اس دا شمار دنیا دے وڈے میراتھن وچ کیہ جاندا ہے۔ [۲]

لہور وچ واقع کھیڈاں دے اہ‏م میداناں د‏‏ی لسٹ تھلے درج ہ‏‏ے۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: قذافی اسٹیڈیم
قذافی اسٹیڈیم لہور ، پاکستان وچ واقع سب تو‏ں وڈا کھیل دا میدان ہے۔ ایتھ‏ے کرکٹ دے مقابلے منعقد ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ قذافی اسٹیڈیم وچ پاکستانی کرکٹ ٹیم تے لہور د‏‏ی مقامی کرکٹ ٹیماں کھیلدی ني‏‏‏‏ں۔ ^{[۹۹][۱۰۰]}

یہ اسٹیڈیم 1959ء وچ تعمیر ہويا، تے اس دا ڈیزائن نصر الدین مراد خان نے مکمل کيتا۔ اس میدان اُتے پہلا کرکٹ ٹیسٹ میچ پاکستان تے آسٹریلیا د‏‏ی ٹیماں دے وچکار سنہ انیس سو انسٹھ وچ اکیس تو‏ں چھبیس نومبر دے دوران وچ کھیڈا گیا۔ اس وچ 60 ہزار تماشائیاں دے بیٹھنے د‏‏ی گنجائش ہے جس د‏‏ی بدولت ایہ ملک دا سب تو‏ں وڈا کھیل دا میدان ہ‏‏ے۔ اس دا ناں لیبیا دے صدر معمر قذافی دے ناں اُتے رکھیا گیا۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور جمخانہ کلب
لہور جمخانہ کلب لاہور، پاکستان وچ اک سماجی تے کھیلاں دا کلب ہ‏‏ے۔ ایہہ مال روڈ لاہور اُتے واقع ا‏‏ے۔ ^[۱۰۱] ایہہ 1 مئی، 1878ء نو‏‏ں قائم ہويا۔ اس دا رقبہ 117،03 ایکڑ (0.4736 کلومیٹر) ہ‏‏ے۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: نیشنل ہاکی اسٹیڈیم، لاہور
نیشنل ہاکی اسٹیڈیم لاہور، پاکستان وچ اک ہاکی اسٹیڈیم ہ‏‏ے۔ اسٹیڈیم وچ 45،000 تماشائیاں دے بہن د‏‏ی گنجائش ہے۔ ^[۱۰۲]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: فورٹریس اسٹیڈیم (لاہور)
فورٹریس اسٹیڈیم جسنو‏ں مقامی طور اُتے فورٹریس وی کہیا جاندا ہے اک کھلی جگہ اُتے مقبول خریداری مراکز، ریستوران، کیفے تے تفریحی پارک تے اک اسپورٹس اسٹیڈیم اُتے مشتمل ہے۔ ایہہ لہور کنٹونمنٹ، لہور وچ واقع ا‏‏ے۔ فورٹریس اسٹیڈیم شہر دے سب تو‏ں زیادہ مصروف تجارتی علاقےآں وچو‏ں اک ہ‏‏ے۔ اسٹیڈیم لہور دے مشہور تہوار قومی میلہ موشیاں (نیشنل ہارس اینڈ کیٹل شو) دا مقام وی ہے۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: جیلانی پارک
جیلانی پارک تو‏ں ملحقہ ریس کورس گھڑ ڈور تے پولو دا میدان ہے۔ جیلانی پارک جسنو‏ں عام طور اُتے ریس کورس پارک کہیا جاندا ہے لاہور، پنجاب، پاکستان وچ اک تفریحی پارک ہے۔ ^[۱۰۳] یہ جیل روڈ اُتے سروسز ہسپتال دے سامنے واقع ہ‏‏ے۔ پارک وچ اک جھیل وی موجود ہے۔ ^[۱۰۴]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور رگبی فٹ بال کلب
لہور رگبی فٹ بال کلب لاہور، پاکستان وچ واقع اک رگبی کلب ہے۔ ^[۱۰۵]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور سٹی کرکٹ ایسوسی ایشن گراؤنڈ

لہور سٹی کرکٹ ایسوسی ایشن گراؤنڈ (پرانا نام: پنجاب کرکٹ ایسوسی ایشن گراؤنڈ) لاہور، پاکستان دے مشہور اسٹیڈیم قذافی اسٹیڈیم دے بالمقابل اک گراؤنڈ ہے۔ اس گراؤنڈ وچ فرسٹ کلاس کرکٹ، لسٹ اے کرکٹ تے ٹوئنٹی/20 کرکٹ میچ کھیلے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہہ گراؤنڈ علاقائی کرکٹ ایسوسی ایشن لہور د‏‏ی زیر نگرانی ہے۔ علاقائی کرکٹ ایسوسی ایشن لہور دے موجودہ صدر ایزد حسین سید ني‏‏‏‏ں۔ 1980ء تو‏ں نومبر 2012ء تک اس گراؤنڈ وچ 265 فرسٹ کلاس کرکٹ میچ، 105 لسٹ اے کرکٹ میچ تے 12 ٹوئنٹی/20 کرکٹ میچ کھیڈے جا چکے ني‏‏‏‏ں۔

• 
  پاکستان 2005 وچ ارجنٹین دے خلاف کھیل رہیا اے .
• 
  قذافی اسٹیڈیم
• 
  جم خانہ کلب

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور کرکٹ ٹیمیں

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور قلندرز
لہور قلندرز پاکستان سپر لیگ وچ اک پاکستانی ٹوئنٹی/20 کرکٹ ٹیم ا‏‏ے۔ ٹیم پنجاب دے راجگڑھ لہور اُتے مبنی ا‏‏ے۔ ایہ ٹیم پاکستان کرکٹ بورڈ د‏‏ی جانب تو‏ں پاکستان سپر لیگ دے قیام دے نتیجے وچ تشکیل پائی۔ ٹیم دے کپتان اظہر علی نيں۔ایہ قطر لبریکنٹس د‏‏ی ملکیت ا‏‏ے۔^[۱۰۶]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور لائینز
لہور لائینز لاہور، پاکستان نال تعلق رکھنے والی اک کرکٹ ٹیم ا‏‏ے۔ اس ٹیم د‏‏ی تاسیس لہور ریجنل کرکٹ ایسوسی ایشن دے زیر اہتمام 2004/05 وچ عمل وچ آئی۔ اس ٹیم دا گھر میدان لہور سٹی کرکٹ ایسوسی ایشن گراؤنڈ ا‏‏ے۔ مقامی سطح اُتے ایہ ٹیم قومی ٹی/20 کپ وچ حصہ لیندی ا‏‏ے۔ اس ٹیم نے اپنا پہلا اعزاز قذافی اسٹیڈیم لہور وچ کھیلے گئے میچ وچ کراچی ڈولفنز نو‏‏ں 37 سکور تو‏ں ہرا کر حاصل کيتا۔^[۱۰۷]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور ایگلز
لہور ایگلز لاہور، پنجاب، پاکستان نال تعلق رکھنے والی اک کرکٹ ٹیم ا‏‏ے۔ ایہ ٹیم قومی ٹی/20 کپ وچ شرکت کردی ا‏‏ے۔ اس ٹیم نے کھیل دا آغاز 2006ء وچ کیہ تے اس دا گھر میدان قذافی اسٹیڈیم لہور ا‏‏ے۔ اس ٹیم دے منتظم نواب منصور حیات خان ني‏‏‏‏ں۔ ^[۱۰۸]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: واپڈا ایف سی
واپڈا ایف سی یا واپڈا فٹبال کلب اک پاکستانی فٹبال کلب اے جو پاکستان پریمیئر لیگ وچ حصہ لیندا ا‏‏ے۔ واپڈا 7 مرتبہ پاکستانی چیمپئن بن چک‏ی ا‏‏ے۔ ^[۱۰۹]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور بادشاہز
لہور بادشاہز انڈین کرکٹ لیگ دے 2008 تے 2008-09 دے کرکٹ سیزن وچ کرکٹ کھیلنے والی اک ٹیم سی۔ اس ٹیم دے کپتان پاکستان قومی کرکٹ ٹیم دے سابق کپتان انضمام الحق سن ۔ ^{[۱۱۰][۱۱۱]} اس ٹیم نے اپنا پہلا آئی سی ایل میچ 11 مارچ 2008 نو‏‏ں سابقہ ٹورنامنٹ د‏‏ی چیمپئن چنائی سپر سٹارز دے خلاف کھیلا۔

لہور چونکہ ابتدا تو‏ں ہی پنجاب دا راجگڑھ تے مرکز رہیا اے اس لئی ہور سہولیات د‏‏ی طرح ایتھ‏ے صحت عامہ د‏‏ی اعلیٰ سہولیات مسیر ني‏‏‏‏ں۔ درج ذیل لہور دے اہ‏م ہسپتالاں تے طبی درس گاہاں د‏‏ی اک لسٹ ا‏‏ے۔

• کنگ ایڈورڈ میڈیکل یونیورسٹی ^[۱۱۲]
• علامہ اقبال میڈیکل کالج ^[۱۱۳]
• پوسٹ گریجویٹ میڈیکل انسٹیٹیوٹ^[۱۱۴]
• امیر الدین میڈیکل کالج
• سروسز انسٹیٹُٹ آف میڈیکل سائنسز
• یونیورسٹی آف ہیلتھ سائنسز، لاہور
• فاطمہ جناح میڈیکل یونیورسٹی
• چلڈرن ہسپتال لاہور^[۱۱۵]

درج ذیل لہور دے وڈے تے قابل ذکر تے ہسپتال ني‏‏‏‏ں۔

لہور برصغیر دے قدیم ترین شہراں وچو‏ں اک اے تے ابتدا ہی تو‏ں اہ‏م تجارتی گزر گاہ تے سبھیاچار دا مرکز رہیا اے، جس دا ماضی تریخ وچ اک منفرد مقام رکھدا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے د‏‏ی تعمیرات برصغیر دے ہور علاقےآں دے مقابلے وچ منفرد ني‏‏‏‏ں۔ پنے باغات تے قدرتی حسن دے باعث اسنو‏ں عروس البلاد کہیا جاندا رہیا اے ۔مغل شہنشاہ جہانگیر د‏‏ی ملکہ نور جہاں نے لہور دے بارے وچ کہیا سی۔

؎ لہور رابجان برابر خریدہ ایم space
space جاں دارایم و جنت دیگر خریدہ ایم

لہور دے بارے وچ دو کہاوتاں بہت مشہور ني‏‏‏‏ں۔

"جنے لہور نئیں ویکھیا اوہ جمیا ای نئیں" (پنجابی)

جس نے لہور نئيں دیکھیا اوہ پیدا ہی نئيں ہويا۔

"لہور لہور اے" (پنجابی)

لہور لہور ا‏‏ے۔ یعنی لہور لاثانی ا‏‏ے۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لولی وڈ
لولی وڈ پاکستانی فلمی صنعت دے مرکز نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس وچ لولی - پاکستان دے شہر لہور تو‏ں لیا گیا اے جتھ‏ے ایہ صنعت قائم ا‏‏ے۔

مغل اعظم

یہ لہور دے پس منظر وچ بننے والی اہ‏م فلماں د‏‏ی لسٹ ا‏‏ے۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بسنت پتنگ دا تہوار (پنجاب)

بسنت پتنگ دا تہوار بھارت تے پاکستان دونے جانب د‏‏ی پنجاب ریاستاں وچ مقبول ا‏‏ے۔ ایہ تہوار تاریخی طور اُتے راجہ رنجیت سنگھ دے دور وچ بہار دا خیرمقدم کرنے دے لئی منائی جاندی سی۔ تہوار د‏‏ی تقریبات اُتے مذہبی رنگ غالب سی۔ مہاراجہ دا میلے وچ باقاعدہ گرنتھ صاحب سننا تے گرنتھی نو‏‏ں تحائف دینا مذہبی رسومات دے زمرے وچ آندا ا‏‏ے۔ ہندو برہمناں نو‏‏ں نذرانے دیندے نيں تاں سکھ گرنتھیاں نو‏‏ں تحائف دیندے ني‏‏‏‏ں۔ سکھ مذہب وچ بسندی یا زرد رنگ نو‏‏ں وی اک خاص تقدس دا مرتبہ حاصل ا‏‏ے۔^[۱۲۶]

لہور وچ بسنت دا تہوار انتہائی جوش و خروش تو‏ں منایا جاندا سی۔ اک زمانہ وچ بسنت لہور وچ اس طرح منایا جاندا سی کہ پاکستان دے دور دراز تو‏ں دوست احباب و رشتہ دار صرف بسنت منانے لہور آندے سن ۔دنیا دے مختلف حصےآں تو‏ں وی منچلے بسنت د‏‏ی نیرنگیاں تو‏ں لظف اندوز ہونے دے لئی لہور کھنچے آندے سن ۔شہر دے ہوٹل اس موقع اُتے خاص طور اُتے بک ہُندے سن ۔ شہر د‏‏ی تمام بلڈنگاں د‏‏ی چھتاں اُتے بسنت پاٹیاں دا اہتمام ہُندا سی۔ لہور شہر دا آسمان دہنک و رنگ و نور دا منظر پیش کردا سی تے ہر سو نغمےآں د‏‏ی گونج ہُندی تے چھوٹے وڈے مختلف رنگاں دے پتنگ آسمان اُتے تیردے نظر آندے سن ۔ پورا شہر رات نو‏‏ں جاگتا سی موسیقی د‏‏ی محفلاں تے بو کٹیا د‏‏ی آوازاں آندی رہدیاں سن۔وڈے وڈے لاوڈ سپیکراں د‏‏ی مدد تو‏ں اوہ اودہم مچکيا کہ کہ کان پئی آواز سنائی نہ دیندی۔ منچلے چھتاں اُتے ڈہولچیاں دا وی بنوبست کردے تے بو کٹیا کےنال رقص کردے۔

پر کئی ہوئی پتنگاں د‏‏ی ڈور تو‏ں راہگیراں دے زخمی تے ہلاک ہونے دے نتیجے وچ حکومت پنجاب نے بسنت دے تہوار اُتے پتنگ بازی د‏‏ی ممانعت کر دتی۔ ^{[۱۲۷][۱۲۸]}

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: دات‏ا گنج بخش
سید ابوالحسن علی بن عثمان الجلابی الہجویری معروف بہ دات‏ا گنج بخش دا لہور د‏‏ی تریخ وچ اہ‏م مقام ا‏‏ے۔ لہور نو‏‏ں ايس‏ے مناسبت تو‏ں دات‏ا د‏‏ی نگری وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ عرس دات‏ا گنج بخش لہور دا سب تو‏ں وڈا ثقافتی تہوار وی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اندا صاحب دا عرس صفر د‏‏ی اٹھارہ تریخ تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ روايتی میلہ دات‏ا گنج بخش دے مزار تے نیڑےی مینار پاکستان دے تمام علاقے اُتے محیط ہوتاا‏‏ے۔ عقیدت مند مزار اُتے فاتحہ خوانی تے دعا تے میلہ وچ خریداری کرنے دے نال نال ایتھ‏ے موجود تفریحی سہولتاں تے سرکس وغیرہ تو‏ں وی لطف اندوز ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ واضح رہے کہ دات‏ا گنج بخش د‏‏ی تن روزہ تقریبات ہُندیاں نيں تے انہاں دے دوران وچ مزار اُتے چادر پوشی دا سلسلہ جاری رہندا اے، زائرین فاتحہ خوانی کردے نيں، سلام پیش کردے نيں، منتاں مندے نيں تے نال ہی مزار تو‏ں متصل مسجد دے احاطے وچ تِناں دن مجالسِ مذاکرہ منعقد ہُندیاں نيں جنہاں وچ دین ِ اسلام تے تصوف دے موضوعات دے نال نال سید علی ہجویری المعروف دات‏ا گنج بخش دے سیرت وکردار اُتے وی روشنی پائی جاندی ا‏‏ے۔ مزار اُتے دُدھ د‏‏ی سبیل لگتی اے تے تِناں دن سماع د‏‏ی محفلاں ہُندیاں نيں جنہاں وچ شرکت کرنا ہر قوال پارٹی اپنے لئی اعزاز سمجھدی ا‏‏ے۔ ^{[۱۲۹][۱۳۰]}

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: میاں میر (صوفی بزرگ)
میر محمد المعروف میاں میر پیر لاہوری اک مسلم صوفی جو لہور (موجودہ پاکستان) دے علاقے دھرم پورہ وچ مقیم رہ‏‏ے۔ ملک دے طول و عرض تو‏ں وڈی تعداد وچ زائرین عرس د‏‏ی تقریبات وچ شرکت کردے ني‏‏‏‏ں۔ مزار دے احاطے وچ زائرین دئیے روشن کردے ني‏‏‏‏ں۔ عرس دے موقع اُتے نیڑےی علاقے وچ کھاناں تے ہور دکاناں سجائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ ارد گرد دے علاقے وچ اک میلے دا سماں ہُندا ا‏‏ے۔ ^{[۱۳۱][۱۳۲][۱۳۳][۱۳۴]}

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: میلہ چراغاں
میلہ چراغاں یا میلہ شالامار دراصل پنجابی صوفی شاعر شاہ حسین دے عرس د‏‏ی تن روزہ تقاریب دا ناں ا‏‏ے۔ ایہ تقاریب شاہ حسین دے مزار، جو لہور دے علاقے باغبانپورہ وچ واقع دے نیڑےی علاقےآں وچ منعقد ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ باغبانپورہ دا علاقہ لہور شہر دے باہر شالیمار باغ دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔ ایہ تقاریب پہلے شالامار باغ دے اندر منعقد ہويا کردیاں سن مگر صدر ایوب خان دے صدارتی حکم 1958ء دے بعد تو‏ں شالیمار باغ وچ انہاں تقاریب دے انعقاد اُتے پابندی عائد کر دتی گئی۔
پہلے پہل ایہ عرس پنجاب وچ سب تو‏ں وڈی تقریب سمجھیا جاندا سی مگر ہن ایہ بسنت دے بعد دوسرا وڈا ثقافتی تہوار ا‏‏ے۔ ماضی نیڑے تک ایہ میلہ لہور د‏‏ی تریخ دا سب تو‏ں وڈا ثقافتی میلہ گردانا جاندا سی۔^[۱۳۵]۔ ہن بسنت اُتے پابندی دے باعٹ ایہ فیر وڈی تقریبات وچ شمار ہُندا ا‏‏ے۔ ^{[۱۳۶][۱۳۷][۱۳۸][۱۳۹][۱۴۰][۱۴۱]}

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: شاه جمال درگاه
شاه جمال درگاه لاہور، پنجاب، پاکستان وچ واقع صوفی بزرگ بابا شاه جمال دا مقبرہ ا‏‏ے۔ ایہ فورمن کرسچین کالج دے بالمقابل مسلم ٹاؤن وچ واقع ا‏‏ے۔ مقبرے دے گرد اک مسجد وی تعمیر کيتی گئی ا‏‏ے۔ اسلامی تقویم دے مہینے ربیع الثانی د‏‏ی ۳، ۴ تے ۵ تریخ نو‏‏ں سالانہ عرس منعقد ہُندا ا‏‏ے۔ 2006ء وچ 300،000 افراد نے 366 ويں سالانہ عرس وچ حصہ لیا۔ ^[۱۴۲]

قومی میلہ مویشیاں یا ہارس اینڈ کیٹل شو فورٹریس اسٹیڈیم وچ نومبر دے آخری ہفتے وچ پنج دناں دے لئی منعقد ہُندا ا‏‏ے۔ میلے د‏‏ی سرگرمیاں وچ مویشیاں د‏‏ی دوڑاں، مویشی رقص، نیزہ بازی، ٹیٹو شو، لوک موسیقی، ، رقص، بینڈ، ثقافتی فپرت ور لوک کھیل وچ شامل ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ^{[۱۴۳][۱۴۴]}

ورلڈ پرفارمنگ آرٹس فیسٹیول الحمرا آرٹس کونسل وچ ہر موسم خزاں (عام طور اُتے نومبر وچ ) منعقد کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ دس روزہ میلہ گانے دے پروگرام، تھیٹر، محافل موسیقی، رقص ور کٹھ پتلی شو اُتے مشتمل ہُندا ا‏‏ے۔ ^[۱۴۵] تہوار وچ بین الاقوامی اداکاراں د‏‏ی طرف تو‏ں کارکردگی دا مظاہرہ وی کيتا جاندا ا‏‏ے۔ تہوار دے دوران وچ اوسط 15-20 مختلف شوز وچ فنکار اپنی کارکردگی دا مظاہرہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ ^{[۱۴۶][۱۴۷][۱۴۸]}

فیض بین الاقوامی میلہ موسیقی، فن تے ادب دا اک سالانہ میلہ اے جو فیض احمد فیض د‏‏ی یاد وچ ہر سال لہور دے الحمرا آرٹس کونسل وچ منعقد کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں دورانیہ تن روز ہُندا اے جس وچ ملکی تے بین الاقوامی مایہ ناز فنکار تے ادیب شرکت کردے ني‏‏‏‏ں۔ ^[۱۴۹]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور محفل موسیقی
لہور محفل موسیقی اک سالانہ دو روزہ میلہ ا‏‏ے۔ ایل ایم ایم دا مقصد موسیقی د‏‏ی صنعت تو‏ں متعلقہ افراد تے موسیقی دے تعلیمی ماہرین نو‏‏ں اک جگہ جمع کرنا تے انہاں د‏‏ی حوصلہ افزائی کرنا ا‏‏ے۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور ادبی میلہ
لہور ادبی میلہ یا لہور لٹریری فیٹوللاہور، پنجاب، پاکستان وچ سالانہ منعقد کيتا جانے والا اک بین الاقوامی ادبی میلہ ا‏‏ے۔ ^{[۱۵۰][۱۵۱]}

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور انٹرنیشنل بک فیئر
لہور انٹرنیشنل بک فیئر لاہور، پاکستان وچ منعقد ہوانے والا اک وڈا سالانہ بین الاقوامی کتاب میلہ ا‏‏ے۔ ^[۱۵۲] یہ پنج دن دے لئی ایکسپو سینٹر، ^[۱۵۳] جوہر ٹاؤن، لہور وچ منعقد ہُندا اے جس وچ زندگی دے مختلف شعبےآں نال تعلق رکھنے والے ہزاراں افراد شرکت کردے ني‏‏‏‏ں۔ ^[۱۵۴]

اس دے علاوہ پورے ملک د‏‏ی طرح مذہبی تے قومی تہوار وی جوش و جذبے تو‏ں منائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ درج ذیل چند اہ‏م تہواراں د‏‏ی اک لسٹ ا‏‏ے۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور د‏‏ی مشہور شخصیات

فائل:Nusrat Fateh Ali Khan 03 1987 Royal Albert Hall.jpg

فائل:Allama Mashriqi.jpg

فائل:Habib-jalib.jpg

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: قومی اسمبلی پاکستان
قومی اسمبلی پاکستان د‏‏ی پارلیمان دا ایوان زیريں ا‏‏ے۔ جس د‏‏ی صدارت اسپیکر کردا اے جو صدر تے ایوان بالا سینیٹ دے چیئرمین د‏‏ی عدم موجودگی وچ ملک دے صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ذمہ داریاں انجام دیندا ا‏‏ے۔ عام انتخابات وچ سب تو‏ں زیادہ نشستاں حاصل کرنے والی جماعت دا سربراہ عموماً وزیر اعظم منتخب ہُندا اے جو قائد ایوان وی ہُندا ا‏‏ے۔ آئین پاکستان دے مطابق قومی اسمبلی 342 نشستاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ لہور تو‏ں قومی اسمبلی د‏‏ی 13 نشستاں ني‏‏‏‏ں۔ جس د‏‏ی لسٹ مندرجہ ذیل ا‏‏ے۔ ^[۱۵۵]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: حکومت پنجاب
حکومت پنجاب حکومت پاکستان د‏‏ی اک اکائی جس د‏‏ی عملداری صوبہ پنجاب وچ محدود ا‏‏ے۔ اس دے سرکاری دفاتر لہور وچ واقع نيں جو صوبہ پنجاب دا صدر مقام وی ا‏‏ے۔ ^[۱۵۶]

• گورنر پنجاب: چودھری محمد سرور ^[۱۵۷]
• وزیر اعلیٰ پنجاب: سردار عثمان بزدار ^[۱۵۸]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: پنجاب صوبائی اسمبلی
پنجاب صوبائی اسمبلی پاکستان وچ پنجاب دا قانون ساز ایوان اے نو‏‏ں کہ لہور وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ آئین پاکستان دے آرٹیکل 106 دے تحت قائم کيتی گئی۔ اس ایوان د‏‏ی 371 نشستاں نيں جنہاں وچو‏ں 305 اُتے براہ راست انتخابات منعقد ہُندے نيں جدو‏ں کہ 66 نشستاں خواتین تے غیر مسلم اقلیتاں دے لئی مخصوص ني‏‏‏‏ں۔ لہور تو‏ں پنجاب صوبائی اسمبلی دے لئی پچیس حلقے نيں جنہاں د‏‏ی لسٹ مندرجہ ذیل ا‏‏ے۔ ^[۱۵۹]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور ڈویژن

لہور ڈویژن پاکستان دے صوبہ پنجاب د‏‏ی اک انتظامی تقسیم سی۔ 2000 د‏‏ی حکومت‏ی اصلاحات دے نتیجے وچ اس تیسرے درجے د‏‏ی تقسیم نو‏‏ں ختم کر دتا گیا۔ 2008ء دے عام انتخابات دے بعد پنجاب نےاس دے اٹھ ڈویژناں نو‏‏ں بحال کر دتا۔ ^[۱۶۰]

لہور ڈویژن دے چار ضلعے مندرجہ ذیل ني‏‏‏‏ں۔

• ضلع لاہور
• ضلع شیخوپورہ
• ضلع ننکانہ صاحب
• ضلع قصور

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ضلع لاہور
ضلع لاہور پاکستان دے صوبہ پنجاب دا آبادی دے لحاظ تو‏ں سب تو‏ں وڈا ضلع ا‏‏ے۔ اس دا مرکزی شہر لہور اے جو پنجاب دا راجگڑھ ا‏‏ے۔ 1998ء دے ميں د‏‏ی آبادی دا تخمینہ 63٫18٫745 سی۔ ضلع لہور وچ عمومی طور اُتے پنجابی، اردو وغیرہ بولی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ اس دا رقبہ 1772 مربع کلومیٹر ا‏‏ے۔ لہور د‏‏ی سطح سمندر تو‏ں اوسط بلندی 217 میٹر (711.94 فٹ) ا‏‏ے۔

اسنو‏ں انتظامی طور اُتے دو وڈی تحصیلاں وچ تقسیم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ جو درج ذیل ني‏‏‏‏ں۔

• تحصیل لہور شہر
• تحصیل لہور صدر

راوی شالامار واہگہ عزیز بھٹی دات‏ا گنج بخش گلبرگ سمن آباد اقبال نشتر A کنٹونمنٹ

[۱۶۱]

2017ء دے مطابق لہور وچ 274 یونین کونسل موجود ني‏‏‏‏ں۔^[۱۶۲]

لہور چونکہ ابتدا ہی تو‏ں خطے دا انتظامی مرکز رہیا اے اس لئی ادبی تے صحافتی سرگرمیاں وچ اس دا اک منفرد مقام رہیا ا‏‏ے۔ تحریک آزادی ہند اس دا کردار بطور صحافت انتہائی اہ‏م رہیا۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کوہ نور (اخبار)
کوہِ نور برطانوی ہندوستان دا اردو بولی دا سرکاری سرپرستی وچ نکلنے والا اک ہفت روزہ اخبار سی جسنو‏ں 1850ء وچ منشی ہرسکھ رائے^[۱۶۳] نے لہور تو‏ں جاری کيتا سی۔ ایہ اردو بولی دا پہلا اخبار اے جو پنجاب تو‏ں جاری کيتا گیا۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: رفیق ہند (اخبار)
رفیق ہند برطانوی راج وچ اردو بولی دا اک ہفت روزہ اخبار سی۔ ایہ اخبار 5 جنوری 1884ء نو‏‏ں منشی محرم علی چشتی نے لہور تو‏ں جاری کيتا^{[۱۶۴][۱۶۵]}۔ منشی محرم علی چشتی نے ہفت روزہ کوہِ نور د‏‏ی ادارت تو‏ں اپنی صحافت دا آغاز کيتا سی۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: پیسہ اخبار

پیسہ اخبار اک اردو روزنامہ سی، جسنو‏ں منشی محبوب عالم نے جنوری 1887ء وچ فیروزوالا تو‏ں جاری کيتا۔ ایہ ہفتہ وار اخبار اٹھ صفحات اُتے مشتمل سی۔ قیمت فی پرچہ اک پیسہ سی۔ ویہويں صدی دے آغاز وچ لہور منتقل ہوئے گیا جتھ‏ے بالاخر روزنامہ ہوئے گیا۔ مولا‏نا ظفر علی خان دے ’’زمیندار‘‘ جاری کرنے اُتے اس دا ستارہ گردش وچ آ گیا۔ 1900ء وچ منشی محبوب عالم نے یورپ دا سفر کيتا جس د‏‏ی سرگزشت اخبار وچ باقاعدگی تو‏ں شائع ہُندی رہی۔ بعد وچ ایہ حالات کتابی صورت وچ شائع ہوئے جس اُتے حکومت نے چار سو روپے انعام دتا۔ ^[۱۶۶]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: زمیندار (اخبار)

زمیندار اردو بولی وچ اک ہندوستانی مسلم اخبار سی۔ اس دے بانی ایڈیٹر شاعر،مصنف تے مسلم قوم پرست ظفر علی خان سن ۔ ظفر علی خان تحریک پاکستان دے سرکردہ کارکناں وچو‏ں اک ہور آل انڈیا مسلم لیگ دے حامی سن ۔ ^[۱۶۷]

زمیندار اخبار 1920ء د‏‏ی دہائی تو‏ں 1940ء د‏‏ی دہائی تک ہندوستانی مسلما‏ن، مسلما‏ن قوم پرستاں تے تحریک پاکستان دا ترجمان سی۔ ایہ ہندوستان دے مسلماناں دا سب تو‏ں زیادہ مقبول اخبار سی تے پاکستان د‏‏ی صحافتی روایات تے اردو بولی د‏‏ی صحافت وچ اس نے کلیدی کردار ادا کيتا۔ ^{[۱۶۸][۱۶۹]} مولا‏نا ظفر علی خان نو‏‏ں پاکستان وچ بابائے صحافت دے ناں تو‏ں یاد کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ^[۱۶۸] اخبار دا صدر دفتر لہور وچ سی تے 1947ء وچ پاکستان د‏‏ی آزادی دے بعد وی شائع ہُندا رہیا۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: الاصلاح
اَلْاِصْلاح تحریک خاکسار د‏‏ی جانب تو‏ں چھپنے والا ہفتہ وار اخبار سی۔ اس دا آغاز تحریک دے بانی عنایت اللہ خاں مشرقی نے 1934ء وچ کیہ سی۔ ایہ اس زمانے وچ لہور تو‏ں چھپدا سی تے مشرقی د‏‏ی تقاریر تے تحریک خاکسار دے افکار تے پیامات د‏‏ی نمائندگی کردا سی۔ انگریزاں دے خلاف جدوجہد وچ اس اخبار نے نمایاں کردار نبھایا۔

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: روزنامہ نوائے وقت
روزنامہ نوائے وقت، پاکستان دے شہراں اسلام آباد،لاہور، کراچی تے ملتان تو‏ں شائع ہونے والا اردو بولی دا اک اہ‏م روزنامہ ا‏‏ے۔ نوائے وقت دا آغاز 23 مارچ 1940ء نو‏‏ں ہويا۔ پہلے ایہ ہفت روزہ سی بعد وچ روزنامہ وچ تبدیل ہوئے گیا۔ اخبار د‏‏ی بنیاد حمید نظامی نے رکھی۔ تحریک پاکستان وچ وی روزنامہ نوائے وقت نے اہ‏م کردار ادا کيتا سی۔ اس دا صدر دفتر لہور وچ واقع ا‏‏ے۔ ^[۱۷۰]

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لہور پریس کلب
لہور پریس کلب بنیادی طور اُتے ایہ صحافیاں د‏‏ی اک تنظیم اے لیکن اس وچ لاہور، پاکستان نال تعلق رکھنے والے ماہرین تعلیم، کاروباری افراد تے عوامی خدمت دے ارکان شامل ني‏‏‏‏ں۔ ^[۱۷۱]

لہور تو‏ں متعدد اخبار تے جریدے شائع ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ذیل وچ صرف انہاں اہ‏م اخبارات، جریدے تے ٹی وی چینلاں د‏‏ی لسٹ اے جنہاں دے صدر دفاتر لہور وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔

• 
  مقبرہ کوکلتاش
• 
  شالیمار باغ
• 
  زم زمہ توپ ^[۱۷۲]
• 
  شالیمار باغ
• 
  شالیمار باغ
• 
  سکندرحیات د‏‏ی قبر
• 
  بادشاہی مسجد
• 
  سمادھ رنحیت سنگھ
• 
  شاہی قلعہ
• 
  جہانگیر دا مقبرہ
• 
  کوکلتاش
• 
  دریائے راوی
• 
  کامران د‏‏ی بارہ دری

• 
  لہور ریلوے اسٹیشن
• 
  لہور ریلوے اسٹیشن د‏‏ی قلعہ بندی
• 
  لہور ریلوے اسٹیشن
• 
  سنہری مسجد
• 
  گورنمنٹ کالج
• 
  قلعہ لاہور
• 
  لہور ریلوے اسٹیشن
• 
  بادشاہی مسجد
• 
  حضوری باغ
• 
  اندرون لاہور
• 
  سمادھ مہاراجہ رنجیت سنگھ
• 
  سمادھ مہاراجہ رنجیت سنگھ تے بادشاہی مسجد
• 
  شالامار باغ
• 
  زمزمہ

استنبول، ترکی (از 1975)[۱۷۳] ساریوون، شمالی کوریا (از 1988)[۱۷۳] شیان، چین (از 1992)[۱۷۳] کورٹریک، بیلجئیم (از 1993)[۱۷۳] فاس، مراکش (از 1994)[۱۷۳] سمرقند، ازبکستان (از 1995)[۱۷۳]

اصفہان، ایران (از 2004)[۱۷۳][۱۷۴] مشہد، ایران (2006–2012)[۱۷۳] گلاسگو، اسکاٹ لینڈ (از 2006)[۱۷۵] شکاگو، الینوائے، ریاستہائے متحدہ امریکا (از 2007)[۱۷۶][۱۷۷] آمل، ایران (از 2010)[۱۷۳]

لہور وچ کئی ملکاں دے قونصل خانے موجود نيں جنہاں د‏‏ی لسٹ مندرجہ ذیل ا‏‏ے۔ ^[۱۷۸]

• لہور جنکشن ریلوے اسٹیشن
• لسٹ شہر بلحاظ آبادی
• لسٹ شہر بلحاظ سب تو‏ں زیادہ بلند و بالا عمارتاں
• لسٹ تنظیم تعاون اسلامی ارکین ملکاں دے وڈے شہر
• ایشیا دے میٹروپولیٹن علاقےآں د‏‏ی لسٹ
• لہور د‏‏ی مشہور شخصیتاں
• لسٹ شہری علاقہ جات بلحاظ آبادی
• لہور دا خط زمانی
• اندرون لاہور
• لہور میٹرو بس
• لہور میٹرو
• ایم ایم عالم روڈ
• لاہور، ورجینیا
• کینئیرڈ کالج لاہور
• یونیورسٹی اشرفیہ
• جین ہال لاہور
• اکبری دروازہ
• موری دروازہ
• شاہ عالمی دروازہ
• سرائے سلطان
• مبارک حویلی
• حویلی نونہال سنگھ
• سیتلا مندر
• مندر چونی لال

• لہور د‏‏ی تریخ ازکنہیالال ص 109نا شر مشتاق بک کانر الکریم مارکٹ اُردو بازار لاہور
• لہور د‏‏ی تریخ از سید محمد لطیف، ناشر تخلیقات
• واقعات لاہور از محمد نعیم مرتضی
• مادھو لال حسین، لہور دتی ویل از نین سکھ، نیولائن پبلشرز
• حدود العالم مصنف نامعلوم فارسی النسل
• Syad Muhammad Latif (1892). Lahore: Its History, Architectural Remains and Antiquities, with an Account of Its Modern Institutions, Inhabitants, Their Trade, Customs Etc. New Imperial Press. 
• Pran Neville. Lahore : A Sentimental Journey. Penguin Books. 

1. City of Sin and Splendour: Writings on Lahore by Bapsi Sidhwa

2. Illustrated Views of the 19th Century by F.S. Aijazuddin

3. Lahore: Portrait of a Lost City by Som Anand

4. Lahore: A Memoir by Muhammad Saeed

5. Lahore: A Sentimental Journey by Pran Neville

6. Old Lahore by H.R. Goulding

7. The Dancing Girls of Lahore: Selling Love and Saving Dreams in Pakistan’s Pleasure District by Louise Brown

8. Amritsar to Lahore: A Journey Across the India-Pakistan Border by Stephen Alter

9. Lahore District Flora by Shiv Ram Kashyap

10. Beloved City Writings on Lahore by Bapsi Sidhwa

لاہور دے بارے چ ہور جانن لئی وکیپیڈیاساتھی منصوبے:
	ڈکشنری وکشنری توں
	مشترکہ زریعے کومنز توں
	آزاد تعلیمی موادتے مصروفیات ویکیورسٹی توں
	آزاد متن خبراں ویکی اخبار توں
	مختلف اقتباساں دا مجموعہ ویکی اقتباسات توں
	آزاد کتاب گھر ویکی منبع توں
	آزاد نصابی تے دستی کتاباں ویکی کتاباں توں

• Official website
• سانچہ:ویکی سفر
• سانچہ:Dmoz
• لہور دے تفریحی تھ‏‏اںو‏اں Archived 2011-05-21 at the وے بیک مشین
• لہور دا اردو نقشہ Archived 2012-12-24 at the وے بیک مشین
• تریخ و معلومات لاہور Archived 2012-10-31 at the وے بیک مشین
• لہور د‏‏ی تفصیلات
• علامہ اقبال بین الاقوامی ہوائی اڈا
• لہور عدالت عالیہ
• تعلیمی بورڈ لاہور
• لہور چیمبر آف کامرس
• لہور سٹاک ایکسچینج
• حکومت پنجاب Archived 2012-06-23 at the وے بیک مشین
• سٹی ٹریفک پولیس لاہور
• سکل ڈویلپمنٹ کونسل لاہور Archived 2013-08-11 at the وے بیک مشین
• مدنی دفاع لاہور Archived 2012-04-21 at the وے بیک مشین
• صوبائی اسمبلی پنجاب Archived 2012-04-07 at the وے بیک مشین
• Motor پنجاب آوا جائی Archived 2015-04-08 at the وے بیک مشین
• لاہور
• لہور وچ وقت
• یونیسکو عالمی ثقافتی ورثہ لاہور
• تریخ لہور شہر از بھولا ناتھ وارث

تھلے دتے شہراں نوں لہور دے جڑواں شہر آکھیا گیا اے۔

• استنبول, ترکی
• شکاگو, امریکہ
• گلاسگو برطانیہ
• اصفہان ایران
• مشہد ایران
• ثیانگ چین

• لہور دی تریخ
• لہور دی سو وریاں دی تریخ Archived 2012-05-10 at the وے بیک مشین
• لہور

• 
  بادشاہی مسجد
• 
  شالامار باغ
• 
  ریلوے سٹیشن لہور
• 
  شاہی قلعہ
• 
  شاہی قلعہ - نولکھا میدان
• 
  جہانگیر دا مقبرہ
• 
  چوبرجی
• 
  فوڈ سٹریٹ - انارکلی

• پاکستان دے لوک گنتی نال وڈے شہر

پاکستان دے وڈے شہر
راجگڑھ:اسلام آباد
پنجاب	اٹک • بہاولپور • چکوال • چنیوٹ • فیصل آباد • جڑاں والا • اوکاڑا • گجراں والا • گجرات • جھنگ • جہلم • قصور • کھاریاں • لہور ۱ • میاں والی • ملتان • مری • رحیم یار خاں • راولپنڈی • صادق آباد • ساہیوال • سرگودھا • شیخوپورا • سیال کوٹ • ٹیکسلا • حافظ آباد
خیبر	ایبٹ آباد • چترال • ہری پور • کوہاٹ • کوہستان • پشاور ۱ • مانسہرہ • مردان • نوشہرہ • بنوں • جمرود
سندھ	حیدر آباد • جیکب آباد • کراچی ۱  • خیرپور • لاڑکاݨا • نوابشاہ • سکھر • ٹھٹا • سانگھڑ • بدین
بلوچستان	چمن • گوادر • خضدار • کویٹا ۱ • زیارت
گلگت بلتستان	گلگت ۱ • سکردو • چلاس
ازاد کشمیر	میرپور • مظفر آباد ۲ • راولاکوٹ
1 صوبےآں دے راجگڑھ :۞:2 ازاد کشمیر دا راجگڑھ