سلطنت عثمانیہ دا عروج

سلطنت عثمانیہ دی تاریخ
عروج (1299ء – 1453ء)
توسیع (1453ء – 1683ء)
جمود (1683ء – 1827ء)
زوال (1828ء – 1908ء)
خاتمہ (1908ء – 1922ء)
ہور ویکھو:
فتح قسطنطنیہ
دور لالہ
دور تنظیمات
پہلا آئینی دور
دوسرا آئینی دور
یورپ وچ جنگاں
روس دے خلاف جنگاں
مشرق وسطی وچ جنگاں
ویکھو گل بات لکھو

13 ویں صدی دے اواخر وچ سلجوقی سلطنت ختم ہوئی تے اناطولیہ مختلف چھوٹی چھوٹی ریاستاں وچ تقسیم ہو گیا۔ اس وچوں اک سغوط دی ریاست سی جتھے اسے ناں دا اک قبیلہ رہائش پزیر سی۔ اس ریاست دا بانی تے قبیلے دا سردار ارطغرل سی۔ 1281ء وچ ارطغرل دے انتقال دے بعد اس دے صاحبزادے عثمان اول نوں سردار بنایا گیا۔ ایہی عثمان اول سلطنت عثمانیہ دا بانی سی۔

سلاجقہ روم دی سلطنت دے خاتمے دے بعد اناطولیہ وچ طوائف الملوکی پھیل گئی تے مختلف سردار اپنیاں اپنیاں خود مختار ریاستاں بنا کر بیٹھ گئے جنہاں نوں غازی امارات کہیا جاندا سی۔ 1300ء تک زوال دی جانب گامزن بازنطینی سلطنت اناطولیہ وچ واقع اپنے بیشتر صوبے انہاں غازی امارتاں دے ہتھوں گنوا بیٹھی۔ انہاں امارتاں وچوں اک مغربی اناطولیہ وچ اسکی شہر دے علاقے وچ واقع سی جس دے سردار عثمان اول سن۔

کہیا جاندا اے کہ جدوں ارطغرل ہجرت کر کے اناطولیہ پہنچے تے انہاں نے دو لشکراں نوں آپس وچ بر سر پیکار دیکھیا جنہاں وچوں اک تعداد وچ زیادہ تے دوسرا کم سی تے اپنی فطری ہمدردانہ طبیعت دے باعث ارطغرل نے چھوٹے لشکر دا ساتھ دتا تے 400 شہسواراں دے نال میدان جنگ وچ کُد پئے۔ تے شکست دے قریب پہنچنے والا لشکر اس اچانک امداد نال جنگ دا پانسا پلٹنے وچ کامیاب ہو گیا۔ ارطغرل نے جس فوج دی مدد دی اوہ اصل وچ سلاجقہ روم دا لشکر سی جو مسیحیاں نال بر سر پیکار سی تے اس فتح دے لئی ارطغرل دی خدمات دے پیش نظر انہاں اس دی شہر دے قریب اک جاگیر عطا کیتی۔

1281ء وچ ارطغرل دی وفات دے بعد اس جاگیر دی سربراہی عثمان اول دے ہتھ وچ آئی جنہاں نے 1299ء وچ سلجوقی سلطنت توں خود مختاری دا اعلان کر کے عثمانی سلطنت دی بنیاد ڈالی۔

عثمان اول نے اس چھوٹی جہی سلطنت دی سرحداں بازنطینی سلطنت دی سرحداں تک پھیلیا دتیاں تے فتح دے بعد دار الحکومت بروصہ منتقل کر دتا۔ عثمان اول ترکاں وچ انتہائی قدر دی نگاہ نال دیکھے جاندے نیں ۔ درحقیقت اوہ بوہت ای اعلٰی اوصاف دے حامل سن۔ دن دے مجاہد تے رات دے عابد دے نال نال انتہائی شریف النفس، سادگی پسند، مہمان نواز، فیاض تے رحم دل انسان وی سن۔ انہاں دا دور حکومت سلطنت عثمانیہ دی بنیاداں نوں مضبوط کرنے دا سبب بنا۔

ایہ عثمان اول دیاں رکھیاں گئیاں مضبوط بنیاداں ای سن کہ انہاں دے انتقال دے بعد اک صدی دے اندر عثمانی سلطنت مشرقی بحیرہ روم تے بلقان تک پھیل گئی۔

سلطنت دی فتوحات دا ایہ عظیم سلسلہ عثمان دے جانشیناں نے جاری رکھیا لیکن 1402ء وچ تیمور لنگ نے اناطولیہ اُتے حملہ کر دتا تے عثمانی سلطان بایزید یلدرم شکست کھانے دے بعد گرفتار ہو گیا لیکن ایہ عثمانیاں دی اولو العزمی سی کہ انہاں نے اپنی ختم ہُندی ہوئی سلطنت نوں نہ صرف بحال کیتا بلکہ چند ای عشریاں وچ فتح قسطنطنیہ ورگی تریخ دی عظیم ترین فتح حاصل کیتی۔ اس توں عثمانیاں دا وقار دنیا بھر وچ بلند ہویا۔

سلطنت عثمانیہ دی دوبارہ بحالی دا سہرا بایزید یلدرم دے بیٹے محمد اول دے سر جاندا اے جو اپنے اعلٰی اخلاق و اوصاف دے باعث ترکاں وچ "محمد چلبی" دے ناں توں جانے جاندے نیں ۔

فتح قسطنطنیہ ترکاں خصوصاً عثمانیاں دی تریخ دا سنہرا ترین باب اے۔ 29 مئی 1453ء وچ 21 سالہ نوجوان سلطان محمد فاتح دی زیر قیادت اس لشکر نے محیر العقول کارنامے انجام دیندے ہوئے اس عظیم شہر نوں فتح کیتا تے اسنوں اپنا دار الحکومت بنایا۔ اس طرح محمد قیصر روم بن گیا تے ایہ لقب اس دے انہاں ارادیاں نوں ظاہر کردا سی کہ عثمانی چھیتی روم اُتے وی قبضہ کر لین گے تے انہاں مقصداں دے حصول دے لئی 1480ء وچ عثمانی افواج جزیرہ نما اطالیہ اُتے اتریاں تے اوٹرانٹو تے اپولیا دے شہراں اُتے قبضہ کر لیا لیکن 1481ء وچ محمد فاتح دی وفات دے نال ای فتح اطالیہ دی مہم دا خاتمہ ہو گیا۔

مکھ لیکھ لئی ویکھو: عثمان اول

1299ء وچ بازنطینی سلطنت دا شہر بلیچک عثمان اول دے ہتھوں فتح ہویا تے ایہ 1300ء تے 1310ء دی دہائی وچ عثمانی ترکاں دے ہتھوں فتح ہونے والے کئی شہراں تے قصباں وچوں اک سی۔ عثمان نے قریبی ترک امارات تے قبیلےآں دے خلاف وی فتوحات حاصل کیتیاں تے انہاں اپنی ریاست وچ شامل کر لیا۔ 1310ء دی دہائی دے اواخر وچ عثمان اول نے اہم بازنطینی قلعاں دا محاصرہ کیتا۔

انہاں وچ ینی شہر فتح ہویا اسنوں اناطولیہ وچ بازنطینیاں دے وڈے شہراں بروصہ تے نیسیا (ازنک) اُتے فتوحات دی بنیاد سمجھیا جاندا اے۔ بروصہ 1326ء وچ عثمان دے انتقال توں کچھ عرصہ پہلے فتح ہویا۔

مکھ لیکھ لئی ویکھو: اورخان اول

عثمان دے بیٹے اورخان اول نے 1331ء وچ نیسیا تے 1337ء وچ نکومیڈیا اُتے قبضہ کیتا تے بروصہ نوں دار الحکومت قرار دتا۔ اورخان دے دور حکومت وچ عثمانی سلطنت اک منظم ریاست دی صورت وچ ابھری جس وچ جدید کرنسی، نظام حکومت تے نویں منظم فوج شامل سی۔

اورخان دے دور حکومت وچ عثمانی پہلی مرتبہ یورپ وچ داخل ہوئے تے انہاں نے درہ دانیال دے کنارے اُتے واقع گیلی پولی دا شہر فتح کیتا۔ اورخان دا انتقال 1360ء وچ ہویا تے اس نے اپنے جانشاں تے بیٹے مراد اول دے لئی اک ابھردی ہوئی سلطنت چھڈی

مکھ لیکھ لئی ویکھو: مراد اول

1360ء دی دہائی وچ عثمانیاں نے گیلی پولی توں اگے تھریس دی جانب قدم ودھائے تے ادرنہ (ایڈریانوپل) تے فلپوپولس (پلوفڈف) نوں فتح کر لیا تے بازنطینیاں نوں خراج دینے اُتے مجبور کیتا۔ انہاں دے دور حکومت وچ مسیحیاں نے متحد ہوکے عثمانیاں دے خلاف صلیبی جنگ لڑی پر مراد نوں شکست نہ دے سکے۔ انہاں دے دور حکومت وچ بلغاریہ فتح ہویا۔

1383ء وچ مراد نے خود نوں عثمانی سلطنت دا سلطان قرار دتا۔ 1385ء وچ صوفیہ تے اگلے سال نیس فتح ہویا۔ 1387ء وچ سرباں نے عثمانی فتوحات نوں روکیا لیکن دو سال بعد جنگ کوسوو وچ عثمانیاں نے عظیم فتح حاصل کیتی لیکن اس جنگ وچ سلطان مراد شہید ہو گیا۔

مکھ لیکھ لئی ویکھو: بایزید اول

سلطان مراد دا ہونہار بیٹا بایزید تخت اُتے بیٹھیا جو دوران جنگ اپنی تیزی دے باعث یلدرم یعنی بجلی کہلاندا سی۔

بایزید نے اپنے دور حکومت وچ بلغاریہ دا بیشتر حصہ تے شمالی یونان فتح کیتا تے 1391ء تا 1398ء قسطنطنیہ دا محاصرہ کیتا۔ 25 ستمبر 1396ء نوں اس نے جنگ نکوپولس وچ مسیحیاں دی مشترکہ فوج نوں زبردست شکست دتی۔ اس نے 1397ء وچ سلطنت دے مشرقی حصے وچ کرہ مان دی امارت نوں فتح کیتا۔

1400ء وچ تیمور لنگ مشرق وسطی وچ داخل ہویا تے اس نے مشرقی اناطولیہ اُتے حملہ کر دتا۔ جولائی 1402ء وچ انقرہ دے قریب بایزید تے امیر تیمور دا ٹکراؤ ہویا جس وچ تیمور نوں فتح حاصل ہوئی تے بایزید گرفتار ہویا۔ اس دا دوران قید 1403ء وچ انتقال ہویا۔ (دیکھو: جنگ انقرہ)

انقرہ دی شکست دے بعد سلطنت وچ انتشار پھیل گیا۔ منگولاں نوں اناطولیہ وچ پیش قدمی دا موقع مل گیا تے سلطان دی سیاسی قوت دا خاتمہ ہو گیا۔ بایزید دی گرفتاری دے بعد اس دے بیٹاں سلمان چلبی، عیسی چلبی، محمد چلبی تے موسی دے درمیان جنگ چھڑ گئی جس وچ محمد اول المعروف محمد چلبی نے فتح حاصل کیتی۔

مکھ لیکھ لئی ویکھو: محمد اول

محمد اول 1413ء وچ ادرنہ وچ تخت نشین ہویا۔ اس دا مقصد سلطنت نوں اس دی ماضی دیاں عظمتاں لوٹانا سی۔ اپنے 8 سالہ دور حکومت وچ محمد نے زبردست کارنامے انجام دتے۔ دار الحکومت نوں بروصہ توں ادرنہ منتقل کیتا، بلغاریہ تے سربیا اُتے قبضے نوں مضبوط کیتا، منگولاں نوں اناطولیہ توں کڈ باہر کیتا تے البانیہ، سلیسیہ، ترک امارتاں تے جنوبی یونان اُتے حملے کیتے۔

1421ء وچ وفات دے بعد اس دا بیٹا مراد دوم تخت اُتے بیٹھا۔

مکھ لیکھ لئی ویکھو: مراد دوم

مراد دوم دا دور حکومت بلقان تے اناطولیہ وچ زبردست جنگاں دا دور سی جس وچ انہاں نے شاندار فتوحات حاصل کیتیاں۔ انہاں نے اپنے والد محمد اول دی وفات اُتے محض 18 سالہ دی عمر وچ تخت سنبھالیا۔ انہاں نوں سب توں پہلے بغاوتاں دا سامنا رہیا پر اوہ انہاں فرو کرنے وچ کامیاب رہے۔ انہاں نے 1421ء وچ قسطنطنیہ دا محاصرہ کیتا لیکن اپنے بھائی مصطفی دی جانب توں بروصہ اُتے حملے دی وجہ توں انہاں ایہ محاصرہ اٹھانا پیا تے انہاں نے بروصہ پہنچ کے مصطفی نوں شکست دتی تے اسنوں قتل کر دتا۔ مصطفی نوں بغاوت اُتے آمادہ کرنے والیاں اناطولیہ وچ پھیلیاں ترک ریاستاں نوں انہاں دے کیتے دی سزا ملی تے مراد دوم نے سب نوں شکست دے کے سلطنت وچ شامل کر لیا۔

مراد نے بلقان وچ وسیع علاقہ سلطنت وچ شامل کیتا تے 1439ء وچ سربیا فتح کیتا۔ 1441ء وچ مقدس رومی سلطنت، پولینڈ تے البانیہ نے انہاں دے خلاف اتحاد قائم کر دے ہوئے صلیبی جنگ دا اعلان کر دتا۔ 1444ء وچ جنگ وارنا وچ انہاں نے یوناس ہونیاڈے نوں شکست دتی لیکن جنگ جلاووز وچ انہاں نوں شکست ہوئی تے دوناں دے درمیان معاہدہ ہو گیا۔ اس معاہدے دے بعد مراد دوم اپنے صاحبزادے محمد دوم دے حق وچ تخت توں دستبردار ہو گئے لیکن محمد دی نو عمری دا فائدہ اٹھاندے ہوئے مسیحیاں نے معاہدہ توڑ دتا جس اُتے 1446ء وچ مراد نے دوبارہ مسند اقتدار سنبھالی تے دوسری جنگ کوسوو وچ مسیحی اتحاد نوں کچل کر رکھ دتا۔

بلقان وچ مسیحیاں نوں عظیم شکست دینے دے بعد انہاں نے مشرق دا رخ کیتا تے امیر تیمور دے بیٹے شاہ رخ تیموری نوں شکست دتی تے امارت کره مان نوں اپنی قلمرو وچ شامل کیتا۔ 1450ء دے موسم سرما وچ اوہ بیمار پڑ گئے تے ادرنہ وچ وفات پائی۔ محمد دوم (المعروف سلطان محمد فاتح) نے انہاں دی جگہ تخت سنبھالیا۔

مکھ لیکھ لئی ویکھو: سلطان محمد فاتح

سلطان دی حیثیت توں محمد ثانی دا پہلا ہدف قسطنطنیہ نوں فتح کرنا سی تے 15 اپریل 1452ء نوں انہاں نے قسطنطنیہ دا محاصرہ کرنے دے احکامات جاری کیتے۔

1453ء وچ انہاں نے محاصرہ قسطنطنیہ وچ کامیابی حاصل کرکے بازنطینی سلطنت دا ہمیشہ دے لئی خاتمہ کر دتا۔ قسطنطنیہ دی فتح نے سلطنت عثمانیہ نوں اک دنیا بھر وچ شاندار عظمت تے عزت عطا کیتی تے عثمانی پہلی بار اک بھرپور قوت دے طور اُتے ابھرے۔ فتح قسطنطنیہ دے بعد محمد ثانی نے اپنے لئی قیصر روم دا خطاب چنیا جدونکہ دنیا اج تک انہاں نوں محمد فاتح دے ناں توں جاندی اے۔

انہاں نے اناطولیہ تے یورپ وچ وی فتوحات حاصل کیتیاں تے بلقان نوں سلطنت عثمانیہ وچ شامل کیتا۔ انہاں دی فوج نے اٹلی اُتے وی حملے کیتے جنہاں وچ اوٹرانٹو فتح ہویا۔ پر ایہ قبضہ محمد دے انتقال دے باعث صرف اک سال جاری رہیا۔

محمد نوں محاصرہ بلغراد وچ شکست ہوئی۔ 3 مئی 1481ء نوں انہاں دا انتقال ہویا۔