[go: up one dir, main page]
Wikisłownik

koń

Podobna pisownia Podobna pisownia: Kon • kon • konn • kóń • kôň • kön • køn

koń (język polski)

edytuj
 
koń (1.1)
 
gimnastyka na koniu (1.2)
 
biały koń (1.3)
 
koń (1.4) na biegunach
wymowa:
​?/i, ​?/i, IPA: [kɔ̃ɲ], AS: [kõń], zjawiska fonetyczne: nazal.
​?/i
znaczenia:

rzeczownik, rodzaj męskozwierzęcy

(1.1) zool. zwierzę z gatunku Equus caballus L.[1], hodowane jako pociągowe lub do jazdy wierzchem; zob. też koń w Wikipedii
(1.2) sport. przyrząd gimnastyczny w formie skrzyni na czterech nogach
(1.3) szach. pot. skoczek szachowy; zob. też skoczek w Wikipedii
(1.4) dziecięca zabawka wyobrażająca konia (1.1)
(1.5) przen. grub. męski członek[2]
(1.6) przest. wojsk. koń (1.1) wraz z jeźdźcem, żołnierz konny
(1.7) daw. uczn. stud. gw. (Warszawa) ocena niedostateczna[3]
(1.8) daw. więz. przesyłka spuszczana na sznurze przez okno celi[4]

rzeczownik, rodzaj męskoosobowy

(2.1) pot. osoba spekulująca biletami
odmiana:
(1.1-6)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikkońkonie
dopełniaczkoniakoni
celownikkoniowikoniom
biernikkoniakonie
narzędnikkoniemkońmi
miejscownikkoniukoniach
wołaczkoniukonie
(2.1)
 
przypadekliczba pojedynczaliczba mnoga
mianownikkońkonie
dopełniaczkoniakoni
celownikkoniowikoniom
biernikkoniakoni
narzędnikkoniemkoniami
miejscownikkoniukoniach
wołaczkoniukonie
przykłady:
(1.1) Konie to najpiękniejsze zwierzęta na świecie!
(1.2) Nigdy nie umiałem skakać przez konia.
(1.3) Może pan zbić koniem białą wieżę.
(1.5) Przestań walić konia, ty zboczeńcu!
składnia:
kolokacje:
(1.1) dosiadać konia • jeździć na koniu • maść / umaszczenie konia (nie „kolor”) • ujeżdżać konia • siodłać konia • koń biały / siwy / kasztanowaty / gniady / kary / srokaty (pinto) / jabłkowity / bułany / cisawy / dereszowaty / myszaty / izabelowaty (palomino) / tarantowaty • koń pełnej krwi / czystej krwi / folblut / półkrwi • koń mechaniczny • koń parowy • koń pociągowy / zaprzęgowy / cugowy / dorożkarski • koń szalony / spłoszony • koń stoi / stępuje / kłusuje / galopuje / cwałuje / skacze • koń śląski
(1.2) skakać przez konia • koń z łękami • gimnastyka na koniu
(1.3) biały / czarny koń • ruszyć się koniem • zbić / pobić konia • zbić / pobić koniem
(1.4) koń na biegunach
synonimy:
(1.1) rumak; gw. kóń, konicek; pejor. muc, szkapa, szkapina, marcha, chabeta, bronowłok, wywłoka; gw. chmyz, harhar; żart. rosynant
(1.3) skoczek
(1.4) konik
(1.5) penis; wulg. kutas; slang. kapucyn
(2.1) konik
antonimy:
hiperonimy:
(1.1) zwierzę, zool. kopytowiec
(1.2) przyrząd
(1.3) figura szachowa, bierka
(1.4) zabawka
(1.5) narząd, organ płciowy
(1.6) żołnierz
(2.1) handlarz
hiponimy:
(1.1) bachmat, biegun, dzianet, kłusak, mierzyn, mierzynek, perszeron, podjezdek, stępak, wierzchowiec, woźnik; dyszlowy, licowy; arab, arabczyk, bedew, anglik, wielkopolanin, ślązak, ogier, wałach, klacz, źrebak, źrebiec, kuc, kucyk, fiord, jutland, lipicaner, wołoszyn, murakozi, clydesdale, comtois, cob, dales, freiberger, fryzyjczyk, highland, poitevin, shire, albino, falabella, lusitano, galiceno, murgese, peneia, tinker, wiatka, mustang, tarpan, maremmano, pinto, jaf, appaloosa, sanfratellano, nonius, aegidienberger
holonimy:
(1.1) koniowate
meronimy:
wyrazy pokrewne:
rzecz. koniuszy m, konnica ż, koniarz m, koniuch m, konny m, konina ż, koniowate nmos
zdrobn. konik m, koniczek m
przym. koński, konny, koniowaty
przysł. konno
związki frazeologiczne:
co koń wyskoczy • czarny koń • dzień konia • konia z rzędem • koń by się uśmiał • koń go zjadł • koń trojański • kopać się z koniem • na koń! • robić w konia • rozstawne konie • stary koń • szczęśliwy, jakby go kto na sto koni wsadził • trzepać konia / walić konia • zjeść konia z kopytami • znać się jak łyse konie • i w sto koni nie dogoni • na świętego Ludwika koń na grudzie utyka
zob. przysłowia o koniu
etymologia:
(1.1) ogólnosłowiańskie prasł. *konjь < dalsza etymologia niepewna: prasł. *kobnjь lub prasł. *komnjь lub prasł. *komonjь[5] • por. czes. kůň, ros. конь
uwagi:
(1.1) zobacz też: Indeks:Polski - Ssaki
  • zob. też koń w Wikicytatach
  • Forma celownika liczby pojedynczej „koniu” jest niepoprawna.
  • W narzędniku liczby mnogiej występuje oboczność związana ze ścieraniem się dwóch tendencji w odmianie; zalecana jest forma tradycyjna „końmi” w stosunku do zwierząt (np. „orać pole końmi”), a forma „koniami” wobec osób („obaj jesteśmy starymi koniami”)[6][7][8].
  • zob. też koń (ujednoznacznienie) w Wikipedii
tłumaczenia:
(1.3) zobacz listę tłumaczeń w haśle: skoczek
(1.5) zobacz listę tłumaczeń w haśle: penis
źródła:
  1. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać  Hasło „Equus caballus” w: Wikispecies – otwarty, wolny katalog gatunków, Wikimedia.
  2. ↑ Maciej Czeszewski, Słownik polszczyzny potocznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, ISBN 83-01-14631-1, ISBN 978-83-01-14631-3, s. 139.
  3. ↑ Jan Bystroń, Języki drugorzędne, „Poradnik Językowy” nr 7/1911, s. 103.
  4. ↑ Danuta Buttler, O wzajemnym oddziaływaniu terminologii i słownictwa technicznego. Determinologizacja wyrazów z leksyki specjalnej, „Poradnik Językowy” nr 3/1979, s. 131.
  5. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać  Porada „koń” w: Poradnia językowa PWN.
  6. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać  Porada „koniami czy końmi?” w: Poradnia językowa PWN.
  7. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać  Porada „Już koniami czy jeszcze końmi” w: Poradnia językowa PWN.
  8. ↑ Andrzej Markowski, Jak dobrze mówić i pisać po polsku, Warszawa 2000.
Źródło: „https://pl.wiktionary.org/w/index.php?title=koń&oldid=8321180”