Zygmunt Wenda

Zdzisław Zygmunt Wenda

pułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia	29 kwietnia 1896 Rzeszów, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	16 maja 1941 Budapeszt, Węgry
Przebieg służby
Lata służby	od 1914
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	1 Pułk Piechoty Legionów
Stanowiska	dowódca pułku piechoty
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa: kampania wrześniowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Zdzisław Zygmunt Wenda (ur. 29 kwietnia 1896 w Rzeszowie, zm. 16 maja 1941 w Budapeszcie) – członek POW, znany polityk OZN, pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, poseł na Sejm V kadencji w II RP (wicemarszałek Sejmu), Szef Wydziału Opieki Komendy Naczelnej Związku Legionistów Polskich od 1936 roku^[1], kawaler Orderu Virtuti Militari.

W 1912 r. wstąpił do Związku Strzeleckiego, następnie w latach 1914–1917 służył w Legionach Polskich i Polskiej Organizacji Wojskowej^[2]. Był oficerem 1 pułku piechoty. W 1918 rozbrajał wojska niemieckie w Lublinie. W 1920 odznaczony Orderem Virtuti Militari za walki w Białymstoku.

10 lipca 1922 został zatwierdzony na stanowisku pełniącego obowiązki dowódcy batalionu sztabowego 1 pułku piechoty Legionów w Wilnie^[3][4]. W 1924, likwidacji baonu sztabowego, został wyznaczony na stanowisko kwatermistrza^[5][6]. W grudniu 1925 został przesunięty na stanowisko dowódcy I batalionu^[7]. Z dniem 8 października 1926 został przydzielony do składu osobowego Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych na stanowisko adiutanta przybocznego^[8]. Z dniem 2 listopada 1927 został przeniesiony z GISZ do 1 pp Leg. z równoczesnym powołaniem do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze hospitanta kursu 1927/29^[9]. Z dniem 5 października 1929, po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera dyplomowanego, został przeniesiony do 1 pp Leg. na stanowisko zastępcy dowódcy pułku^[10]. Od 1930 pełnił obowiązki dowódcy pułku, a w marcu 1932 został zatwierdzony na tym stanowisku^[11]. W kwietniu 1934 został przeniesiony do Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych na stanowisko oficera do zleceń^[12].

W 1937 został szefem sztabu OZN (jako następca ppłk. Kowalewskiego)^[13] i faktycznie kierował tą organizacją; wprowadził do polityki tej organizacji metody rozkazodawstwa wojskowego. Przez Władysława Pobóg-Malinowskiego oceniany jako „podpułkownik o ambicjach generała, ale polityk domorosły i bardzo niezgrabny”^[14]. W listopadzie 1938 r. został posłem tej partii na Sejm V kadencji z okręgu wyborczego nr 24, obejmującego powiaty kielecki i włoszczowski^[2]. Na pierwszym posiedzeniu wybrano go wicemarszałkiem izby. Pozostawał wówczas w stanie nieczynnym^[15]. 3 grudnia 1938 r. w Sejmie ostro zaatakował jego zdaniem zbyt ostrożną politykę gospodarczą Eugeniusza Kwiatkowskiego, opowiadając się za szerokim programem inwestycyjnym. Został jednak zmuszony do wycofania się ze swych tez, co osłabiło jego prestiż^[16]

Był prezesem Związku Wojskowych Klubów Sportowych i wiceprezesem Związku Rewizyjnego Spółdzielni Wojskowych. Wchodził w skład Komendy Naczelnej Związku Legionistów Polskich^[2].

W kampanii wrześniowej 1939 otrzymał przydział mobilizacyjny do Naczelnego Dowództwa w charakterze oficera do zleceń Naczelnego Wodza. Między innymi w nocy z 6 na 7 września wyjechał z Warszawy z rozkazami dla gen. bryg. Skwarczyńskiego^[17]. Z Kwaterą Główną Naczelnego Wodza ewakuował się na Węgry, gdzie zmarł wiosną 1941.

• chorąży – 2 lipca 1915^[18]
• podporucznik – 1 listopada 1916^[18]
• porucznik
• kapitan
• major – zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 (w 1924 zajmował 297. lokatę w korpusie oficerów piechoty)
• podpułkownik – 23 stycznia 1928 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928 i 71. lokatą w korpusie oficerów piechoty
• pułkownik – 26 stycznia 1935 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 i 4. lokatą w korpusie oficerów piechoty

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)^[19]
• Krzyż Niepodległości (4 lutego 1932)^[20]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)^[21]
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 18 marca 1932^[22], 18 lutego 1939^[23])
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[24]
• Order Krzyża Orła III klasy (Estonia, 1933)^[25]
• Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej (Francja)
• Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa)^[26]

• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych z lat 1920–1937. [dostęp 2016-03-17].
• Stanley S. Seidner, The Camp of National Unity: An Experiment in Domestic Consolidation, The Polish Review vol. xx, nos. 2–3, 1975, pp. 231–236.
• Marian Porwit, Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku. Odwrót i kontrofensywa, tom II, Wydawnictwo „Czytelnik”, Warszawa 1983, wyd. II, ISBN 83-07-00645-7.
• Władysław Pobóg-Malinowski: Najnowsza historia polityczna Polski. T. 2, Okres 1914–1939, vol. 2. Gdańsk: Graf, 1990, s. 804–805. ISBN 83-85130-29-2.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.