Teofil Wolicki

Sukcesja apostolska
Data konsekracji	15 maja 1829
Konsekrator	Marcin Siemieński

Teofil Wolicki
	Prymas Polski
Data i miejsce urodzenia	20 października 1768 ; Godziętowy
Data i miejsce śmierci	21 grudnia 1829 ; Poznań
	Arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański
Okres sprawowania	1828–1829
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	1792
Sakra biskupia	15 maja 1829
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Epitafium Teofila Wolickiego w katedrze poznańskiej

Teofil Wolicki (ur. 20 października 1768 w Godziętowach^[1]^[2] k. Doruchowa, zm. 21 grudnia 1829 w Poznaniu) – polski duchowny rzymskokatolicki, arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański oraz prymas Polski w latach 1828–1829.

Życiorys

Jego rodzicami byli ziemianin Ignacy Wolicki i Józefa (Barbara) z domu Wesiołowska. Ukończył seminarium księży misjonarzy w Warszawie, przyjmując święcenia kapłańskie. Następnie studiował prawo i teologię w Akademii Wileńskiej i w Rzymie.

Po powrocie do kraju pracował w kancelarii koronnej i bibliotece Stanisława Augusta Poniatowskiego pod kierownictwem bp. Jana Chrzciciela Albertrandiego. W 1792 został proboszczem w Barcicach. W 1794 Ignacy Raczyński, który właśnie został biskupem poznańskim, mianował go swoim audytorem nadwornym, nadając mu prepozyturę kolegiaty w Środzie Wielkopolskiej. Raczyński wyjednał mu także prowizję papieską z datą 2 sierpnia 1794 na kanonię poznańską przypisaną do Rogoźna, na której został instalowany 1 grudnia 1794. 25 października 1795 objął w zarząd parafię rzymskokatolicką św. Marcina w Dusznikach (Wielkopolska) jako trzecie beneficjum (wcześniej otrzymał prebendy w Środzie i Rogoźnie). Funkcję proboszcza w Dusznikach pełnił do 1829. 29 lipca 1805 Wolicki obronił doktorat obojga praw na Akademii Krakowskiej. 16 czerwca tego samego roku został archidiakonem poznańskim, a w 1807 prepozytem kapituły gnieźnieńskiej. Pozostając głównym doradcą biskupów Ignacego Raczyńskiego i Tymoteusza Gorzeńskiego, napisał kilka dzieł teologicznych i pasterskich.

W 1812 przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego^[3]. Gdy powstało Wielkie Księstwo Poznańskie, począwszy od 1816 był radcą w Rejencji Poznańskiej^{[potrzebny przypis]}. Deputowany na Sejm Księstwa Warszawskiego z okręgu powiatu poznańskiego i śremskiego departamentu poznańskiego w latach 1809, 1811, 1812^[4], członek korespondent Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie w 1829^[5].

Gdy zmarł abp Gorzeński, kapituły wybrały go w 1825 na wikariusza kapitulnego, co wiązało się z funkcją zarządcy archidiecezji aż do swego wyniesienia na arcybiskupa. Jako zarządca troszczył się o szkoły parafialne, był również inicjatorem budowy nowego mauzoleum pierwszych władców Polski w katedrze poznańskiej. W 1828 został wybrany arcybiskupem. Wybór ten jeszcze w tym samym roku zatwierdził papież.

Zmarł po chorobie w 1829. Pochowano go w krypcie pod kaplicą Szołdrskich w katedrze poznańskiej, zaś upamiętnił go pomnikiem w katedrze jego świecki współpracownik hr. Edward Raczyński.

Odznaczenia

W 1823 został odznaczony Orderem Świętego Stanisława II klasy^[6], a w 1819 pruskim Orderem Orła Czerwonego III klasy^[7].

Przypisy

↑ K. Śmigiel: Słownik biograficzny arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski. Poznań: WBP, 2002, s. 298.
↑ Teofil Wolicki. catholic-hierarchy.org. [dostęp 2017-10-20]. (ang.).
↑ „Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego”. Nr 1, s. 4, 1812.
↑ A. Biernat, I. Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 462–470.
↑ Lista imienna członków Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie w styczniu 1829 roku, [Warszawa], [1829], s. 13.
↑ S. Łoza. Kawalerowie orderu św. Stanisława (1.XII.1815 – 29.IX.1830), cz. 11 (Turski-Żymirski). „Miesięcznik Heraldyczny”. R. XI. Nr 11/1932. s. 203–205.
↑ Handbuch über den Königlich Preußischen Hof und Staat für das Jahr 1821. Berlin: 1821, s. 48

Linki zewnętrzne

Nota biograficzna Teofila Wolickiego na stronie archidiecezji gnieźnieńskiej (arch.). [dostęp 2024-02-01].
Teofil Wolicki [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2012-01-21] (ang.).
Publikacje Teofila Wolickiego w bibliotece Polona. [dostęp 2021-09-17].

[1] K. Śmigiel: Słownik biograficzny arcybiskupów gnieźnieńskich i prymasów Polski. Poznań: WBP, 2002, s. 298.

[2] Teofil Wolicki. catholic-hierarchy.org. [dostęp 2017-10-20]. (ang.).

[3] „Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego”. Nr 1, s. 4, 1812.

[4] A. Biernat, I. Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 462–470.

[5] Lista imienna członków Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk w Warszawie w styczniu 1829 roku, [Warszawa], [1829], s. 13.

[6] S. Łoza. Kawalerowie orderu św. Stanisława (1.XII.1815 – 29.IX.1830), cz. 11 (Turski-Żymirski). „Miesięcznik Heraldyczny”. R. XI. Nr 11/1932. s. 203–205.

[7] Handbuch über den Königlich Preußischen Hof und Staat für das Jahr 1821. Berlin: 1821, s. 48

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Biskupi misyjni	Jordan (968–982/984) Unger (982/992–1000)
Biskupi diecezjalni	Unger (1000–1012) Roman (1012?–1030) Ederam (ok. 1030?–przed 1049) Franko (1075?–po 1085) Eckhard (1097/1102–1103?) Paweł I (ok. 1103?–po 1113) Goswin (?–?) Bogufał I (?–1146) Pean (1146–1152) Stefan (1152–1159) Bernard (1159–1164) Radwan (1164–1172) Cherubin (1172–1180) Arnold (ok. 1180–1186) Piotr Łabędź (1186–przed 1191) Benedykt (?–?) Mrokota (?–1196) Arnold (1196/1201–1211) Paweł II (1211–1242) Bogufał II (1242–1253) Piotr I (1253–1254) Bogufał III z Czerlina (1254–1264) Falenta (1265–1267) Mikołaj (1267–1278) Jan Wyszkowic (1278–1286) Jan Gerbicz (1286–1297) Andrzej Zaremba (1297–1317) Domarad Grzymała (1318–1324) Jan Doliwa (1325–1335) Jan Łodzia (1335–1346) Andrzej z Wiślicy (1347–1348) Wojciech Pałuka (1348–1355) Jan z Lutogniewa (1356–1374) Mikołaj z Kórnika (1375–1382) Jan Kropidło (1382–1384) Dobrogost z Nowego Dworu (1384–1394) Jan (1394–1395) Mikołaj Kurowski (1395–1399) Wojciech Jastrzębiec (1399–1412) Piotr Wysz (1412–1414) Andrzej Łaskarz (1414–1426) Mirosław Brudzewski (1426–1427) Stanisław Ciołek (1428–1437) Andrzej Bniński (1438–1479) Uriel Górka (1479–1498) Jan Lubrański (1498–1520) Piotr Tomicki (1520–1525) Jan Latalski (1525–1536) Jan z Książąt Litewskich (1536–1538) Stanisław Oleśnicki (1538–1539) Sebastian Branicki (1539–1544) Paweł Dunin Wolski (1544–1546) Benedykt Izdbieński (1546–1553) Andrzej Czarnkowski (1553–1562) Adam Konarski (1562–1574) Łukasz Kościelecki (1577–1597) Jan Tarnowski (1598–1600) Wawrzyniec Goślicki (1601–1607) Andrzej Opaliński (1607–1623) Jan Wężyk (1624–1627) Maciej Łubieński (1627–1631) Adam Nowodworski (1631–1634) Henryk Firlej (1635) Andrzej Szołdrski (1636–1650) Kazimierz Florian Czartoryski (1650–1655) Wojciech Tolibowski (1655–1663) Stefan Wierzbowski (1664–1687) Stanisław Jan Witwicki (1688–1698) Mikołaj Stanisław Święcicki (1699–1707) Michał Bartłomiej Tarło (1710–1715) Krzysztof Antoni Szembek (1716–1719) Piotr Franciszek Tarło (1721–1722) Jan Joachim Tarło (1722–1732) Stanisław Józef Hozjusz (1733–1738) Teodor Kazimierz Czartoryski (1739–1768) Andrzej Stanisław Młodziejowski (1768–1780) Antoni Onufry Okęcki (1780–1793) Ignacy Antoni Raczyński (1794–1806) Tymoteusz Gorzeński (1809–1825) Teofil Wolicki (1828–1829) Marcin Dunin (1831–1842) Leon Przyłuski (1845–1865) Mieczysław Ledóchowski (1866–1886) Julius Dinder (1886–1890) Florian Stablewski (1891–1906) Edward Likowski (1914–1915) Edmund Dalbor (1915–1926) August Hlond (1926–1946) Walenty Dymek (1946–1956) Antoni Baraniak (1957–1977) Jerzy Stroba (1978–1996) Juliusz Paetz (1996–2002) Stanisław Gądecki (od 2002)
Biskupi pomocniczy	Wit (1260–1263) Stefan ze Lwowa (1382–1384) Jan (1386–1404) Mikołaj (?–1397) Marek (1414–1424) Jan (1420–1439) Bernard (1449–1453) Mikołaj (1455–1463) Wincenty Wierzbięta (1469–1494) Wojciech z Bydgoszczy (1494–1506) Wojciech z Sochaczewa (1506–1529) Adrian Żakowski (1531–1539) Jakub Dziaduski (1540–1568) Stanisław Szedziński (1586–1604) Jan Węgorzewski (1573–1586) Jakub Brzeźnicki (1586–1604) Andrzej Rychlicki (1607–1616) Kasper Hap (1618–1619) Jan Trach Gniński (1619–1625) Jan Baykowski (1626–1650) Jan Branecki (1651–1655) Wojciech Grabowski (1656–1659) Maciej Marian Kurski (1661–1681) Kazimierz Jan z Bnina Opaliński (1680–1681 koadiutor) Hieronim Wierzbowski (1682–1712) Piotr Franciszek Tarło (1713–1717) Bernard Gozdzki (1722–1725) Karol Samuel Poniński (1725–1727) Baltazar Wilksycki (1728–1729) Franciszek Kaznowski (1729–1732) Adam Stanisław Grabowski (1733–1736) Józef Tadeusz Kierski (1736–1768) Józef Pawłowski (1748–1759) Władysław Klemens Walknowski (1768–1779) Ludwik Józef de Mathy (1779–1802) Franciszek Ksawery Rydzyński (1781–1795) Jan Chrzciciel Albertrandi (1796–1798) Stanisław Żarnowiecki (1805–1808) Józef Chełkowski (1833–1837) Jan Kanty Dąbrowski (1843–1853) Franciszek Stefanowicz (1855–1871) Jan Chryzostom Janiszewski (1871–1891) Edward Likowski (1887–1914) Paweł Jedzink (1915–1918) Stanisław Kostka Łukomski (1920–1926) Karol Radoński (1927–1929) Walenty Dymek (1929–1946) Franciszek Jedwabski (1947–1975) Tadeusz Etter (1959–1984) Marian Przykucki (1974–1981) Stanisław Napierała (1980–1992) Zdzisław Fortuniak (1982–2014) Marek Jędraszewski (1997–2012) Grzegorz Balcerek (od 1999) Damian Bryl (2013–2021) Szymon Stułkowski (2019–2022) Jan Glapiak (od 2021)

Prymasi Polski	Mikołaj Trąba (1417–1422) Wojciech Jastrzębiec (1423–1436) Wincenty Kot (1436–1448) Władysław Oporowski (1449–1453) Jan Sprowski (1453–1464) Jan Gruszczyński (1464–1473) Jakub z Sienna (1474–1480) Zbigniew Oleśnicki (1481–1493) Fryderyk Jagiellończyk (1493–1503) Andrzej Boryszewski (1503–1510) Jan Łaski (1510–1531) Maciej Drzewicki (1531–1535) Andrzej Krzycki (1535–1537) Jan Latalski (1537–1540) Piotr Gamrat (1541–1545) Mikołaj Dzierzgowski (1545–1559) Jan Przerębski (1559–1562) Jakub Uchański (1562–1581) Stanisław Karnkowski (1581–1603) Jan Tarnowski (1603–1605) Bernard Maciejowski (1605–1608) Wojciech Baranowski (1608–1615) Wawrzyniec Gembicki (1616–1624) Henryk Firlej (1624–1626) Jan Wężyk (1627–1638) Jan Lipski (1638–1641) Maciej Łubieński (1641–1652) Andrzej Leszczyński (1653–1658) Wacław Leszczyński (1659–1666) Mikołaj Jan Prażmowski (1666–1673) Kazimierz Florian Czartoryski (1673–1674) Andrzej Olszowski (1674–1677) Jan Stefan Wydżga (1677–1685) Michał Stefan Radziejowski (1687–1705) Stanisław Szembek (1706–1721) Teodor Potocki (1723–1738) Krzysztof Antoni Szembek (1739–1748) Adam Ignacy Komorowski (1749–1759) Władysław Aleksander Łubieński (1759–1767) Gabriel Podoski (1767–1777) Antoni Kazimierz Ostrowski (1777–1784) Michał Jerzy Poniatowski (1785–1794) Ignacy Krasicki (1795–1801) Ignacy Antoni Raczyński (1807–1818) Tymoteusz Gorzeński (1821–1825) Teofil Wolicki (1828–1829) Marcin Dunin (1831–1842) Leon Przyłuski (1845–1865) Mieczysław Ledóchowski (1866–1886) Juliusz Józef Dinder (1886–1890) Florian Stablewski (1891–1906) Edward Likowski (1914–1915) Edmund Dalbor (1915–1926) August Hlond (1926–1948) Stefan Wyszyński (1948–1981) Józef Glemp (1981–2009) Henryk Muszyński (2009–2010) Józef Kowalczyk (2010–2014) Wojciech Polak (od 2014)
Prymasi Królestwa Polskiego	Franciszek Skarbek-Malczewski (1818–1819) Szczepan Hołowczyc (1819–1822) Wojciech Józef Skarszewski (1824–1827) Jan Paweł Woronicz (1828–1829) Aleksander Kakowski (1925–1938)
Prymasi Galicji i Lodomerii	Andrzej Alojzy Ankwicz (1815–1833) Franz Xavier Luschin (1834–1835) Franciszek de Paula Pisztek (1835–1846) Michał Lewicki (1848–1858)