Han Huidi

Han Huidi
Imię chińskie osobiste
Hanyu pinyin	Ying
Imię chińskie świątynne
Pismo tradycyjne	漢惠帝
Hanyu pinyin	Han Huidi
Nazwisko rodowe chińskie
Hanyu pinyin	Liu
	Cesarz Chin
Okres	od 195 p.n.e.; do 188 p.n.e.
Poprzednik	Han Gaozu
Następca	Liu Gong
	Dane biograficzne
Dynastia	Han
Data urodzenia	210 p.n.e.
Data śmierci	188 p.n.e.
Ojciec	Han Gaozu
Matka	Lü Zhi
Rodzeństwo	księżniczka Yuan
Żona	Zhang Yan
Dzieci	Liu Gong; Liu Hong

Liu Ying (chiń. 劉盈; pinyin Liú Yíng), Cesarz Hui z dynastii Han (chiń. 漢惠帝; pinyin Hàn Hùidì, ur. 210 p.n.e., zm. 188 p.n.e.) – drugi władca dynastii Han, najstarszy syn cesarza Gao i cesarzowej Lü Zhi.

Jako najstarszy syn cesarza Gao, został ustanowiony następcą tronu w 205 r.p.n.e. i choć jego ojciec miał preferować młodszego syna, Liu Ruiyi, jednak nie dokonał zmiany przed śmiercią w 195 r.p.n.e. Piętnastoletni Liu Ying wstąpił na tron jako cesarz Hui, aczkolwiek dopiero cztery lata później odbył ceremonię oficjalnego wstąpienia w wiek męski. Miał być zdominowany przez matkę, ambitną i okrutną cesarzową-wdowę Lü, która by zabezpieczyć jego panowanie (i swoje wpływy), miała zamordować zarówno Liu Ruyi, jak i trzech innych synów cesarza Gao^[1]. Zastraszony pokazem okrucieństwa, jaki dała mu matka podczas egzekucji konkubiny ojca, damy Qi (matki Liu Ruyi), miał odsunąć się od rządzenia, pogrążając w rozpuście i alkoholizmie^[2].

Najważniejszymi wydarzeniami jego panowania było ustanowienie kultu jego ojca, cesarskiego przodka i budowa wielu świątyń ku jego czci, dla umocnienia prestiżu panującej dynastii, oraz budowa murów miejskich Chang’anu^[1]. Przebudowany Chang’an był w całości otoczony murami (poprzednio jedynie pałace miały mury obronne) i choć nie miał zalecanego kształtu kwadratu, liczba bram, rozmieszczenie głównych świątyń i przebieg głównych ulic były dostosowane do kosmologicznych zaleceń zawartych w księdze Kao gong ji^[3]. Innymi posunięciami była rozbudowa państwowych spichrzów i złagodzenie prawa, w szczególności odwołanie zakazu z czasów dynastii Qin posiadania niektórych rodzajów ksiąg^[4].

W polityce zagranicznej dwór Han pozostawał stosunkowo bierny, uznając niezależność królestwa Donghai (w dzisiejszej prowincji Fujian) i królestwa Nanyue (przyjmując dary od jego króla Zhao Tuo w 192 r.p.n.e.). Wydał też jedną z księżniczek za władcę Xiongnu, by podtrzymać pokojowe relacje^[4].

Nie posiadał dzieci z żoną-cesarzową Zhang Yan, i gdy w 188 r.p.n.e. zmarł z przyczyn naturalnych w wieku zaledwie 23 lat, na tron wstąpili kolejno jego dwaj synowie z pomniejszych konkubin. Obaj byli dziećmi, a realną władzę sprawowała cesarzowa-wdowa Lü Zhi^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b Twitchett D. C. i Loewe M., ss. 130–131
↑ Zang Jian: Zhang Yan, Empress of Emperor Hui. W: Lily Xiaohong Lee, A.D. Stefanowska: Biographical Dictionary of Chinese Women: Antiquity Through Sui, 1600 B.C.E.-618 C.E. Armonk, N.Y: M.E. Sharpe, 2007, s. 242, seria: University of Hong Kong Libraries publications. ISBN 978-0-7656-1750-7. (ang.).
↑ Mark Edward Lewis: The Early Chinese Empires Qin and Han. Cambridge (Mass.): Harvard University Press, 2007, s. 93. ISBN 978-0-674-02477-9.
↑ ^a ^b ^c Twitchett D. C. i Loewe M., s. 135

Bibliografia

Denis Crispin Twitchett, Michael Loewe: Cambridge History of China. The Ch'in and Han Empires, 221 B. C.-A. D. 220. Cambridge: Cambridge University Press, 1986. ISBN 0-521-24327-0.

[CHC131-1] Twitchett D. C. i Loewe M., ss. 130–131

[zang-2] Zang Jian: Zhang Yan, Empress of Emperor Hui. W: Lily Xiaohong Lee, A.D. Stefanowska: Biographical Dictionary of Chinese Women: Antiquity Through Sui, 1600 B.C.E.-618 C.E. Armonk, N.Y: M.E. Sharpe, 2007, s. 242, seria: University of Hong Kong Libraries publications. ISBN 978-0-7656-1750-7. (ang.).

[lewis-3] Mark Edward Lewis: The Early Chinese Empires Qin and Han. Cambridge (Mass.): Harvard University Press, 2007, s. 93. ISBN 978-0-674-02477-9.

[CHC135-4] Twitchett D. C. i Loewe M., s. 135

[1]

[2]

[3]

[4]

Cesarze	Gaozu Hui Qianshao Houshao Wen Jing Wu Zhao Liu He Xuan Yuan Cheng Ai Ping Ruzi Ying Wang Mang (dynastia Xin) Gengshi Guangwu Ming Zhang He Shang An Liu Yi Shun Chong Zhi Huan Ling Liu Bian Xian
Cesarzowe wdowy - regentki	Lü Zhi Dou Shangguan Wang Zhengjun Zhang Deng Sui Yan Ji Liang Na Dou Miao He
Ważniejsze wydarzenia	Bitwa pod Gaixia Heqin Rebelia Siedmiu Królestw Wojny z Xiongnu Uzurpacja Wang Manga Powstanie Czerwonych Brwi Restauracja dynastii Han Rebelia sióstr Trưng Represje konfucjanistów Powstanie Żółtych Turbanów Powstanie Pięciu Miar Ryżu Upadek dynastii Han
Mężowie stanu	Xiao He Cao Shen Huo Guang Kuang Heng Dou Xian Liang Ji Chen Fan Dou Wu Cao Jie Zhang Rang He Jin Zhuge Liang
Generałowie	Han Xin Wei Qing Huo Qubing Zhang Qian Li Guang Li Guangli Wu Han Ma Yuan Ban Chao Zhang Huan Sun Jian Guan Yu
Buntownicy i uzurpatorzy	Ying Bu Liu Pi Liu Ju Fan Chong Liu Yan Gongsun Shu Zhang Jiao Zhang Lu
Konfucjaniści	Lu Jia Jia Yi Dong Zhongshu Kong Anguo Yang Xiong Liu Xin Huan Tan Wang Chong Wang Fu Ma Rong Zheng Xuan Xun Yue
Pisarze i historycy	Mei Sheng Sima Xiangru Sima Tan Sima Qian Liu Xiang Ban Biao Ban Gu Ban Zhao Cai Yong Wang Can Cao Zhi
Uczeni, lekarze, wynalazcy	Luoxia Hong Cai Lun Zhang Heng Hua Tuo Zhang Zhongjing
Watażkowie okresu upadku dynastii Han	Dong Zhuo Yuan Shu Yuan Shao Cao Cao Gongsun Du Gongsun Kang Liu Biao Liu Zhang Sun Ce Sun Quan Shi Xie Liu Bei
Religia	Teoria pięciu żywiołów Teksty apokryficzne Droga Niebiańskich Mistrzów Zhang Daoling An Shigao Lokakszema
Kultura i sztuka	Szkoła Huang-Lao Poezja fu Izba Muzyki Rytuały Zhou Erya Wewnętrzny kanon Żółtego Cesarza Huainanzi Zapiski historyka Księga Hanów Objaśnienie znaków prostych i złożonych Dziewięć rozdziałów o sztuce matematyki Księga Późniejszych Hanów Uniwersytet Cesarski Mawangdui Lecący koń z Gansu

Zachodnia Dynastia Han 206 p.n.e. – 9 n.e.	Han Gaozu (206–195 p.n.e.) Han Huidi (194–188 p.n.e.) Shaodi (Shaodi Gong) (188–184 p.n.e.) Shaodi (Shaodi Hong) (184–180 p.n.e.) Han Wendi (179–157 p.n.e.) Han Jingdi (156–141 p.n.e.) Han Wudi (140–87 p.n.e.) Han Zhaodi (86–74 p.n.e.) Książę Changyi (74 p.n.e.) Han Xuandi (73–49 p.n.e.) Han Yuandi (48–33 p.n.e.) Han Chengdi (33–7 p.n.e.) Han Aidi (6–1 p.n.e.) Han Pingdi (1 p.n.e.–5) Ruzi Ying (6–8)
Dynastia Xin (9–23 n.e.)	Wang Mang (王莽) (9–23)
Kontynuacja Dynastii Han	Geng Shi Di (23–25)
Wschodnia Dynastia Han 25–220	Han Guangwudi (25–57) Mingdi (58–75) Han Zhangdi (77–88) Han Hedi (88–105) Han Shangdi (106) Han Andi (106–125) Shao Di, Markiz Beixiang (125) Han Shundi (125–144) Han Chongdi (144–145) Han Zhidi (145–146) Han Huandi (146–168) Han Lingdi (168–189) Shao Di, Hongnong Wang (189) Han Xiandi (189–220)