Franco Zeffirelli

Franco Zeffirelli
	; Franco Zeffirelli (1972)
Prawdziwe imię i nazwisko	Gianfranco Corsi
Data i miejsce urodzenia	12 lutego 1923 ; Florencja
Data i miejsce śmierci	15 czerwca 2019 ; Rzym
Zawód	reżyser, scenograf, projektant kostiumów, producent filmowy, aktor
Lata aktywności	1957–2018
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Franco Zeffirelli [ˈ f r a ŋ k o dz e ff i ˈ r ɛ ll i ], właśc. Gian Franco Corsi Zeffirelli^[1] (ur. 12 lutego 1923^[2] we Florencji^[3], zm. 15 czerwca 2019 w Rzymie^[4]) – włoski reżyser filmowy, teatralny i operowy, a także scenograf, projektant kostiumów, producent i aktor filmowy, teatralny i telewizyjny. Laureat nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej za najlepszą scenografię za film Traviata (1984).

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się we Florencji jako syn Alaide Garosi, projektantki mody, i Ottorino Corsiego^[5], handlarza wełny i jedwabiu. Po śmierci matki w 1929, został umieszczony pod opieką angielskiej guwernantki, która uczyła go języka angielskiego i literatury angielskiej^[6].

W 1941 ukończył Akademię Sztuk Pięknych (Accademia di Belle Arti Firenze) we Florencji. Następnie studiował sztukę i architekturę na Uniwersytecie Florenckim. Po wybuchu II wojny światowej, walczył jako partyzant, zanim spotkał się z brytyjskimi żołnierzami z 1. batalionu Scots Guards i stał się ich tłumaczem. Po wojnie kontynuował studia na Uniwersytecie we Florencji, ale kiedy zobaczył Henryka V (1944) Laurence’a Oliviera, zwrócił swoją uwagę w stronę teatru.

Kariera

W roku 1947 przyłączył się do trupy teatralnej Morelli-Stoppa, kierowanej przez Luchino Viscontiego, potem pracował jako jego asystent. Karierę filmową rozpoczął jako aktor rolą Filippo Carrone w dramacie Posłanka Angelina (L’Onorevole Angelina, 1947) Luigiego Zampy.

Był scenografem i asystentem reżysera m.in. takich przedstawień jak: Tramwaj zwany pożądaniem Tennessee Williamssa (1948), Troilus i Kressyda Williama Szekspira (1949), Trzy siostry Antona Czechowa (1951).

Debiutował jako reżyser teatralny w roku 1950 spektaklem Lulù Carla Bertolazziego, następnie reżyserował opery i przedstawienia teatralne wystawiane w Londynie, Mediolanie i Nowym Jorku.

Po raz pierwszy reżyserował na dużym ekranie Poskromienie złośnicy Szekspira (1967) z Elizabeth Taylor i Richardem Burtonem. Rok później zrealizował film Romeo i Julia według sztuki Szekspira (1968), który przyniósł mu nominację do nagrody Oscara za reżyserię.

Kolejne jego filmy to m.in.: Brat Słońce, siostra Księżyc (1972) o świętym Franciszku z Asyżu, Jezus z Nazaretu (1977) i Hamlet (1990) z Melem Gibsonem w roli tytułowej.

W 1999 roku Franco Zeffirelli otrzymał Kryształowy Globus na Festiwalu Filmowym w Karlowych Warach za wybitny wkład w światową kinematografię^[7].

W listopadzie 2004 otrzymał honorowy brytyjski tytuł szlachecki^[8].

Życie prywatne

Był daleko spokrewniony z Leonardem da Vinci (przez potomków przyrodniego rodzeństwa malarza)^[9]^[10].

W 1996 dokonał publicznego coming outu i otwarcie przyznał się do swojej orientacji homoseksualnej^[11]^[12]. Wyjaśnił, że zaczął postrzegać swój homoseksualizm, kiedy miał 14 lub 15 lat. Swoje pierwsze homoseksualne doświadczenie z młodym wiejskim chłopcem Vierim podczas wojny, kiedy przebywał z partyzantami w lasach Florencji, opisał w wywiadzie dla tygodnika „Libero”. W 2007 ujawnił, że przeżył wielką miłość z Luchino Viscontim, o czym napisał także w swojej „Autobiografíi”^[13].

Reżyser Bruce Robinson twierdził, że podczas kręcenia Romea i Julii (1968), gdzie wówczas on grał rolę Benvolia, doświadczył niechcianych zalotów przez Zeffirellego. Robinson wyjaśniał także, że postać lubieżnego Wujka Monty’ego (w tej roli Richard Griffiths) w swoim filmie Withnail i ja (Withnail & I, 1987) oparł na osobie Zeffirellego^[14]^[15]^[16]. Z kolei w 2018 aktor Johnathon Schaech twierdził, że Zeffirelli dokonał na nim napaści seksualnej podczas kręcenia Rozterek serca (Storia di una capinera, 1993)^[17]. Syn Zeffirelliego, Giuseppe „Pippo”, adoptowany przez filmowca jako dorosły, wydał wówczas oświadczenie zaprzeczające zarzutom^[18]^[19]

Franco Zeffirelli został członkiem włoskiego senatu od 1996 reprezentującym prawicową partię Forza Italia. Sprzeciwiał się również istnieniu Ministerstwa Kultury, jako reliktu epoki totalitaryzmu.

Śmierć

Zmarł 15 czerwca 2019 w Rzymie w wieku 96 lat^[20].

Filmografia

Rok	Tytuł
1957	Camping
1964	Maria Callas w Covent Garden (Maria Callas at Covent Garden; film dokumentalny)
1965	Cyganeria (La Bohème) – scenografia
1966	Per Firenze (film dokumentalny TV)
1967	Poskromienie złośnicy (The Taming of the Shrew)
1968	Romeo i Julia (Romeo and Juliet)
1972	Brat Słońce, siostra Księżyc (Fratello sole, sorella luna)
1977	Jezus z Nazaretu (Jesus of Nazareth)
1979	Mistrz (The Champ)
1981	Niekończąca się miłość (Endless Love)
1982	Pajace (Pagliacci, TV)
	La Traviata
	Rycerskość wieśniacza (Cavalleria rusticana, TV)
1986	Otello
1988	Młody Toscanini (Il giovane Toscanini)
1989	12 registi per 12 città
1990	Hamlet
1991	The King of Ads – „Annabella Pavia commercial” (film dokumentalny)
1992	Don Carlo (TV)
1993	Rozterki serca (Storia di una capinera)
1996	Jane Eyre
1999	Herbatka z Mussolinim (Tea with Mussolini)
2002	Wieczna Callas (Callas Forever)
2009	Omaggio a Roma (film krótkometrażowy)

Przypisy

↑ Franco Zeffirelli. MYmovies. [dostęp 2016-07-29]. (wł.).
↑ Franco Zeffirelli. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
↑ Franco Zeffirelli – Regizor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-07-30]. (rum.).
↑ È morto Franco Zeffirelli, addio al Maestro. La Nazione. [dostęp 2019-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-15)]. (wł.).
↑ Ottorino Corsi (deceased) – Genealogy. Geni. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
↑ #BornThisDay: Director, Franco Zeffirelli. World of Wonder. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
↑ A brief Festival history. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).
↑ UK honour for director Zeffirelli. BBC. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).
↑ Legenda włoskiego kina potomkiem Leonarda da Vinci [online], TVN24.pl [dostęp 2016-05-06] .
↑ Scoperti 35 discendenti di Leonardo da Vinci: c'è anche Zeffirelli. gds.it. [dostęp 2016-07-30]. (wł.).
↑ Zeffirelli, Franco (b. 1923). Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender, and Queer. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).
↑ Zeffirelli tells all about priest’s sexual assault. The Guardian. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
↑ Franco Zeffirelli narra su primera experiencia homosexual. Elmundo. [dostęp 2016-07-30]. (hiszp.).
↑ Romeo and Juliet review – Zeffirelli’s honey-drenched Shakespeare. The Guardian. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
↑ Withnail & I. TCM.com. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
↑ Will Self Meets Withnail And I DIrector Bruce Robinson. „Esquire”. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).
↑ Johnathon Schaech: Actor Johnathon Schaech: I Was Molested by Director Franco Zeffirelli. „People”, 11 stycznia 2018. [dostęp 2021-07-14]. (ang.).
↑ Director Franco Zeffirelli, 94, accused of molesting actor in 1992; son denies it. AP/„USA Today”, 11 stycznia 2018. [dostęp 2021-07-15]. (ang.).
↑ Rebecca Keegan: The Dark Side of Franco Zeffirelli: Abuse Accusers Speak Out Upon the Famed Director's Death. „The Hollywood Reporter”, 18 czerwca 2019. [dostęp 2021-07-15]. (ang.).]
↑ Zmarł włoski reżyser Franco Zeffirelli. Onet.pl. [dostęp 2019-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-15)]. (pol.).

Bibliografia

Franco Zeffirelli w bazie IMDb (ang.)
Franco Zeffirelli w bazie Filmweb
Franco Zeffirelli w bazie Notable Names Database (ang.)

[1] Franco Zeffirelli. MYmovies. [dostęp 2016-07-29]. (wł.).

[2] Franco Zeffirelli. Rotten Tomatoes. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).

[3] Franco Zeffirelli – Regizor. CineMagia.ro. [dostęp 2016-07-30]. (rum.).

[4] È morto Franco Zeffirelli, addio al Maestro. La Nazione. [dostęp 2019-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-15)]. (wł.).

[5] Ottorino Corsi (deceased) – Genealogy. Geni. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).

[6] #BornThisDay: Director, Franco Zeffirelli. World of Wonder. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).

[7] A brief Festival history. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).

[8] UK honour for director Zeffirelli. BBC. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).

[9] Legenda włoskiego kina potomkiem Leonarda da Vinci [online], TVN24.pl [dostęp 2016-05-06] .

[10] Scoperti 35 discendenti di Leonardo da Vinci: c'è anche Zeffirelli. gds.it. [dostęp 2016-07-30]. (wł.).

[11] Zeffirelli, Franco (b. 1923). Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender, and Queer. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).

[12] Zeffirelli tells all about priest’s sexual assault. The Guardian. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).

[13] Franco Zeffirelli narra su primera experiencia homosexual. Elmundo. [dostęp 2016-07-30]. (hiszp.).

[14] Romeo and Juliet review – Zeffirelli’s honey-drenched Shakespeare. The Guardian. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).

[15] Withnail & I. TCM.com. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).

[16] Will Self Meets Withnail And I DIrector Bruce Robinson. „Esquire”. [dostęp 2016-07-30]. (ang.).

[17] Johnathon Schaech: Actor Johnathon Schaech: I Was Molested by Director Franco Zeffirelli. „People”, 11 stycznia 2018. [dostęp 2021-07-14]. (ang.).

[18] Director Franco Zeffirelli, 94, accused of molesting actor in 1992; son denies it. AP/„USA Today”, 11 stycznia 2018. [dostęp 2021-07-15]. (ang.).

[19] Rebecca Keegan: The Dark Side of Franco Zeffirelli: Abuse Accusers Speak Out Upon the Famed Director's Death. „The Hollywood Reporter”, 18 czerwca 2019. [dostęp 2021-07-15]. (ang.).]

[20] Zmarł włoski reżyser Franco Zeffirelli. Onet.pl. [dostęp 2019-06-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-15)]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

1960-69	Poskromienie złośnicy (1967) Romeo i Julia (1968)
1970-79	Brat Słońce, siostra Księżyc (1972) Jezus z Nazaretu (1977) Mistrz (1979)
1980-89	Niekończąca się miłość (1981) Pajace (1982) Rycerskość wieśniacza (1982) La Traviata (1983) Otello (1986) Młody Toscanini (1988)
1990-99	Hamlet (1990) Rozterki serca (1993) Jane Eyre (1996) Herbatka z Mussolinim (1999)
2000-09	Wieczna Callas (2002)